"Wat willen wij?" 'Vrijheid!' "Wanneer?" 'Nu!' Een flinke delegatie van Viruswaarheid (voorheen Viruswaanzin) loopt op 29 augustus mee tijdens een demonstratie in Berlijn. Ze hebben oranje shirts aan, zwaaien met Nederlandse vlaggen en schreeuwen de longen uit hun lijf als ze door het park bij de Brandenburger Tor lopen, richting de Siegessäule ('Overwinningszuil') waar zo’n 30.000 demonstranten zich hebben verzameld. De aanwezigen dragen spandoeken met QAnon-leuzen erop ("Trust the plan") en ballonnen met teksten als "Stop de coronaleugen".

Als de menigte een plek heeft gevonden voor het podium verschijnt onder luid applaus de hoofdspreker op het toneel: Robert F. Kennedy jr. De neef van de in 1963 vermoorde Amerikaanse president John F. Kennedy, en wereldwijd een van de grootste actievoerders tegen vaccinaties.

"Vijftig jaar geleden kwam mijn oom naar deze stad en zei trots: 'Ich bin ein Berliner.' Berlijn was de frontlinie tegen globaal totalitarisme. En vandaag is het dat opnieuw", houdt Kennedy de menigte voor. "Grote, belangrijke, mensen zoals Bill Gates hebben decennialang deze pandemie gepland. Ze hebben de volksgezondheid niet beschermd, maar de quarantaine gebruikt om stiekem 5G in te voeren. Ze gebruiken het voor spionage. Ze gebruiken de pandemie om ons te controleren. En vandaag zeggen we tegen hen: 'Je gaat onze vrijheid niet afnemen, je gaat onze kinderen niet vergiftigen'. Wij eisen ons democratisch recht terug. Dank dat jullie vechten!"

De aanwezigen klappen en joelen luid. Een van hen is Willem Engel. De voorman van Viruswaarheid heeft geboeid geluisterd naar Kennedy. "Fucking epic", schrijft hij op Facebook. "Zijn speech was echt erg goed." Engel is niet alleen in Berlijn om te demonstreren. Hij is er ook om te netwerken.

Viruswaarheid heeft wekelijks contact met de Duitse actiegroep Querdenken, dat het protest in Berlijn organiseerde en Kennedy naar de Duitse hoofdstad haalde. De delegatie van Viruswaarheid slaapt in hetzelfde hotel als Kennedy's team en heeft 's avonds met hem afgesproken. Viruswaarheid gaat helpen Kennedy's anti-vaccinatie organisatie Children’s Health Defense naar Europa te brengen, zo wordt afgesproken. "We hopen op een mooie samenwerking in de toekomst", schrijft Engel op Facebook naast een foto van hem en Kennedy.

John Birch Society

Die avond in Berlijn heeft Viruswaarheid niet alleen de samenwerking met Kennedy beklonken, maar ook de deur wagenwijd opengezet voor een Amerikaanse complotorganisatie die stamt uit de tijd van de Koude Oorlog: de John Birch Society.

In 1958 werd het door overheidsvrezende, complotdenkende ondernemers opgericht, en het heeft sinds die tijd bondgenoten in Nederland. De organisatie richtte zich destijds op het bestrijden van de zogenaamde infiltratie van het communisme in de Amerikaanse samenleving. De Society groeide uit tot zo’n 100.000 leden en haalde miljoenen aan contributie binnen.

"Stichter Robert Welch concludeerde in de jaren vijftig dat de president, toen Dwight Eisenhower, een communistisch agent was. Dat hij in het Witte Huis was geplaatst door de Sovjet Unie. Dat komt natuurlijk neer op complotdenken", zegt Bart Verhoeven, die voor de University of Nottingham onderzoek deed naar de John Birch Society. Toen de gezamenlijke vijand - het communisme - verdween, verloor ook de John Birch Society haar betekenis en invloed. In de afgelopen jaren kreeg de organisatie echter de wind weer in de zeilen. Volgens Verhoeven heeft dat met de polarisatie van de samenleving te maken. "Waar polarisatie is, doen complotdenkers het meestal goed", zegt hij. Toen Barack Obama de eerste zwarte president van de Verenigde Staten werd, werd het wantrouwen in de overheid onder conservatieve Amerikanen groter. En daarmee de John Birch Society weer populairder. "Ik denk dat de verkiezing van Obama voor veel conservatief Amerikanen bijna een trauma moet geweest zijn. Ze zagen dat niet aankomen. Plots ging men binnen de Republikeinse Partij ook teruggrijpen naar die extreme narratieven. Toen waren de Birchers goede vrienden om te hebben."

De complottheorieën over communisten werden door de Society ingewisseld voor complotten over immigratie, politiek en economie. De Birchers zien in alles een complot, zegt Verhoeven. En in ieder complot zien ze de dreigende uitbreiding van staatsmacht. "De hele fixatie op de New World Order, dat er één wereldregering is die alles dreigt over te nemen. En dat de mainstream media in het complot zitten. Het is eigenlijk één pot nat."

'Communistische dictatuur'

De John Birch Society heeft zich nu als doel gesteld de coronamaatregelen tegen te werken en ze verspreidt via eigen kanalen en bondgenoten desinformatie over het effect van mondkapjes, de 1,5 meterregel en de veiligheid van vaccins. "Leven we in Amerika of in een communistische dictatuur?", schrijft de organisatie op haar website. "Sinds wanneer mogen regeringen de sluiting van bedrijven forceren? De overdreven reactie van de overheid op het COVID-19-virus heeft de fundamenten van onze republiek verraden."

De Society gebruikt een netwerk van invloedrijke personen en organisaties om haar boodschap te verspreiden. En Kennedy is daar onderdeel van. Samen met mensen als G. Edward Griffin (sinds de jaren zestig lid van de John Birch Society), Sacha Stone (oud-rocker en nu spiritueel goeroe), Alex Jones (extreemrechtse radiopresentator) en Dolores Cahill (Ierse politica en hoogleraar translationele geneeskunde) verspreidt het netwerk via social media en YouTube misleidende berichten over onder meer de ernst van het coronavirus, het "gevaar" van vaccinaties en de rol van 5G bij de verspreiding van het virus. De achterliggende agenda is altijd hetzelfde: overheidsbeleid tegenwerken.

Invloed

Veel Nederlanders worden, waarschijnlijk zonder het te weten, beïnvloed door het netwerk van de Society. De boeken van G. Edward Griffin over onder meer de genezing van kanker met vitamine B17 liggen gewoon in de bibliotheek. Op sociale media worden de video's van Kennedy, Stone en Cahill volop gedeeld. Onder andere door Rob Elens, de huisarts uit Meijel die in opspraak kwam omdat hij hydroxychloroquine gebruikte bij de behandeling van coronapatiënten. Hij deelt onder meer video’s van Dolores Cahill die onterecht beweert dat corona kan worden voorkomen met vitamines.

Eén Nederlander in het netwerk van de John Birch Society is Karel Beckman. De libertariër en voormalig journalist van Het Financieel Dagblad staat op de website van G. Edward Griffin’s Freedom Force International, een internationale versie van de John Birch Society, als een van de meest bekende leden van zijn organisatie. Volgens Beckman heeft Griffin hem in 2012 per mail gevraagd of hij zijn naam op de site mocht zetten en is hij geen echt lid. "Ik heb Griffin verder nooit persoonlijk gesproken. Ik had wel zijn boek gelezen, goed boek", reageert hij. Maar de voormalig journalist distantieert zich ook niet van Griffin's organisatie als we hem er naar vragen. De vraag of hij Griffin zal verzoeken zijn naam van de website te halen wordt niet beantwoord.

Beckman schrijft voor Viruswaarheid en publiceert in andere bekende alternatieve media zoals Gezond Verstand, Café Weltschmerz, Nine for News en Wynia's Week. Daarnaast is hij verschillende acties begonnen tegen het verplicht dragen van mondkapjes.

Brandbrief

Ook de brandbrief die Nederlandse artsen begin juli schreven tegen de coronawet blijkt onderdeel te zijn van een door de John Birch Society beïnvloede campagne. Hoewel misschien niet alle betrokkenen zich daarvan bewust zijn geweest. Eén van de ondertekenaars, de in Brussel opgeleide huisarts Elke de Klerk, werkt nauw samen met de lijfarts van Kennedy: de uit Hamburg afkomstige Heiko Schöning.

Schöning richtte in april samen met vier collega’s de organisatie Ärzte für Aufklärung op, waarmee ze actievoeren tegen vaccins en verplichte mondkapjes. Hij sloot zich vervolgens aan bij de Duitse actiegroep Querdenken en zette een platform op om zijn succesvolle strategie naar andere landen te exporteren. Het recept is in elk land (waaronder Spanje, Italië, Engeland, Amerika en Hongarije) steeds hetzelfde: een groep medici stelt een brief op waarin ze vraagtekens zetten bij de maatregelen. De bronnen waarop ze zich baseren zijn veelal discutabel en hun claims over bijvoorbeeld de ernst van het virus zijn al meerdere keren weerlegd. Toch krijgen de acties veel aandacht vanwege de deskundigheid die de artsen lijken te hebben.

Zo ook in Nederland. Initiatiefneemster Evelien Peeters (internist) sloot zich, nadat ze de brandbrief had geschreven, aan bij enkele leden van Café Weltschmerz. Al snel werd een website gemaakt en de publiciteit opgezocht. De site, zo bleek uit ons eerdere onderzoek, werd gemaakt door een aanhanger van Viruswaarheid.

Kopie

Willem Engel ontkent elke betrokkenheid bij de brandbrief. Maar in een video van begin augustus zegt hij wel "weer een meeting" te hebben gehad "met artsen en advocaten uit andere landen, waaronder Spanje, Frankrijk, Duitsland en Nederland".

Drie dagen later kopieert Viruswaarheid Schönings actie tegen het verplicht dragen van mondkapjes. En twee weken daarna is de delegatie van Viruswaarheid aanwezig bij de door Querdenken en Schöning georganiseerde demonstratie in Berlijn. Na het protest in de Duitse hoofdstad zet Willem Engel de actie #ikdoenietmeermee op, waarin BN’ers tegen de coronamaatregelen protesteren en verwijzen naar de brandbrief van de artsen.

Ondertussen heeft Elke de Klerk Schöning in Hamburg bezocht en ze kopieert zijn organisatie Ärzte für Aufklärung naar Nederland, onder de naam Artsen voor Waarheid. Ook ondersteunt ze met onder meer Evelien Peeters de protestgroep Vrouwen voor Vrijheid en verspreidt met Humanity Unite, waarin ook andere ondertekenaars van de brandbrief zitten, de complottheorieën van Sacha Stone over verspreiding van corona via het 5G netwerk.

Internationale alliantie

In september organiseert De Klerk samen met Schöning en complotdenker Sven Ake Hulleman een congres in Driebergen waar juristen en artsen spreken over de "destructieve effecten" van de coronamaatregelen. Volgens Hulleman werken ze dan al weken samen met Schöning om een "internationale alliantie" op te zetten.

Niet veel later verschijnt Elke de Klerk in de oprichtingsvideo van een nieuwe door Schöning opgerichte organisatie: de World Doctors Alliance. Een internationale samenwerking van medici die de lockdowns willen beeïndigen en alle "gerelateerde schadelijke maatregelen" willen tegenhouden.

Op de website van de World Doctors Alliance staan foto's van de leden van de organisatie. Het is een bonte verzameling van politici en medici, die zich veelal bezig houden met alternatieve geneeswijzen en die vrijwel allemaal zijn geschorst of niet meer actief zijn als arts. Van de negen op de website genoemde medici, hebben er vier banden met aan de John Birch Society verwante organisaties. Waaronder bijvoorbeeld de eerder genoemde Dolores Cahill die met Griffin, Stone en Robert F. Kennedy Jr. samenwerkt.

In de video zegt De Klerk dat de ziekenhuizen niet vol liggen, de PCR-test (coronatest) niet werkt en dat COVID-19 een "gewone griep" is. "Wat er eigenlijk aan de hand is, is dat het (de pandemie, red.) een soort staatsgreep is, en daar gaan we iets mee doen", zegt De Klerk als we haar bellen. "Het is een bekend plan. The Great Reset. De bedoeling is dat we naar een surveillance maatschappij gaan, waarbij de mensen zijn aangesloten op artificial intelligence via chips en allerlei devices." Wat ze daarmee bedoelt, maakt ze niet duidelijk in ons gesprek. Maar in een podcast van rapper Lange Frans legt ze uit dat "de overheid is overgenomen door een vreemde mogendheid" en dat iedereen die zich niet aan de coronamaatregelen wil houden "zal worden gedeporteerd naar concentratiekampen."

De Klerk en leden van de World Doctors Alliance werken nu net als Viruswaarheid samen met Kennedy's anti-vaccinatie organisatie Children's Health Defense om actie te voeren tegen het coronavaccin. "Het is heel gevaarlijk voor je gezondheid", zegt De Klerk in een video van de organisatie.

De Klerk is van plan samen met een groep artsen een rechtszaak te beginnen tegen de Nederlandse staat om COVID-19 van de lijst met meldingsplichtige ziekten te halen.

'De spontane burger'

Hoewel de verschillende complotgroepen in Nederland op het eerste gezicht los van elkaar lijken te staan, blijkt uit ons onderzoek dat velen van hen (soms zonder het te weten) worden beïnvloed door sleutelfiguren uit het netwerk van de John Birch Society. En dat sommige Nederlanders ook directe relaties met hen hebben (zie kader).

"Er wordt heel vaak gedaan alsof het hier gaat om totaal spontane initiatieven van burgers. Geen sturing, geen samenhang, geen overleg of coördinatie. Dat is het beeld wat men heel graag naar buiten brengt", reageert Jelle van Buuren, hoogleraar veiligheidsstudies aan de Universiteit van Leiden en gespecialiseerd in complotdenken. "Omdat het idee van de spontane burger die in opstand komt tegen de overheid een veel positiever beeld is dan dat duidelijk wordt. Dat eigenlijk al die burgers op de achtergrond, in het geniep, aangestuurd worden en een bepaalde richting in gedreven worden.Terwijl je denkt dat je zo vrij en onafhankelijk bezig bent. Daarom probeert men natuurlijk die politiek en economische netwerken en de belangen die daar aan verknoopt zijn zo veel mogelijk uit beeld te houden en gaat het puur om spontane, individuele acties, van kritische burgers die alleen maar vragen stellen."

Risico

Dat de complottheorieën uit het netwerk van de John Birch Society door velen worden gedeeld op sociale media, of door veel groepen als inspiratie worden gebruikt, is niet zonder gevaar, meent Van Buuren. "Het systematisch wantrouwen van de overheid, de instituties, de media, de wetenschap, deskundigheid, dat is op termijn altijd een risico voor de stabiliteit van samenlevingen", zegt hij.

Het systeem wantrouwen is eigenlijk de onderliggende boodschap in alle complotverhalen, zegt Van Buuren. "Het is nu heel erg gekoppeld aan de coronacrisis, aan de lockdown. Daar zie je verschillende verhalen staan, volgens sommigen is de hele coronacrisis een groot nepbericht, bedoeld om ons onder totale controle te stellen. Het idee dat er een geheim plan is om alle vrijheden af te pakken en de bevolking onder totale controle te stellen, dat is wel een idee wat je in al die verhalen tegenkomt."

Uiteindelijk ontstaat daarmee op de langere termijn ook een risico voor de democratische rechtsorde, denkt Van Buuren. "Voor een gedeelte zit het erin dat we op een gegeven moment in parallelle werkelijkheden gaan leven. We hebben geen gezamenlijke basis meer over, op basis waarvan we de discussie kunnen voeren. Als je het niet over de meest rudimentaire dingen eens bent, zul je ook nooit die discussie kunnen voeren en uiteindelijk toch weer met elkaar een stap verder komen."

Update 5 januari 2021:

Naar aanleiding van enkele reacties op het bovenstaande artikel hebben we besloten om enkele nuanceringen door te voeren in het stuk. Daarmee willen we verduidelijken dat niet alle betrokkenen zich mogelijk bewust zijn van het feit dat er relaties zijn met sleutelfiguren in het netwerk van de John Birch Society. Zo hebben we in het deel over de brandbrief toegevoegd dat het om een door de John Birch Society beïnvloede campagne gaat, en dat misschien niet alle betrokkenen zich daarvan bewust zijn geweest. Ook hebben we toegevoegd dat complotgroepen - soms zonder het te weten - worden beïnvloed door sleutelfiguren uit het netwerk van de John Birch Society.

Dit artikel is in samenwerking met Justus Cooiman, Neeltje Walgien, Platform Authentieke Journalistiek en De Groene Amsterdammer tot stand gekomen met steun van Fonds 1877. De Groene Amsterdammer publiceert in januari over de geschiedenis van het complotdenken in Nederland en de rol van de John Birch Society hierin. Illustraties door Charlotte Claessen.

Conclusie Raad voor de Journalistiek d.d. 12 juli 2021 in zaak RvdJ 2021/30:

De Raad voor de Journalistiek concludeert na een klacht van (onder andere) Gezond Verstand en Café Weltschmerz dat Pointer in haar publicatie d.d. 5 januari 2021 “niet (voldoende) onderbouwd (heeft, red.) dat Beckman – en in onderlinge samenhang ook Gezond Verstand en Café Weltschmerz (CWS) – in het netwerk zit van JBS (John Birch Society, red.)”. Daardoor bestaat er volgens de Raad “onvoldoende grond” voor de bewering in de kop van dit artikel “dat Beckman, Gezond Verstand en/of CWS (Café Weltschmersch, red.) ‘samenwerken’ of ‘strijden’ met JBS.”

"Dat sommige gasten van CWS – Engel, Hulleman en De Klerk – (in)directe banden zouden hebben met JBS biedt onvoldoende grondslag voor de hiervoor bedoelde beweringen.”

Complotdenkers

Volgens Gezond Verstand en Café Weltschmerz heeft Pointer hen ook “in een kwaad daglicht gesteld door te beweren dat zij desinformatie verspreiden en complotdenkers zijn.” Pointer heeft hierop aangevoerd: “In de publicaties wordt uitgegaan van informatie van het OMT en het RIVM, die wordt gecontroleerd, bijvoorbeeld in factchecks en bij vooraanstaande virologen. Publicaties van complotgroepen blijken geregeld in strijd te zijn met de wetenschappelijke consensus, zijn aantoonbaar onjuist en worden verspreid met het doel om coronamaatregelen te ondermijnen. In die gevallen kan worden gesproken van ‘desinformatie’.” Gezond Verstand en Café Weltschmerz weerspreken niet dat de informatie die zij verspreiden botst met die van het RIVM en het OMT.

De Raad concludeert dat het Pointer vrijstond om “de door klagers verspreide informatie te kwalificeren als desinformatie en hen daarbij aan te duiden als complotdenkers. Hierbij neemt de Raad mede in aanmerking dat klagers actief deelnemen aan het publieke debat. Dit brengt mee dat zij zich een grotere mate van kritische en polemische bejegening moeten laten welgevallen."

"Verder is de opinie van een veiligheidsdeskundige – die erop neerkomt dat het verspreiden van ‘desinformatie’ een ‘risico inhoudt voor de stabiliteit van de samenleving’ – op een adequate wijze verwerkt en voor diens rekening gelaten.”

Toevoeging

Volgens de Raad wordt in het artikel niet, of onvoldoende, duidelijk gemaakt dat Griffins organisatie Freedom Force International - waar Beckman op de website wordt genoemd - verbonden is aan de John Birch Society (JBS). En dat daarmee onvoldoende onderbouwd is dat Beckman in het netwerk van de JBS zit.

In het artikel schrijven wij dat Griffins Freedom Force International (FFI) “een internationale versie is van de John Birch Society”. Voor verdere onderbouwing van dat standpunt linken we in het artikel naar een pdf-document van Griffin waarin hij dieper ingaat op de connectie tussen FFI en JBS. Die link, zo zien we nu, was niet voldoende. Daarom lichten we de connectie tussen FFI en JBS hieronder alsnog uit.

G. Edward Griffin is sinds de jaren zestig een van de meest actieve leden en pr-medewerkers van de John Birch Society. Hij is daarom niet los te zien van deze organisatie. In zijn pdf-document geeft Griffin aan dat de JBS een nationale focus heeft, terwijl FFI zich internationaal inzet. De organisaties werken anders, en kennen een andere structuur, maar hebben volgens Griffin een gezamenlijk doel: het verslaan van het collectivisme. “Het is alsof je een leger en een marine hebt, beide met een gemeenschappelijke vijand”, zo omschrijft Griffin de beide organisaties. “Ieder wordt effectiever gemaakt door de aanwezigheid van de ander. Hun verschillen maken ze niet competitief, maar complementair.”



JBS en FFI versterken elkaar, volgens Griffin. Het gedachtegoed van de JBS is ook verweven in Freedom Force International, zo schrijft Griffin op zijn website. "Ik heb veel geleerd van Robert Welch (oprichter van JBS, red.), en veel van wat ik heb geprobeerd in te brengen in Freedom Force kan worden herleid tot zijn invloed. De reden dat ik dit vermeld is dat, als er iets in zijn karakter of zijn leven - of iets anders in The John Birch Society - zou zijn dat in strijd zou zijn met de Creed of Freedom van de Freedom Force Code of Conduct, zou ik het zeker hebben ontdekt."

JBS en FFI zijn weliswaar twee verschillende entiteiten, ze hebben hetzelfde gedachtegoed, hetzelfde doel en kennen veel overlap wat betreft de leden. Griffin is bestuurder van FFI en lid van de JBS. Alex Newman, een van de coördinatoren van FFI’s beurs Red Pill Expo en directeur van FFI’s Red Pill University, is eveneens lid van de JBS en auteur van JBS-magazine The New American. Tijdens de laatste Expo in juni hield hij het publiek voor om vooral The New American te lezen, in tegenstelling tot de reguliere media (video, vanaf 1:16:45 min). “Als je nog niet betrokken bent bij Freedom Force International, wordt dan betrokken. Als je nog niet betrokken bent bij de John Birch Society, ga dan met ze praten. Ze zijn awesome. Ze voeren deze strijd al 63 jaar. Ze leiden het gevecht voor vrijheid”, zei hij tijdens zijn presentatie. Als spreker en auteur van The New American verdedigt Newman vaak de JBS. “Dankzij de John Birch Society is Amerika zo vrij als het vandaag is. We moeten blijven Birchen, ga naar huis en Birch harder dan je ooit hebt gedaan”, zei hij tijdens een presentatie voor JBS-leden.

Wayne Morrow, vice-president van de John Birch Society, erkent dat de JBS FFI’s Red Pill Expo sponsort. En Tom DeWeese, genoemd in de hall of honor van FFI en spreker bij de Red Pill Expo, is lid van de national council, het hoogste orgaan van de JBS.

Ook informatie wordt door de JBS en FFI gedeeld. De John Birch Society is een van de exposanten tijdens de Red Pill Expo, de beurs van FFI. Nieuws over de Red Pill Expo verschijnt prominent in The New American, het magazine van de JBS. Abonnees van het JBS-magazine krijgen speciale korting voor FFI’s Red Pill Expo.

Het is duidelijk dat prominente, actieve leden van de JBS ook betrokken zijn bij Freedom Force International. En dat beide organisaties samenwerken als het bijvoorbeeld gaat om informatie-uitwisseling en de Red Pill Expo. Iemand die betrokken is bij Freedom Force International bevindt zich daarom, zo concluderen wij, automatisch in het netwerk van de John Birch Society.