Het gebruik van psychofarmaca zoals antipsychotica en antidepressiva bij mensen met dementie moet omlaag. Dat vinden specialisten al jaren. Toch lijkt er in de praktijk maar weinig van terecht te komen. Het voorschrijven van medicatie in verpleeghuizen blijft onverminderd hoog. Artsen en verpleegkundig specialisten spreken van een dilemma. Door een groot personeelstekort – ook in de toekomst – wordt al snel naar een pil gegrepen.

Het is maart 2020 als de vader van Jacinta met spoed wordt opgenomen in verpleeghuis De Bolder in Huizen. Bij haar vader is dementie vastgesteld. Hij leidt aan hallucinaties en kan steeds moeilijker lopen. “Voor mijn moeder was het te zwaar om hem in huis te verzorgen. We dachten hem veilig bij het verpleeghuis achter te kunnen laten.” Toch gaat de vader van Jacinta in het verpleeghuis snel achteruit. Hij valt regelmatig, heeft last van hallucinaties en dwaalt ’s nachts rond. Jacinta schrikt als ze een videogesprek met haar vader houdt. “Hij was niet te verstaan en compleet van de wereld.”



In het verpleeghuis krijgt de vader van Jacinta verschillende medicatie toegediend die ervoor moet zorgen dat hij zich minder rusteloos gedraagt. Eén van die middelen is seroquel (quetiapine), een antipsychoticum dat op de markt is gebracht voor mensen met schizofrenie en psychoses. In de bijsluiter van dit medicijn staat te lezen dat seroquel niet bedoeld is voor oudere patiënten die lijden aan dementie, omdat dit ‘het risco op een beroerte of in sommige gevallen het risico op overlijden kan verhogen’. Jacinta vraagt zich verbijsterd af: ”Hoe kan het dat mijn vader dit krijgt voorgeschreven?”



Luister onze radio-uitzending:

Antipsychotica bij mensen met dementie

Antipsychotica

Het toedienen van psychofarmaca bij ouderen met dementie is al jaren een punt van zorg, omdat het voor grote gezondheidsrisico’s zorgt. Er is vaker geroepen dat het minder moet, maar in de praktijk blijft het toedienen van medicatie hoog. Uit onderzoek van het Radboud Universiteit blijkt dat zo’n 55 procent van de ouderen in een verpleeghuis krijgt medicatie, waarvan 25 procent een antipsychoticum en 25 procent een antidepressivum. “Niet iets wat je wilt”, zegt Rob van Marum, hoogleraar farmacotherapie aan het Amsterdam UMC. “Maar we zitten met ons handen in het haar.”



Dementie kan leiden tot probleemgedrag als onrust, angst en agressie. Van Marum: ”Iemand verliest de controle over de wereld en voelt zich niet meer begrepen. Je kunt dat deels ondervangen door veel persoonlijke aandacht te geven, maar dat lukt niet 24 uur per dag. Uit wanhoop wordt in verpleeghuizen dan medicatie voorgeschreven, die voor gevaarlijke bijwerkingen kunnen zorgen. En over die middelen weten we uit allerlei onderzoek: meestal werkt het niet, maar soms wel.”

Seroquel

Huisartsen negeren richtlijnen bij voorschrijven antipsychoticum bij slaapproblemen

Er is geen wetenschappelijk onderzoek dat aantoont dat het de kwaliteit van de slaap verbetert.

en hierna zijn de pillen op

Medicijntekorten zijn een blijvend probleem

Tuchtcollege

Na 2 weken in het verpleeghuis te zijn opgenomen komt de vader van Jacinta te overlijden. Door dit plotselinge overlijden leven er bij Jacinta en haar moeder allerlei vragen. Jacinta vindt dat haar familie te weinig bij de behandeling van haar vader is betrokken. Ook vindt ze dat haar vader nooit zonder toestemming van de familie quetiapine had mogen krijgen. “Over de risico’s zijn we niet geïnformeerd.” Ze dient een klacht in bij het Centraal Tuchtcollege voor de Gezondheidszorg.

“De communicatie met familie kan vaak beter”, zegt Van Marum. “Je moet de betrokkenen eerlijk voorlichten over de voor- en nadelen van psychofarmaca. Dat gebeurt niet altijd. Na een aantal weken moet je met de familie evalueren over wat het effect is van de medicatie. Dan kan het zijn dat je het moet afbouwen, omdat het toch niet het resultaat geeft dat je voor ogen had.”



Ook Inge Rinzema noemt communicatie het toverwoord. In het verpleeghuis waar zij werkt hebben familieleden toegang tot het zorgdossier. Dat is niet overal zo. “Organisaties zijn daar huiverig voor. Maar wij vinden het belangrijk. We willen graag transparant zijn over wat er met de familie is afgesproken en hoe het met de patiënt gaat.”

Gegrond

Een deel van de klachten van Jacinta wordt door het Centraal Tuchtcollege voor de Gezondheidszorg gegrond verklaard. Zo had de communicatie tussen het verpleeghuis en de familie van Jacinta beter gemoeten. Het verpleeghuis had veel duidelijker moeten aangegeven dat haar vader op sterven lag. Zo had de familie nog de mogelijkheid gehad om afscheid te nemen. Daarvoor krijgt de specialist ouderengeneeskunde van het verpleeghuis een waarschuwing opgelegd.

Toekomst

Het is niet te verwachten dat het voorschrijven van psychofarmaca in verpleeghuizen afneemt. Dat heeft te maken met de toename van mensen met dementie. Cijfers van het RIVM voorspellen een stijging van 154.000 (2015) naar 330.000 (2040). Daarnaast neemt de complexiteit aan zorg toe, omdat vooral mensen die echt niet meer thuis kunnen wonen in een verpleeghuis terechtkomen.



“Er komen dus meer mensen met dementie in een verpleeghuis terecht”, zegt Bianca Buurman, voorzitter van de V&VN, de beroepsvereniging voor verpleegkundigen. “Daarmee neemt de druk op het personeel dus toe, omdat er een groot tekort aan verpleegkundigen is. Het is niet realistisch om te denken dat dit tekort wordt opgelost. Dan zou 1 op de 3 schoolverlaters voor de zorg moeten kiezen. En dat zie ik niet gebeuren.”

Makers

Samen komen we verder

Ons onderzoek begint bij jou. Heb jij een tip of ervaring die je met ons wil delen? Laat het ons weten!

Heb jij een tip of ervaring die je met ons wil delen? Laat het ons weten!

Documentatie uploaden
CAPTCHA
Deze vraag is om te controleren dat u een mens bent, om geautomatiseerde invoer (spam) te voorkomen.

Bedankt, je tip is verstuurd

Wat gebeurt er nu met mijn tip?

Bedankt dat je de tijd hebt genomen om het tipformulier in te vullen. Je tip is verstuurd naar de redacteur van het onderzoek. Wij publiceren niets met naam en toenaam zonder contact met je op te nemen. Soms krijgen we zoveel tips binnen dat het ons helaas niet lukt om iedereen een persoonlijke reactie te sturen. We vragen je begrip hiervoor. 

Benieuwd naar de impact van eerdere tips?

Van kamervragen tot petities en maatschappelijk debat: samen met jou pakken we systemisch falen en onrecht aan. Benieuwd naar de impact van eerdere onderzoeken en ingezonden tips? Bekijk dan nu ons track record.