Hannelore Bruijn (53) runt samen met haar man Bart een drukke huisartsenpraktijk. Zes jaar geleden ervaart ze vanwege de drukte zoveel stress dat ze last krijgt van ernstige klachten. “Ik kon me steeds minder goed concentreren. Ik voelde me machteloos en was heel snel moe. Op een gegeven moment was mijn lichaam gewoon op.” “Langzaam zag ik haar instorten”, vult haar man Bart aan. “Toen ging het echt niet meer.”

Mentale uitputting

Hannelore vertoonde duidelijke symptomen van wat in de wetenschap een burn-out wordt genoemd. Een toestand van mentale uitputting. Je bent zo moe dat je de controle over je gevoelens en emoties kwijt bent. “Ik werd snel boos en moest ook vaak huilen. Ik zag het gewoon niet meer zitten. Je wilt vluchten, maar je weet niet waarheen.”

Een burn-out wordt vaak veroorzaakt door een ongezonde hoeveelheid stress die mensen op hun werk ervaren. Toch zorgt de term burn-out volgens Wilmar Schaufeli, emeritus hoogleraar Arbeids- en organisatiepsychologie voor veel verwarring. “Iedereen ervaart wel eens stress van zijn werk, is wat overspannen of ziet het even niet meer zitten. Maar dat wil nog niet zeggen dat je ook écht een burn-out hebt, die veel harder ingrijpt.”

Volgens Schaufeli ontstaat die verwarring door het verkeerd interpreteren van de cijfers. Uit de Nationale Enquête Arbeidsomstandigheden (NEA) 2019 van TNO en CBS blijkt dat 1,3 miljoen van alle werknemers uitputtingsklachten heeft. “Dan wordt gedacht dat we 1,3 miljoen burn-outs in Nederland hebben, terwijl uitputting slechts één symptoom is. Het werkelijke aantal burn-outs is lager. Jaarlijks worden door bedrijfsartsen zo’n 6000 meldingen van burn-out gedaan. Zo’n 2000 mensen raken als gevolg van die burn-out arbeidsongeschikt.”

Hannelore merkt al snel dat het gewoon niet langer gaat en wordt doorverwezen naar een psycholoog. Maar die behandeling werkt alleen maar averechts. “Ik moest maar stoppen met werken, maar dat kon ik gewoon niet. Dan hadden we de huisartsenpraktijk kunnen opdoeken. En ik kreeg alleen maar stress van die gesprekken. Op een gegeven moment reed ik na een consult met twintig kilometer op de provinciale weg. Ik was helemaal stuk en ben er toen mee gestopt.”

Behandeling

Maar wie betaalt de rekeningen voor deze behandelingen? Bij een burn-out draait een werknemer zelf voor de kosten op. Dat is ontstaan na een omvangrijke bezuinigingsoperatie in 2013. Het toenmalige kabinet Rutte I besloot toen de behandeling van burn-outs als ‘aanpassingsstoornis’ te schrappen uit de basisverzekering. Werknemers moesten zo’n behandeling voortaan zelf betalen. Zoals minister-president Rutte het in een debat met de Kamer verwoordde: “Aanpassingsstoornissen horen voor een deel bij het leven.”

Wie dus voor een burn-out bij een psycholoog terechtkomt, krijgt de behandeling niet vergoed. Burn-out staat ook niet als label in de DSM- 5, het handboek voor psychische stoornissen. Zo’n label is nodig om een behandeling bij de zorgverzekeraar te declareren. Uit ons onderzoek onder twintig grote en kleine GGZ-instellingen blijkt dat hulpverleners daar iets op hebben gevonden. Ze geven een andere classificatie – angststoornis , depressie – bij de zorgverzekeraar op, zodat de behandeling alsnog wordt vergoed.

Burn-outfraude

En daarmee hebben GGZ-instellingen een manier gevonden om de regels te omzeilen. In een reactie laten zorgverzekeraars weten verontwaardigd te zijn. “Tegen mensen wordt gezegd dat de behandeling voor een burn-out wordt vergoed, terwijl dat niet zo is,” reageert Marieke Verlee, manager zorginkoop bij zorgverzekeraar CZ. “Als onomstotelijk vaststaat dat er sprake is van een burn-out die gedeclareerd wordt als een depressie, dan kan je bijna niet anders zeggen dan dat het fraude is.”

Ook uit gesprekken die Pointer met patiënten heeft blijkt dat psychologen vaak met een andere classificatie op de proppen komen. Zo krijgt Hannelore Bruijn te horen dat ze een depressieve en ongedifferentieerde somatoforme stoornis heeft; een psychische aandoening waarbij een persoon lichamelijke klachten heeft waarvoor geen oorzaak is gevonden. “Ik had er nog nooit van gehoord, maar ze zeiden dat het een burn-out was. En dat ik ook een behandeling voor een burn-out kreeg.”

Ilonka van Galen (36) heeft inmiddels drie keer een burn-out gehad. Als gevolg hiervan is ze gedeeltelijk arbeidsongeschikt. Ook bij Ilonka plakt de psycholoog er uiteindelijk een andere classificatie op, zodat de behandeling voor burn-out bij de zorgverzekeraar kan worden vergoed. “Ze hebben me toen de diagnose angststoornis gegeven, maar me wel behandeld voor een burn-out. Daar ben ik heel erg blij mee, want ik had dit nooit zelf kunnen betalen. Iemand die in een burn-out belandt, verliest vaak zijn baan. Ook ik had op dat moment geen werk meer.”

Het mag dan wel niet, maar ook emeritus hoogleraar Schaufeli heeft begrip voor het feit dat hulpverleners zich niet altijd aan de regels houden. “Burn-out wordt erkend als beroepsziekte en er zijn richtlijnen die door de experts worden gebruikt. Vervolgens mag de hulp niet worden gegeven, omdat er geen diagnose uit de DSM-5 op kan worden geplakt. Dat is toch een weeffout in het systeem.”

Schaufeli denkt dat beleidsmakers bang zijn dat er een stortvloed aan patiënten komt als de behandeling weer wordt vergoed. Hij spreekt van koudwatervrees. “Die hebben dat getal van 1,3 miljoen mensen met een burn-out in hun hoofd, terwijl het slechts om een paar duizend patiënten gaat. Het zijn echt niet zoveel mensen die voor zo’n specialistische behandeling in aanmerking komen.”

Toch geeft het ministerie van Volksgezondheid in een reactie aan niet van plan te zijn om op korte termijn de behandeling voor een burn-out weer via de basisverzekering te laten vergoeden. Voor Hannelore Bruijn is er sinds haar burn-out maar weinig veranderd. Ze heeft nog veel last van haar klachten en vindt het moeilijk om de draad weer op te pakken. “Mijn burn-out heeft nog steeds grote impact op mijn leven. Ik ben er helaas nog steeds niet helemaal van af.”

Zondag in Pointer, om 19.00 op NPO Radio1