‘Het gaat de laatste jaren best goed met de zandhagedis,’ vertelt Raymond Creemers. Hij is bioloog bij stichting RAVON, de kennisorganisatie voor amfibieën, reptielen en vissen. De zandhagedis heeft een beschermde status in de Europese en nationale wetgeving. Dit houdt in dat het verboden is het beestje in zijn leefgebied opzettelijk te doden en te verstoren. Als je het leefgebied al aantast, horen daar passende maatregelen bij en dien je de beschikbare alternatieven goed af te wegen.

Warmer klimaat

Zandhagedissen leven alleen. Ze verhuizen niet makkelijk naar een andere plek. De sterkste mannetje en vrouwtjes hebben de meest favoriete (zon) plekken. Creemers: ’De vrouwtjes begraven hun eieren in het rulle zand. Het liefst op een plek waar de zon schijnt zodat het zand lekker warm wordt. Doordat het klimaat warmer wordt, gaat het de laatste 20 jaar ook beter met de zandhagedis.’

Platgereden door fietsers

Ondanks een beschermde status kan het soms nog erg mis gaan. Zo werd er tussen Groesbeek en Malden een fietspad aangelegd dwars door het leefgebied van de zandhagedis. Creemers: ‘Het is een prachtig fietspad zo door die spoorkuil, maar het splijt de smalle kuil exact doormidden. Het zijn juist de zandhagedissen en de hazelworm die onder in zo'n warme kuil voortdurend op en neer rennen/kruipen om op te warmen, af te koelen en om voedsel of partners te vinden.’

De gemeente heeft, zonder ontheffing van het Rijk, toch het fietspad aangelegd. Met grote gevolgen. Tientallen zandhagedissen zijn platgereden door fietsers. Creemers: ‘Het bizarre is dat het nieuwe fietspad pal naast het oude fietspad is neergelegd. Dit is ook te zien in het filmpje. Het nieuwe fietspad is met een drone gefilmd, maar je ziet heel goed hoe dichtbij het andere pad ligt. Wij en alle andere betrokken natuurorganisaties zijn akkoord gegaan met het opknappen van het oude fietspad. Indien er goede alternatieven voorhanden zijn dan dienen die gebruikt te worden, dat is juist de kern van de wetgeving Maar de gemeente dacht daar anders over en heeft, zonder vooraankondiging, het fietspad in de spoorkuil gelegd, juist in het kwetsbare deel.’

Tunnels en schermen

Inmiddels zijn, nadat het fietspad was neergelegd en er tientallen zandhagedissen zijn geplet, maatregelen genomen. Het fietspad is 2 kilometer lang. En nu zijn er over 750 meter tunnels en schermen aangelegd zodat de reptielen veilig kunnen oversteken.’ Uit tellingen van dit jaar blijken er inmiddels al weer 38 zandhagedissen te zijn doodgereden en ook 4 zeldzame hazelwormen. In het deel met de schermen zijn 4 slachtoffers gevallen, dat is in ieder geval een sterke reductie voor die 750 meter. Maar buiten de afgeschermde delen is het nog steeds een slagveld.’

Creemers: ’Zandhagedissen leven alleen, maar ze hebben wel een groep nodig om te overleven. Als het beestje wil overleven moeten er in een bepaald gebied honderden zandhagedissen leven. Als er dan bijvoorbeeld bij het fietspad in Groesbeek tientallen worden doodgereden dan staat de het hele voortbestaan van de populatie op het spel.’

Niet knuffelbaar

‘Zandhagedissen zijn niet lief of aaibaar,’ vertelt Creemers. Dat is ook een probleem in het beschermen van deze dieren. ‘Veel mensen interesseert het niet of er een zandhagedis dood is gereden. Het beestje heeft geen groot knuffelgehalte. Daarom krijgen we wel kritiek op onze strijd voor het behoud van de reptielen. Als het om een panda zou gaan of een eekhoorn dan vinden we het allemaal al snel zielig. Maar een reptiel, daar maakt niemand zich druk om’ .

bron: Kennisdocument BIJ12