Het is zaterdagmiddag wanneer de Alphense Boys een belangrijke wedstrijd spelen tegen Haaglandia. Rabie (25), die op dat moment voor de Alphense Boys voetbalt, weet het nog goed. “Er ontstond ruzie tussen spelers, maar opeens ging ook het publiek zich ermee bemoeien. Mijn teamgenoot kreeg de eerste klap op zijn gezicht. En toen brak het los.”

Het incident werd gefilmd en op internet geplaatst. Rabie: “Je ziet de laatste minuut van de wedstrijd. We stonden 1-0 achter en er was gemopper tussen de teams.” Na het incident met de teamgenoot van Rabie raakten zoveel mensen betrokken, dat hij er niets meer tegen kon doen. “Doordat het publiek zich ermee ging bemoeien, was het onmogelijk om de ruzie te sussen. De politie heeft uiteindelijk moeten ingrijpen.” 

Geweld op het veld

Geweld bij amateurvoetbal vindt op allerlei niveaus plaats. Tussen spelers, tussen publiek, maar ook tegen scheids- en grensrechters. Het is inmiddels elf jaar geleden dat de 41-jarige grensrechter Richard Nieuwenhuizen overleed bij de wedstrijd tussen SC Buitenboys B3 en SV Nieuw Sloten B1. Nieuwenhuizen werd door meerdere spelers aangevallen en onder andere tegen het hoofd geschopt. Een dag later overleed hij aan zijn verwondingen.

Ook Rabie ervoer regelmatig bedreiging en geweld richting scheidsrechters. “Ik heb meegemaakt dat iemand vanuit het publiek riep dat hij de scheidsrechter zou neersteken. Vervolgens hebben de trainers van de thuisclub de scheidsrechter naar de kleedkamers moeten begeleiden.”

Maatregelen sinds overlijden grensrechter

Het overlijden van Richard Nieuwenhuizen was voor de KNVB reden om in te grijpen. Martine Braam, persvoorlichter bij de KNVB, vertelt dat de KNVB sinds het overlijden van de grensrechter, maar ook de laatste jaren, meer maatregelen heeft genomen om geweldsincidenten op het voetbalveld aan te pakken. Zo is het Meldpunt Wanordelijkheden opgericht waarbij iedereen vervelende ervaringen kan melden bij de KNVB.

Bovendien heeft de KNVB maatregelen genomen om meer inzicht te krijgen in wie er daadwerkelijk op het veld staan. Mocht er een incident plaatsvinden, dan is het eenvoudiger om te achterhalen welke spelers daar eventueel bij betrokken zijn. Verder is een spelregelbewijs verplicht, zodat spelers op de hoogte zijn van de spelregels en waarom scheidsrechters bepaalde beslissing nemen. Bovendien krijgen verenigingen die vaak in de problemen komen extra waarnemers en toezichthouders aangewezen.

Samenwerking met Halt

Na de dood van Richard Nieuwenhuizen in 2012 voerde de KNVB een ‘zerotolerancebeleid’ in. Binnen dit beleid werden spelers die de fout in gingen direct zwaar gestraft met bijvoorbeeld een lange schorsing. Volgens Braam is er sinds 2016 meer sprake van maatwerk, om mensen een tweede kans te geven. Zo werken de KNVB en Halt - een instantie die jeugdcriminaliteit wil voorkomen, terugdringen en bestraffen - sinds 2016 samen om geweldsincidenten op het voetbalveld tegen te gaan. Voetballers tot 23 jaar die betrokken zijn bij tuchtzaken, krijgen de mogelijkheid om een training bij Halt te volgen.

Naar aanleiding van een incident volgt een speler een eendaagse training. Een speler volgt training 1 naar aanleiding van een incident met handelingen zoals trappen, duwen, stoten of beledigen. Training 2 wordt ingezet bij een zware overtreding, zoals geweld, bedreiging, spugen, discriminatie of racisme. Het doel van de training is om ongewenst gedrag te vervangen door positief, sportief gedrag, door middel van kennis en vaardigheden. De Halt-training is vrijwillig en vervangt gedeeltelijk de schorsing van de speler.

Toename

Hoewel er tijdens de pandemie minder wedstrijden werden gespeeld, is er de laatste jaren alsnog een toename te zien in het aantal Halt-trainingen dat jonge voetballers volgden. In 2021 volgden 82 voetballers de training, in 2022 waren dat 262 spelers en in 2023 waren dit 344 spelers, blijkt uit cijfers van Halt.

Deze toename, is volgens Willem Lammerink, communicatieadviseur van Halt, een positief gegeven. “De zichtbaarheid van de samenwerking tussen Halt en de KNVB groeit, dus het aantal Halt-trainingen neemt ook toe.” Volgens Lammerink weten steeds meer voetbalverenigingen van het bestaan van de Halt-training waardoor de training ook meer gevolgd wordt. Maar dit zou geen verband houden met een toename in geweldsincidenten, aldus Lammerink. 

Nog altijd sprake van geweld 

Ondanks de maatregelen, neemt het geweld bij amateurvoetbalwedstrijden niet af. Dat blijkt uit cijfers van de KNVB. Het aantal wedstrijdstakingen door wanordelijkheden, overtredingen en schorsingen van teams is zelfs toegenomen ten opzichte van de periode vóór corona.

Volgens Braam is de hernieuwde vrijheid onder voornamelijk jongeren sinds het einde van de pandemie in 2022 hier een mogelijke verklaring voor. “Toen de stadions weer opengingen voor publiek, zagen we een toename in geweld. Er lijkt sprake te zijn van een ontlading sinds corona, in positieve - maar helaas ook in negatieve zin.”

Ook Pieter (27) heeft op het voetbalveld meerdere incidenten meegemaakt. Het heeft op de speler van AVV Swift een grote indruk gemaakt. "Het plezier in het spel wordt overschaduwd doordat de kans op escalatie altijd aanwezig is. Het vertrouwen in teamgenoten en tegenstanders wordt minder en de sportieve geest verdwijnt, terwijl dat nou juist de reden is dat ik op het veld sta.'' 

Waarom helpen de maatregelen nog onvoldoende?

Hoe kan het dat het pakket aan maatregelen dat de KNVB al jaren doorvoert geen vruchten afwerpt? Allereerst hebben deze maatregelen voornamelijk als doel om herhaling van geweld te voorkomen. Dat wil zeggen dat de KNVB pas maatregelen treft, zodra een speler al een fout heeft begaan. Er moet eerst een incident plaatsvinden, voordat de KNVB actie onderneemt.

Ook is het onbekend of de Halt-training het beoogde effect behaalt. Volgens Willem Lammerink, communicatieadviseur van Halt, houdt Halt de effecten van de trainingen niet bij. “Zodra de training is afgerond, houdt het werk bij Halt op.” Of een speler zich na de training wél gedraagt op het veld of wellicht terugkeert bij Halt, is onbekend. Volgens Martine Braam, persvoorlichter bij de KNVB, kan de KNVB herleiden of een speler na de Halt-training opnieuw de fout in gaat. Toch zijn hier geen cijfers over bekend.

Stap in de goede richting

Psycholoog Mark van Vugt vindt dat de voetbalclubs een belangrijke bijdrage hebben in het terugdringen van voetbalgeweld. “Clubs weten er altijd een geweldige show van te maken, met muziek en georganiseerd vuurwerk. Hier raken mensen opgefokt van. Voetbal is net een arena waarin mensen onder toezicht oorlogje kunnen voeren met elkaar.” Maar ook amateurvoetbal nemen veel mensen heel serieus, waardoor frustratie over regels snel ontstaat. Het is aan volwassenen, zoals de scheidsrechter, grensrechter, het bestuur van de clubs en de ouders om het juiste gedrag te laten zien en op te treden als dit niet gebeurt.”

Pieter voetbalt nog steeds. Hij vindt het noodzakelijk het voetbalgeweld terug te dringen om het spel weer leuk te maken. “Clubs en organisaties moeten al van jongs af aan workshops en trainingen aanbieden, of zelfs onderdeel maken van het lidmaatschap, die gericht zijn op sportiviteit en het omgaan met agressie. Dit geldt niet alleen voor spelers, maar ook voor coaches en ouders.” Al heeft straffen niet Pieters voorkeur, hij beseft dat het onvermijdelijk is. “Het is soms noodzakelijk om de ernst van de situatie te benadrukken, en het dient als afschrikmiddel. Deze straffen zijn onderdeel van een leerproces.”