Jarenlang zoekt Elke (22) naar een geschikte baan. Maar door haar autisme en mentale problemen valt ze steeds uit. Uiteindelijk vraagt ze bij het UWV Wajong aan – een uitkering voor jongeren zonder arbeidsvermogen. Zonder succes, want deze krijg je alleen als je nooit meer kan werken. En daar twijfelt het UWV aan: “Het enige wat ik wil is een rustig leven.”
Trigger warning: in dit artikel wordt gesproken over zelfdoding.
“Je moet je voorstellen dat je in een drukke kamer bent, en je hoort ieder gesprek, iedere zucht, het kauwen van mensen, je ruikt alles, je ziet alle kleuren die er zijn, de ene draagt een rode trui, de andere een blauwe”, antwoordt Elke (22) op de vraag wat ze merkt van haar autisme. “Het zijn gewoon zoveel prikkels.”
De afgelopen jaren werkte ze als vakkenvuller, als kassamedewerker, in de afwas bij een pannekoekenrestaurant en bij haar favoriete motorwinkel, maar keer op keer bleek een vaste baan te veel gevraagd. “Een supermarkt is heel luid voor mij. Rond een uur of vier wordt het niet normaal druk. Al die karretjes, mensen en lichten. Mijn werk blijven doen ging dan nog net. Maar als iemand vroeg waar een bepaald product lag, was ik helemaal van slag.”
Gelukkig heb ik het overleefd. Vanaf toen ben ik me gaan focussen op het leven.
Meer dan een paar maanden hield ze haar baantjes niet vol: “Na vier uur werken was ik zo moe dat ik gewoon moest slapen. Werken, slapen, avondeten, slapen, werken, slapen, avondeten, slapen. Dat was voor mij geen leven. Ook al weten werkgevers dat ik niet hetzelfde aankan als andere werknemers, uiteindelijk verwacht iedereen wel dat ik mijn werk doe. En dat lukt gewoon niet altijd.”
Rust
Rond haar twintigste worden alle verwachtingen Elke te veel. “Een paar jaar terug heb ik een suïcidepoging gedaan. Dat kwam eigenlijk door al die verwachtingen, ik was alleen maar aan het doorbijten. Ik kon niet meer eten, ik kon niet meer slapen. Ik deed mijn best om alles alsnog te doen en ging over mijn grenzen. Ik wilde niemand teleurstellen. Uiteindelijk voelde het zo heftig, dat ik dacht: ik wil gewoon rust.”
“Gelukkig heb ik het overleefd, en vanaf toen ben ik me gaan focussen op het leven.” Mede daarom vraagt ze een Wajong-uitkering aan – een uitkering voor jongeren zonder arbeidsvermogen. Zo zou Elke gegarandeerd zijn van een vast inkomen. Maar sinds de regels rondom de Wajong in 2015 zijn aangescherpt, moet je als aanvrager niet alleen kunnen aantonen dat je op dit moment niet kan werken, maar ook dat je nooit meer kan werken. En daar twijfelt het UWV bij Elke aan: “Ze erkennen dat ik op dit moment niet kan werken, alleen verwachten dat ik met de juiste behandeling en begeleiding in de toekomst mogelijk wel weer kan werken, dus daarom krijg ik geen Wajong”, legt ze uit.
Maar de combinatie van autisme en een angstoornis, blijkt lastig te behandelen: “Op dit moment is er geen behandeling mogelijk. Ik heb ongeveer iedere behandeling gehad die er is. Als ik me ergens aanmeld en ze zien mijn dossier van tien jaar aan therapieën en behandelingen, zeggen ze: “Sorry, dit probleem is voor ons te complex”.”
Een rustig leven
Door haar meest recente werkervaring heeft Elke nu tijdelijk een ziektewetuitkering, daarna rest enkel nog de bijstand en is ze afhankelijk van haar moeder – bij wie ze woont – om haar inkomen aan te vullen. Maar de bijstand 'biedt onvoldoende perspectief’ voor mensen die niet kunnen werken, stelde de onderzoekscommissie OCTAS begin vorig jaar. “Een bijstandsuitkering, tja, dan kan je niets betalen, geen leuke dingen doen, je mag geen giften ontvangen. En als ik ooit zou willen samenwonen met mijn partner, raak ik mijn uitkering kwijt. Dat is niet mijn idee van de toekomst. Dan blijf ik de druk voelen om toch weer extra inkomen te gaan verdienen, en dat lukt nu juist niet. Een Wajong-uitkering zou veel rust geven”, verzucht Elke. “Anders blijf ik altijd afhankelijk van mijn ouders.”
Ik wil gewoon een rustig leven en hopelijk ooit financieel op mijn eigen benen staan.
Ondanks de onzekere financiële toekomst heeft ze besloten voorlopig niet meer op zoek te gaan naar een nieuwe baan, en dat helpt. “Ik volg een vast ritme. Ik sta op, drink een kopje koffie, loop een rondje buiten, en ga daarna gamen, tekenen of iets anders creatiefs doen. Dat geeft veel rust. Eén keer per dag dwing ik mezelf om onder de mensen te komen. Dan koop ik bijvoorbeeld iets in de supermarkt.” Zo werkt Elke iedere dag op haar eigen manier aan haar eigen toekomst: “Ik wil gewoon een rustig leven en hopelijk ooit financieel op mijn eigen benen staan. Meer hoef ik niet.”
Denk je aan zelfdoding? Neem dan 24/7 gratis en anoniem contact op met 113 of 0800-0113 of chat op 113.nl
Meer weten over dit onderwerp? Kijk zondag 26 januari naar de uitzending van Pointer over chronisch ziek zijn in de bijstand, om 22:10 uur op NPO 2.
Schrijf je in voor onze nieuwsbrief
Ontvang iedere week onze beste verhalen in je mailbox.
