Huisartsen en psychiaters schrijven het gebruik van een antipsychoticum voor bij slaapproblemen, terwijl dit volgens de richtlijnen wordt afgeraden. Dat blijkt uit onderzoek van Pointer. Het middel quetiapine zorgt voor forse bijwerkingen en er is geen wetenschappelijk bewijs dat het werkt bij mensen met slaapproblemen.
Quetiapine is in 1997 door het farmaceutisch bedrijf AstraZeneca op de markt gebracht. Het is op recept verkrijgbaar onder de merknaam Seroquel en is bedoeld voor mensen met schizofrenie, een bipolaire stoornis of een zware depressie. Omdat het middel een slaapverwekkend effect veroorzaakt wordt het in een lage dosering ook voorgeschreven aan mensen met slaapproblemen. Dat melden meerdere patiënten en specialisten in een rondgang aan Pointer. “Slaapproblemen zijn een heel hardnekkig probleem, waar men een oplossing voor probeert te vinden”, zegt klinisch farmacoloog Arne Risselada. “Dit middel is vanuit de psychiatrie uiteindelijk ook in de huisartsenpraktijk terechtgekomen. Quetiapine in een lage dosering heeft zich inmiddels als een olievlek over het land verspreid.”
Luister naar onze NPO Radio 1 uitzending van 22 mei:
Een antipsychoticum voor het slapen
Slaapstoornissen
Toch schrijven de richtlijnen van het Nederlands Huisartsen Genootschap (NHG) voor om quetiapine niet bij mensen met slaapproblemen te gebruiken. Er is geen wetenschappelijk onderzoek dat aantoont dat het een gunstig effect heeft en de kwaliteit van de slaap verbetert. Wendy Borneman, voorzitter van de raad van bestuur van het NHG roept op quetiapine niet bij slaapproblemen voor te schrijven. “Op basis van onze richtlijnen en de onderzoeken die we hebben bekeken zeg ik: doe het niet. Puur voor slaapstoornissen is er geen reden om het te gebruiken.”
Daarnaast kan het gebruik van quetiapine voor forse bijwerkingen zorgen. Het bijwerkingencentrum Lareb heeft in totaal 950 meldingen van bijwerkingen van quetiapine ontvangen. In die meldingen is 123 keer de indicatie slaapstoornis genoemd. Sommige gemelde bijwerkingen waren suïcidale gedachten en trombose. “Een lage dosering van quetiapine kan al gevolgen hebben voor de lichamelijke gezondheid”, zegt Maaike van Veen, psychiater bij GGZ Drenthe en gespecialiseerd in het gebruik van medicatie bij slaapproblemen. “Het kan leiden tot flink overgewicht. Mensen kunnen binnen een jaar al 15 of 20 kilo aankomen.”
Benzodiazepinen
Uit de cijfers van Zorginstituut Nederland blijkt dat het aantal gebruikers van quetiapine gegroeid is van bijna 100.000 in 2015 tot meer dan 130.000 in 2019. Volgens Ruud Coolen van Brakel van Instituut Verantwoord Medicijngebruik zitten daar ook mensen bij die quetiapine voor slaapproblemen gebruiken. “Die toename heeft te maken met de kritiek op benzodiazepinen. Ook die werden voor slaapproblemen voorgeschreven, maar werken op lange termijn verslavend.”
Om het gebruik te ontmoedigen besloot de overheid in 2009 de vergoeding van benzo’s uit de basisverzekering te schrappen. Ruud Coolen van Brakel: “Quetiapine wordt als alternatief gezien. Maar mensen komen er maar moeilijk van af en de onttrekkingsverschijnselen zijn net zo erg als bij benzodiazepinen. Quetiapine is geen slaapmiddel en daar moet het ook niet voor worden gebruikt.”
