Partij voor de Dieren pleit in elke provincie in haar partijprogramma voor een verbod op het plaatsen van windturbines en zonnepanelen in Natura 2000-gebieden en Natuurnetwerk Nederland (NNN). Dat wekt misschien verbazing op: mag dat nu dan wel? En inderdaad, dat mag. Maar wordt de opgeofferde natuur dan niet gecompenseerd? Jawel, maar volgens Natuurmonumenten komt dat vaak neer op een ‘slap aftreksel’.
Dat blijkt uit onderzoek van het AD, Nieuwscheckers en Pointer.
Bron van de bewering
De Partij voor de Dieren (PvdD) stelt in haar partijprogramma Je Kunt Nu Nog Kiezen de volgende maatregel voor: "Er worden geen windmolens en zonnepanelen geplaatst in Natura 2000-gebieden en Natuurnetwerk Nederland." Maar mag je nu dan wel wind- of zonneparken in beschermde natuurgebieden plaatsen? En zo ja, moet dat niet volgens strikte voorwaarden gebeuren?
Feiten
Projectontwikkelaars mogen op dit moment windturbines en zonnepanelen in beschermde natuurgebieden plaatsen. Sterker nog, zo’n 900 turbines zijn actief of staan gepland in beschermd natuurgebied, blijkt uit onderzoek van EenVandaag, De Groene Amsterdammer, Investico en Trouw uit 2021. In Natura 2000-gebieden - de gebieden met de hoogste Europese status van bescherming - stonden destijds zelfs 175 turbines gepland. Het voorgestelde plan van de PvdD is dus wel degelijk ergens op gebaseerd.
Voor windturbines en zonnepanelen worden wel verschillende voorwaarden gesteld wanneer zo’n energiebron in beschermd natuurgebied mag worden geplaatst. Projectontwikkelaars moeten aantonen dat windturbines in Natura 2000-gebieden 'geen belangrijke effecten hebben op de planten- en diersoorten of de leefomgeving', is te lezen op de website van de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland (RVO). Anders gezegd: een windturbine mag geen negatieve invloed hebben op het natuurgebied.
Als dat wel het geval is, dan kan er alsnog een uitzondering in Natura 2000-gebied worden gemaakt in de gevallen waarin een ‘groot openbaar belang speelt en er geen alternatieve oplossingen zijn’. Voor plaatsing in gebieden van Natuurnetwerk Nederland (NNN) zijn de regels iets soepeler. Er moet een compensatieplan worden opgesteld: hoe kun je de eventuele schade aan de natuur op een andere plek compenseren?
Voor zonnepanelen zijn de voorwaarden nog iets strenger. Deze mogen nooit in Natura 2000-gebieden worden geplaatst. Dat blijkt uit de gedragscode Zon Op Land, die is opgesteld door branchevereniging Holland Solar en ondertekend door De Natuur en Milieufederaties, Energie Samen, Greenpeace, Holland Solar, Milieudefensie, Natuur & Milieu, Natuurmonumenten, NLVOW en Vogelbescherming Nederland. Zonnepanelen kunnen dan weer wel in NNN-gebieden worden neergezet, mits het 'een aantoonbare verbetering voor ecologie en landschap' is.
Voor windturbines bestaat zo’n verbod op plaatsing in beschermd natuurgebied dus nog niet . Maar voor zonneparken lijkt dit al het geval te zijn, of kan het in ieder geval geen nadelig gevolg hebben.
Hoe kunnen zonnepanelen een 'aantoonbare verbetering' zijn voor ecologie en landschap? De woordvoerder van Natuurmonumenten: "Denk aan gebieden waar veel mest uitgereden wordt. Of bollenvelden waar bestrijdingsmiddelen worden gebruikt." Er kunnen dan dus minder schadelijke stoffen uitgereden worden, waardoor het onderaan de streep een ecologische verbetering is om zonnepanelen te plaatsen. Hoewel het volgens Natuurmonumenten altijd de voorkeur heeft om geen turbines of panelen neer te zetten. "Een zonnepaneel neemt veel zonlicht weg van de bodem, en er blijft minder leefgebied voor dieren en planten over."
Daarnaast is Natuurmonumenten niet erg te spreken over compensatieplannen die projectontwikkelaars kunnen indienen om de plaatsing van wind- of zonneparken in de natuur alsnog mogelijk te maken. "Over het algemeen worden we daar niet blij van. Het is vaak een slap aftreksel van wat je al hebt." In de praktijk wordt er vaak een klein natuurgebied aangeplant ter compensatie. "Maar je kunt veel beter behouden wat je al hebt, dan hoop te creëren dat het ergens anders beter wordt."
Oordeel
Het voorgestelde verbod op het plaatsen van windturbines en zonnepanelen in Natura 2000-gebieden en Natuurnetwerk Nederland van de Partij voor de Dieren is dus wel degelijk ergens op gebaseerd. Windturbines draaien op dit moment al in beschermde natuurgebieden, en de regels laten voldoende ruimte over om nog meer windenergie op te wekken op deze locaties. Zonnepanelen moeten aan strengere regels voldoen, maar er zijn situaties waarin ook deze in de natuur kunnen worden geplaatst.
Bronnen
Factcheck-marathon
Deze factcheck is uitgevoerd in het kader van de gezamenlijke factcheckmarathon van het AD, Nieuwscheckers en Pointer (KRO-NCRV) in de aanloop naar de Provinciale Statenverkiezingen op 15 maart 2023.
