Jan Andries van Franeker doet al meer dan 30 jaar onderzoek naar de maaginhoud van Noordse stormvogels. Omdat deze zeevogels hun voedsel louter uit zee halen, blijken hun magen een goede graadmeter voor de hoeveelheid plastic die op de Noordzee ronddrijft. We spreken de marien bioloog in de snijzaal van Wageningen Marine Research in Den Helder. Hij staat op het punt een stormvogel open te snijden.

Voordat je begint te snijden: hoe groot is de kans dat we plastic in de maag van dit beestje aantreffen?

‘Die kans is heel groot. In ruim 9 van de 10 van deze stormvogels zit plastic.’

In 9 van de 10 magen zit plastic?!

‘Ja daar schrik je van he? Het is ontzettend veel. Soms vind je maar een klein stukje, maar soms ook heel veel stukjes. De gemiddelde hoeveelheid plastic die we aantreffen is nu 0,3 gram. Dat lijkt heel weinig, maar er zijn op Europees niveau afspraken gemaakt dat hoogstens 1 op de 10 vogels meer dan 0,1 gram plastic in de maag mag hebben. Wat dat betreft hebben we nog een lange weg te gaan.’

Wat een lucht komt er vanaf trouwens.

‘Ja, hij is al een tijdje dood he. Het is een beetje een muskusachtige lucht, ook een beetje een lijkenlucht. Maar ik ga hem even opensnijden nu.’

Ik kijk even de andere kant op, als je het niet erg vindt.

‘Zo, er zit al meer in dan ik had gedacht. Hier zie je al een stukje piepschuim, en ik zie toch nog een scherf. Dit heeft alles weg van een ballon.’

Dat is echt heel veel plastic!

‘Ja, het is meer dan ik had gedacht. Er zitten heel veel kleine stukjes plastic in de spiermaag (voormaag die het voedsel kneedt, red.). En hier zie je aardig wat van die industriële korrels, of granulaat. Dat vinden we ook veel.’

Toch een gekke gedachte: Je organiseert een vrolijk kinderfeest en je laat ballonnen los. En dat vind je dan hier in die maag van zo’n vogel.

‘Ja, dat belandt dan in zee en dan denken deze vogels dat het voedsel is. Je ziet het ook op Koningsdag bijvoorbeeld. Dan verdwijnen er gigantische hoeveelheden ballonnen in de lucht. Heel raar is dat. Want moet je eens zien wat er gebeurt als je diezelfde hoeveelheid ballonnen voor een politieagent op de stoep zou zetten. Dan krijg je een dikke boete.’

Zijn er nu in Nederland afspraken gemaakt over hoeveel plastic er in ons water mag zitten?

‘Voor de Noordzee zijn er wel normen vastgesteld, maar voor de rivieren niet. En dat is best gek. Ik denk dat het probleem van plastic in rivieren pas recenter tot ons doorgedrongen is. Het probleem van de plastic soep op zee heeft veel meer bekendheid.’

Maar dat plastic komt toch via die rivieren in de zee terecht?

‘Ja natuurlijk. De rivieren zijn een belangrijke bron voor wat we in zee aantreffen. En dat is nogal wat he. We schatten dat ongeveer 8 miljoen ton plastic per jaar in zee verdwijnt.’

8 miljoen ton? Per jaar? Dat is ongelooflijk.

‘Ja, dat is een niet te bevatten hoeveelheid eigenlijk. En daar ruimen we uiteindelijk maar een fractie van op. We weten niet precies waar het ligt. Je hebt natuurlijk de plastic soep, maar daar drijft hoogstens 2 procent van wat wij ieder jaar opnieuw in zee kwijt raken. De rest zakt naar de bodem, wordt door vogels opgegeten of verdwijnt in ieder geval op de een of andere manier uit beeld.’

Maar zijn er dan wel voldoende vrijwilligers om al die troep op te ruimen?

‘Opruimen is een tijdelijke noodmaatregel en kan maar een fractie zijn van wat we eerst kwijt raken. Kijk eens wat er ligt na een popfestival, of bijvoorbeeld de huldiging van Ajax. Iedereen vindt het maar normaal om alles weg te gooien en het iemand anders te laten opruimen. Laat het gewoon liggen, dan ziet iedereen wat de gevolgen zijn. Pas dan komt er verandering. Dat is een knop die om moet.’

De reportage over zwerfplastic wordt op zondag 15 september uitgezonden op NPO 2, om 22.40 uur.