Noodopvang

Zo’n beetje elke dag bedankt Van der Burg op Twitter een andere gemeente omdat er een opvanglocatie is geopend. Intussen vraagt zijn eigen partij zich in het asieldebat hardop af of het asielbeleid in Nederland niet net zo streng zou kunnen als in Zweden? En wat de plannen van de staatssecretaris zijn om de instroom te beperken?

Op een kleine twee uur rijden vanaf het Binnenhof in Den Haag, doet een oude marinekazerne in Vlissingen dienst als noodopvang. Daar zit Khaled met zijn zeven kamergenoten. Wat ze doen? Niets. Ze wachten. Khaled kwam in augustus aan in Nederland en sliep tien nachten buiten. Er was geen plek voor hem binnen de muren van het aanmeldcentrum of in welke opvang dan ook in Nederland. Hij is blij met de opvang in Vlissingen. “This is very beautiful”, zegt Khaled in gebroken Engels met glinstering in zijn ogen terwijl hij uitkijkt over de haven.

Als Khaled het gebouw laat zien, wijst hij telkens mensen aan: “Kijk, hij wacht al tien maanden op het eerste gesprek met de IND. En hij ook al maanden. Iedereen hier wacht op de IND.” Het gebouw is schoon, er staat een tafeltennistafel en er is een grote binnenplaats. “We hangen de hele dag een beetje rond. Tien, twaalf uur slapen en overdag zit ik op Instagram en Facebook”, vertelt Khaled. “Ik heb zelf ook nog niets gehoord van de IND. Ze vertellen ons niets, we weten niet wat er gaat gebeuren, hoelang we hier kunnen blijven en hoelang de procedure gaat duren.”

Luister naar de reportage van Benjamin de Bruijn:

Ter Apel

Toen Khaled op de bus werd gezet van Ter Apel naar Vlissingen, had hij geen idee waar ze hem naartoe zouden brengen. De reis naar de andere kant van Nederland in touringcar duurde zes uur. Eind augustus sliepen zo’n 1.000 mensen buiten bij het aanmeldcentrum in Ter Apel. Dat is verleden tijd, maar er staan nog steeds asielzoekers voor het hek te wachten.

De smerige dixies zijn vervangen voor nette sanitairunits, maar als het gaat regenen is er een probleem. Er geldt een noodverordening die bepaalt dat tenten hier verboden zijn. Stichting MiGreat staat wel paraat met partytenten. Die worden gedoogd als het regent. Als het droog is, moeten ze opgeborgen blijven. “Kijk rond, er lopen hier moeders en kinderen. Die kun je niet in de regen laten staan”, zegt Yljo van Donselaar van MiGreat.

MiGreat deelt ook eten uit aan de wachtende asielzoekers, want dat wordt niet geregeld door het COA of de gemeente. COA is louter verantwoordelijk voor mensen binnen de hekken van het aanmeldcentrum. Voor het hek staat Kassem. Hij is voor de tweede dag op rij in Ter Apel omdat hij er een afspraak heeft. Asielzoekers kunnen zich alleen laten registreren op deze plek.

“Het systeem is totaal onduidelijk, er is eigenlijk geen systeem”, vertelt Kassem in vloeiend Engels. Hij komt uit Syrië en studeerde Engelse taal en cultuur. “We vertrouwen het systeem niet en zijn bang dat we vergeten worden. Ze waren mij ook vergeten. Ik zat al een paar dagen in de opvang in Zoutkamp en hoorde maar niets. Pas toen ik aan de bel trok, hebben ze me hiernaartoe gebracht.”

Bijna altijd te laat

Dat de IND het werk niet meer aankan, blijkt niet alleen uit de praktijk, maar ook uit de cijfers. 85 procent van alle zaken in de algemene asielprocedure wordt niet op tijd afgehandeld. Het duurt maanden voor de inhoudelijke behandeling van een asielaanvraag überhaupt begint. “We krijgen heel veel vragen over de procedure”, zegt asieladvocaat Bart Toemen. “Maar we kunnen ze niet vertellen hoe het zit, want er is grote willekeur. De ene heeft binnen een paar maanden een beslissing te pakken, de andere asielzoeker moet twee jaar wachten.”

Het wachten heeft impact, ziet Toemen. “Ze beginnen vol goede moed aan hun procedure, maar naarmate het langer duurt zie je mensen kleiner worden, en letterlijk grijzer. Je zou verwachten dat de instantie die verantwoordelijk is voor de procedure, weet wie waar zit. Maar dat is op dit moment niet aan de orde”, zegt Toemen, die ook bestuurslid is van de Vereniging Asieladvocaten en Juristen Nederland (VAJN).

Martijn Stronks promoveerde aan de Vrij Universiteit Amsterdam op het begrip tijd in de asielprocedure. “Voor asielzoekers is er een diepe onzekerheid over wat de toekomst brengt. Twee jaar wachten betekent dat je twee jaar niet verder kunt met je leven. Die onzekerheid is schadelijk voor mensen.”

“Het beleid lijkt erop gericht om mensen te laten wachten. In ieder geval is het een gevolg van beleid dat mensen lang moeten wachten. Als mensen niet tegengehouden kunnen worden met fysieke hekken, dan worden ze tegengehouden met hekken van tijd”, zegt Stronks.

“Daar is absoluut geen sprake van”, pareert staatssecretaris van Justitie en Veiligheid Eric van der Burg de vraag of lange wachttijden een afschrikwekkend effect beogen. Al geeft hij meteen toe dat asielzoekers nu te lang moeten wachten. Van der Burg wijst op de personele problemen bij de IND. “Het duurt lang voordat nieuw personeel is gevonden en opgeleid. Nu is IND ingericht op 22.000 dossiers per jaar, terwijl er op dit moment 35.000 asielzoekers per jaar ons land binnenkomen.”

Intussen is de termijn waar binnen IND een beslissing moet nemen over de aanvraag van een verblijfsvergunning opgerekt van 6 naar 15 maanden. De IND en staatssecretaris zeggen niet anders te kunnen, en vooral dat ze niet sneller kunnen werken dan ze nu al doen. De komende periode zullen de achterstanden alleen maar oplopen, aangezien de instroom hoger blijft dan wat verwerkt kan worden aan dossiers.

Wachten

Kassem kan een paar weken in de noodopvang in Leeuwarden terecht, maar is eind oktober terug naar Ter Apel gebracht. De noodopvang sluit en Kassem staat opnieuw een dag voor het aanmeldcentrum te wachten. Laat in de avond vindt het COA (Centraal Orgaan Asielopvang) een nieuwe plek voor hem, waar hij twee á drie nachten kan blijven. Daarna wordt opnieuw een nieuwe plek gezocht voor Kassem.

En Khaled? Die wacht nog steeds. De noodopvang in Vlissingen blijft beschikbaar tot het einde van dit jaar. Als alles meezit duurt het 15 maanden voor hij weet of hij in Nederland mag blijven. Daarna duurt het nog eens ruim een jaar voor zijn vrouw en kinderen ook naar Nederland mogen komen.

Luister zondag 30 oktober om 19:00 uur naar Pointer op NPO Radio 1 De wachtkamer van Nederland