Wake up call

‘Voor al die huizenbezitters is dit een enorme wake up call. Ze realiseren zich ineens dat die scheuren door de droogte worden veroorzaakt’, zegt waterspecialist Alex Hekman van ingenieursadviesbureau Sweco. ‘Dat met name in veengebieden de bodem inklinkt, dat is inmiddels wel bekend. Opvallend is dat er nu meldingen komen uit plekken als Geldermalsen, Lingewaard Lexmond, Culemborg en Zevenaar. Juist de minder zettingsgevoelige zand- en kleigronden in het rivierengebied dus.’

‘Nog nooit zo meegemaakt’

‘Het gaat vooral om oudere woningen die direct op de ondergrond gefundeerd zijn’, zegt Mark Born. ‘Hoewel het verder niks met staal te maken heeft, noemen we dat funderingen op staal.’ Als specialist van het Kenniscentrum Aanpak Funderingsproblematiek (KCAF) ontvangt hij sinds deze zomer honderden meldingen van mensen die last hebben van scheuren en verzakkingen. ‘Ik werk hier nu twee jaar, maar zo erg heb ik het nog nooit meegemaakt. Soms krijg ik drie of vier meldingen per dag.’

De meldingen komen dus met name van mensen die hun huizen niet op houten palen hebben gefundeerd. ‘De extreem lage waterstand zorgt ervoor dat de klei verdroogt en inklinkt. Daardoor komt de bodem in beweging en het huis dat erop staat dus ook’, verklaart Born.

Volgens Alex Hekman van Sweco is dit aantal waarschijnlijk nog veel hoger: ‘Eigenlijk lopen alle huizen in klei- en veengebieden die niet op palen staan risico. Dan moet je echt aan miljoenen huizen denken die er theoretisch last van kunnen hebben. Sommige van die woningen scheuren nu al een beetje.’

Bewustwording over verzakte huizen

In Nederland is iedere huiseigenaar verantwoordelijk voor de grondwaterstand op zijn eigen terrein en voor de fundering onder zijn huis. Volgens Born van de KCAF zijn maar weinig mensen zich daarvan bewust: ‘De meeste mensen hebben werkelijk geen idee wat grondwaterstanden zijn, laat staan hoe ze die kunnen beïnvloeden. Dat weten ze gewoon niet. Ook niet dat dat grondwater van invloed is op de fundering.’

Hekman vindt dat de overheid zijn verantwoordelijkheid moet nemen. ‘Gemeenten hebben zorgplicht. Zij hebben vaak de kennis in huis en kunnen inwoners bewust maken van de risico’s. Dat gebeurt nog veel te weinig. Terwijl het de enige manier is om toekomstige schades te voorkomen.’

Tegenstrijdige belangen

De grondwaterstand heeft dus grote invloed op de fundering. Met name in landelijk gebied spelen er tegenstrijdige belangen met betrekking tot dat grondwaterpeil. Dat merkt ook Pieter Dekker, uit het Friese Spanga. Zijn eeuwenoude boerderij staat tussen de boerenbedrijven en verzakt sinds afgelopen zomer in extreme mate. ‘De boeren hier in de buurt hebben baat bij een laag grondwaterpeil. Maar wij hebben er juist schade van.’, vertelt Dekker.

Meer droge zomers, meer scheuren

Uit onderzoek van een internationaal team van wetenschappers bleek onlangs dat we met meer van deze droge zomers te maken zullen krijgen. In het tijdschrift Nature Climate Change schreven ze dat de langere periodes van droogte een groter oppervlak zullen bestrijken en meer impact op mensen zullen hebben dan voorheen.

Alex Hekman ziet het met lede ogen aan: ‘Een droge zomer kunnen we nog wel hebben. Maar meer van dit soort zomers zullen op den duur schadelijk zijn voor de fundering. In 2003 hadden we ook een droge zomer, toen hoorde je hier en daar wel geluiden van schade aan huizen. Maar toen was het absoluut niet zo erg als het nu is.’

Miljardenschade door bodemdaling

Het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) schetste twee jaar geleden al een zorgelijk beeld van de kosten van bodemdaling. Die lopen in de miljarden. Volgens de onderzoekers van het PBL is ten minste 16 miljard euro nodig voor het herstellen van funderingsschade aan zo’n driehonderdduizend woningen in stedelijk gebied, en nog eens een miljard voor woningen in landelijk gebied. ‘Dat onderzoek dateert al van twee jaar geleden’, zegt Hekman. ‘Maar kennelijk worden we nu wakker met z’n allen. En dat is nodig.’