De gemeente Hollands Kroon gaf in 2016 één commercieel bedrijf het mandaat om zorgtaken voor de gemeente uit te voeren. Daarvoor werd een speciale BV opgericht: Incluzio Hollands Kroon, een dochteronderneming van miljardenbedrijf Facilicom. Critici vragen zich af of de macht van de zorgmonopolist te groot geworden is. Volgens onderzoeker dr. ir. Niels Uenk staat het model 'op gespannen voet met de gedachte van de wet'.
Incluzio bepaalt in Hollands Kroon welke zorg inwoners vanuit de Jeugdwet en Wet Maatschappelijke Ondersteuning (WMO) nodig hebben en verleent een deel van die zorg zelf. Het overige deel besteedt Incluzio uit aan de 49 onderaannemers waarmee het bedrijf een contract heeft afgesloten. Voor de komst van Incluzio had de gemeente contracten met 123 zorgaanbieders.
We komen steeds meer in de greep van een grote organisatie
Incluzio-directeur Peter de Visser en wethouder Mary van Gent van Hollands Kroon prijzen de efficiëntie van het model; het werken met één partner scheelt de gemeente bijvoorbeeld veel administratie. Maar inwoners en oppositiepartijen uit de gemeenteraad vinden het zorgmonopolie van Incluzio niet wenselijk, zeggen zij in publicaties van Reporter Radio en Follow the Money.
Keuzevrijheid in het geding
Ook onderzoeker Niels Uenk van het Public Procurement Research Centre (PPRC) is kritisch op het model Hollands Kroon. Uenk is expert op het gebied van gemeentelijk opdrachtgeverschap voor WMO-diensten en promoveerde in augustus aan de Universiteit Utrecht op dit onderwerp. "Het model Hollands Kroon staat op gespannen voet met de gedachte van de wet", zegt Uenk.
Met slechts één aanbieder zou de keuzevrijheid van de inwoners van Hollands Kroon in het geding kunnen komen. "Het is Incluzio of zelf zorg organiseren via een Persoons Gebonden Budget", zegt Uenk.
Het model Hollands Kroon staat op gespannen voet met de gedachte van de wet
Maar omdat Incluzio ook gaat over de toekenning van Persoons Gebonden Budgetten (PGB’s) ziet Uenk hier een spanningsveld. "Incluzio krijgt van de gemeente een vast budget per jaar, daar moeten ze alle zorg voor regelen", zegt Uenk. 'Als een inwoner dat via een PGB wil inkopen gaat dat uit budget van Incluzio." Hoe meer mensen een PGB hebben, hoe meer zorggeld er dus uit het budget van Incluzio naar andere zorgaanbieders gaat.
Minder geld naar PGB's
Uenk kan zich voorstellen dat zorgbedrijf Incluzio dat liever niet heeft. "Daar zullen ze zelf mogelijk een ander verhaal over vertellen. Maar vanuit bedrijfsmatig oogpunt snap ik dat je zoveel mogelijk zorg bij jezelf houdt." Uit het jaarverslag van van Incluzio Hollands Kroon blijkt dat het totale budget voor PGB's in 2018 daalde naar 745.574 euro ten opzichte van 830.856 euro een jaar eerder.
Incluzio-directeur Peter de Visser ontkent in de publicaties van Reporter Radio en Follow the Money stellig dat het bedrijf een ontmoedigingsbeleid voert als het gaat om PGB’s: "Dat is absoluut niet het geval. Als mensen dat ervaren is dat heel vervelend en dan hoop ik dat ze naar ons toekomen zodat we kunnen kijken hoe we dat kunnen oplossen", zegt De Visser.
'Keuzevrijheid staat niet in de wet om te negeren'
Wettelijk blijft de gemeente Hollands Kroon verantwoordelijk voor goede zorg. Om de keuzevrijheid te borgen moet de gemeente volgens de wet een plan schrijven waarin staat dat er 'aandacht is voor keuzemogelijkheden tussen aanbieders'. Maar hoe die 'aandacht' er precies uit moet zien, staat niet in de wet omschreven.
"Als je in het plan schrijft: 'We hebben wel eens nagedacht over keuzevrijheid maar vinden het toch niet zo belangrijk', dan doe je naar letter van wet niets mis", zegt Uenk. Maar dat geldt niet voor de geest van de wet. "Er staat niet voor niets dat er aandacht moet zijn voor keuzevrijheid. Dat staat er niet om te negeren."
Het onderzoek van Reporter Radio is uitgevoerd in samenwerking met Follow the Money. Voor Follow the Money scheef Eelke van Ark het artikel Hoe een schoonmaakgigant in gemeente Hollands Kroon zorgmonopolist werd met medewerking van Nina Rijnierse bij de research. Op 16 december besteedt KRO-NCRV's Pointer aandacht aan het gebrek aan gemeentelijk toezicht op zorgbedrijven om 21.35 op NPO2.
