We spreken Pascal Stroeken voor ons onderzoek Dier en Bouw. Regelmatig staan er in de media verhalen over beschermde diersoorten zoals de steenuil, een zandhagedis of een das die bouwwerkzaamheden vertragen of stopzetten. Ook wij hebben in ons dossier hierover verschillende verhalen geschreven. Maar helpt deze beschermde status om het voortbestaan van de steenuil te verbeteren?

Webcams in nestkasten

Als 15-jarige jongen sloot Stroeken zich aan bij de vogelwerkgroep in de Achterhoek, waar onderzoek naar steenuilen was gestart. Inmiddels is STONE gegroeid naar honderden vrijwilligers die zich overal in het land bezig houden met de toekomst van de steenuil. Via webcams in nestkasten houden ze de vogels in de gaten en weten ze steeds meer over hun leefpatroon. Stroeken is inmiddels al 32 jaar met ze bezig: ‘Steenuilen zijn trouw en de gezelligste uiltjes van Nederland. Het mannetje en vrouwtje hebben een levenslange band met elkaar. Het vrouwtje heeft wel duidelijk de broek aan. Als het mannetje niet op tijd eten haalt, wordt hij gewoon uit het nest gegooid.’

‘Het leuke aan steenuilen is dat ze gemakkelijk te zien zijn. Dat komt door hun voorliefde om bij rustig weer overdag lekker in het zonnetje te zitten. Vaak een beetje verscholen in een boom, maar niet zelden ook open en bloot, zoals op het dak van een schuurtje. Meestal zitten ze er ontspannen bij, als een eivormig bolletje.'

Ghoooooek!

Steenuilen kunnen zeer luidruchtig zijn. In de baltsperiode, van februari tot in april, laten de mannen in de nacht hun kenmerkende territoriumroep horen (klinkt als ghoooek). ‘Er wordt heel wat af geknuffeld voordat ze gaan paren. Ik verdenk ze ook wel dat ze ervan genieten om zo bij elkaar te zijn. Maar zeker weten doe ik dat natuurlijk niet’, zegt Stroeken lachend.

Honkvast

Steenuilen zijn honkvast. Het liefst wonen ze op het erf van (oude) boerderijen of aan de rand van een dorp. De nesten zitten onder daken van schuurtjes, in holle bomen of in een steenuilkast. ‘Als ze eenmaal een nestplaats hebben en een gebied hebben waar ze hun eten halen dan blijven ze op die plek hun hele leven lang, vertelt Stroeken. ‘Ze zijn eigenlijk een beetje lui want ze zoeken hun voedsel dichtbij huis. Ze vliegen meestal niet verder dan een paar honderd meter om muizen te zoeken.’ Hoewel ze ‘menselijke’ eigenschappen hebben, benadrukt Stroeken het feit dat het wilde dieren zijn. ‘Als er een jong dood gaat dan wordt die door de moeder uiteindelijk aan de andere jongen gevoerd.’

Beschermde diersoort

Naar schatting leven er in Nederland tussen 7.000 en 9.000 broedparen. Dat is aanzienlijk minder dan tientallen jaren geleden. In de jaren ‘50 waren er nog 25.000 paartjes. De sterke achteruitgang is de reden dat de steenuil is beschermd onder de Wet Natuurbescherming. Omdat steenuilen zo honkvast en afhankelijk zijn van het schaarse aanbod aan geschikte nestgelegenheid, mag je niet alleen zijn nest niet verstoren maar ook buiten de broedtijd mag je niet zijn vaste rust en verblijfplaats vernielen of beschadigen.

Heeft de deze bescherming de steenuil goed gedaan? Stroeken antwoordt met ja en nee. ‘Ja, het is goed dat er nu rekening gehouden wordt met de steenuil als er bijvoorbeeld aan de rand van een dorp gebouwd wordt. Maar de wettelijke bescherming heeft ook een keerzijde. Het kan soms tot veel ophef leiden. Koppen in de krant dat ‘de steenuil de bouw heeft tegengehouden’, die zijn niet altijd positief omdat dit het draagvlak voor de praktische beschermingswerkzaamheden door de vrijwilligers kan schaden. Veel mensen vinden het dan maar onzin. Ze snappen vaak niet dat de regels om de natuur te beschermen niet zijn gevolgd.'

STONE werkt samen met vrijwilligers door heel Nederland. Samen proberen ze overal waar broedplaatsen worden vernietigd, nestkasten op te hangen en het leefgebied te verbeteren om ervoor te zorgen dat het steenuil paartje kan blijven wonen. Alle jarenlange inspanningen lijken ook te helpen. Inmiddels leeft 25 tot 30% van de steenuilen in Nederland in een nestkast. Stroeken: 'Onze vrijwilligers helpen vooral met maatregelen vooraf aan bouwwerkzaamheden. De vrijwilligers van STONE willen juridische conflicten juist vermijden. Het uit de hand gelopen conflict in Boxmeer (zie eerder artikel in ons dossier) is niet de manier waarop wij denken dat je constructief de steenuilen helpt.'

Voortbestaan

Stroeken: ‘Het is natuurlijk niet het ideaalplaatje. Liever zien we de paartjes in een oude holle boom of in een oud schuurtje. Maar helaas wordt er steeds meer afgebroken. Onder het mom van ‘het tegengaan van de verstening van het platteland’ worden oude boerenstallen afgebroken. Maar dit zijn juist de plekken waar ze graag in wonen. In een rommelige oude varkensschuur leven muizen en insecten en dat is een prachtige maaltijd voor de steenuil. Nu wordt alles aangeharkt. En dat is funest voor zijn voortbestaan.’