Paalrot: een nachtmerrie voor huizenbezitters met een woning op houten heipalen en een veroorzaker van scheuren in je huis. Ruim een half miljoen van de 7,7 miljoen woningen in Nederland lopen het risico op rottende palen. Maar sinds de zomer van 2018 is er een nieuw fenomeen: ook woningen die rechtstreeks op de ondergrond zijn gefundeerd – dus zonder palen – vertonen scheuren door de lage grondwaterstand. Zo ook het huis van Mieke van Buuren die tussen de fruittelers woont. ‘Ik zag op een gegeven moment de zon door de muur naar binnen schijnen in de slaapkamer.’
We komen met haar in contact voor ons onderzoek ‘Verzakte huizen.’
De huizen die sinds vorige zomer schade vertonen, zijn vaak huizen die een fundering ‘op staal’ hebben: ze zijn direct op de kleilaag gebouwd, soms opgehoogd met een laag zand. Door de extreem lage grondwaterstand door de droge zomer van 2018 is het klei verdroogd en ingeklonken, waardoor het evenwicht tussen huis en bodem is verstoord.
Wc-deur kan niet meer dicht
Een van de gedupeerden is Mieke van Buuren die al meer dan dertig jaar in een gemeentelijk monument in Buurmalsen woont, een dorp bij Geldermalsen. ‘In 2017 begon het, maar de schade is verergerd sinds de zomer van 2018’, vertelt Van Buuren. ‘Ik zag op een gegeven moment de zon door de muur naar binnen schijnen in de slaapkamer. Toen bleek er een enorme scheur in de muur te zitten waardoor ik naar buiten kan kijken.’ Ze laat ons alle kamers in huis zien. Er zitten scheuren en kieren in de muren van het statige oude pand. ‘Ook sommige deuren konden ineens niet meer dicht, waaronder de wc-deur. Op advies heb ik toen het huis goed nat gemaakt door rondom water te sproeien. Het heeft geholpen, want ik krijg de wc-deur weer dicht.’
Fruittelers die grondwater onttrekken
Van Buuren wijt het probleem aan de onttrekking van grondwater door fruittelers in de omgeving, samen met de lage grondwaterstand door de droogte. Volgens haar krijgt ze niet direct inzicht in de vergunningen die zijn afgegeven door Waterschap Rivierenland aan de fruittelers om grondwater te onttrekken om het land te besproeien. Daarvoor zou ze een beroep moeten doen op de Wet Openbaarheid Bestuur (WOB). ‘Ik vind het vreemd dat ik die informatie niet zo krijg, je mag niet weten wie het water onder je huis onttrekt.’
Onlangs is ze naar een informatiebijeenkomst geweest over het peilbesluit (in een peilbesluit legt het waterschap de waterpeilen vast van een begrensd gebied), waar ook het Waterschap Rivierenland aanwezig was. ‘Daar werd me verteld dat ik zelf verantwoordelijk ben voor het hemelwater en het grondwater op mijn perceel. Dat kan wel zo zijn, maar dan moeten ze ook van mijn water afblijven.’
Het waterschap zegt in een reactie dat er geen vergunningen zijn afgegeven aan fruittelers. Maar ook zonder vergunning mogen fruittelers tot 60 kuub grondwater onttrekken; ze zijn wel verplicht dat te melden aan het waterschap. De reden dat het grondwater afgelopen jaar laag stond, heeft volgens het waterschap voornamelijk te maken met de weinige regenval van afgelopen zomer en de lage waterstand van de rivier.
Verder voegt een woordvoerder toe: ‘Als fruittelers gebruik maken van water, gebruiken ze liever oppervlaktewater. De kwaliteit is daarvan beter voor het gewas en daarnaast is het ook een stuk goedkoper. Kortom, voor het beregeningsverbod zullen ze niet of nauwelijks gebruik hebben gemaakt van grondwater. Tot slot moet je behoorlijk wat onttrekken wil je invloed uitoefenen op het grondwater.’
