De een heeft de Filmacademie gedaan, de ander is softwareontwikkelaar. Beiden hadden volop baankansen op de krappe arbeidsmarkt. Hadden, want zowel Nynke (38) als Jolanda (54) kreeg te maken met pech. Jolanda werd ziek, Nynke kreeg een ongeluk. En nu hebben ze geen kans meer op een baan. “Nee, voor jou hebben we geen baan, we krijgen geen subsidie voor je.”
Een arbeidsbeperking kun je al je hele leven hebben of het kan je overkomen op latere leeftijd, door bijvoorbeeld ziekte of een verkeersongeluk. “Maar als je benen niet meer werken, zijn je hersens nog niet verloren”, zegt Nynke (38). Ze raakte betrokken bij een auto-ongeluk waarbij ze zenuwschade opliep in haar benen. Nynke staat met een spiegel in haar hand voor één van de grootste bedrijven op de Zuidas. Waarom? “Omdat deze bedrijven niemand in dienst hebben met een arbeidsbeperking. Maar 14,7 procent van alle bedrijven in Nederland heeft mensen met een beperking in dienst. Zonde, want ze hebben allemaal mensen nodig. Wij houden die bedrijven vandaag letterlijk een spiegel voor.”
Daarop staat: ‘Kijk eens goed in de spiegel, want wie laat zich hier nou eigenlijk beperken?’
Het is een actie van Onbeperkt Aan De Slag, waar Nynke intussen voor werkt. Dat is een organisatie die bedrijven koppelt aan mensen met een beperking. Maar voor ze hier werkte, liep Nynke op tegen een muur van onwil. Ze solliciteerde naar een baan bij Rijkswaterstaat (RWS). Hun reactie: ‘Nee, voor jou hebben we geen baan, we krijgen geen subsidie voor je’. Maar het ging RWS niet alleen om het feit dat ze geen subsidie kregen, vermoedt Nynke. Als ze haar in dienst zouden nemen via de reguliere weg, voor een ‘normaal’ salaris, zou haar baan niet meetellen voor het ‘quotum’. Dat heeft alles te maken met de Banenafspraak.
Banenafspraak
In 2013 werd het Nederlandse socialezekerheidsstelsel versoberd. Mensen kregen minder snel een uitkering omdat – zo werd geredeneerd in Den Haag – het belangrijk is te stimuleren wat iemand nog wel kan, in plaats van wat iemand niet kan. De Wet Banenafspraak werd ingevoerd: 125.000 banen voor mensen met een arbeidsbeperking bij een ‘gewone werkgever’. Dus geen sociale werkplaats of een beschutte werkplek, maar een volwaardige baan bij een volwaardig bedrijf. Afgesproken werd dat werkgevers een loonkostensubsidie per baan en een no-riskpolis krijgen, voor het geval de nieuwe werknemer langdurig ziek wordt. Maar tien jaar na de Banenafspraak zijn die 125.000 banen er nog niet gekomen. De teller blijft in 2022 steken op iets meer dan 81.000.
Nynke heeft wel een beperking, maar valt dus niet binnen de banenafspraak. Dat komt omdat er binnen de Banenafspraak onderscheid wordt gemaakt tussen verschillende beperkingen en uitkeringen. En Nynke valt binnen geen enkele categorie die beschreven staat in de wet. Zij heeft moeite met lopen en langer staan, maar met haar hersens is niets mis. Alleen krijgen werkgevers daarom geen compensatie voor haar, en wordt Nynke niet aangenomen – zoals bij Rijkswaterstaat gebeurde. Teveel risico, teveel gedoe.
Jolanda werd ziek
Het is een verhaal dat Jolanda (54) bekend in de oren klinkt. We kwamen in contact met Jolanda via de Landelijke Cliënten Raad (LCR). Ze was softwareontwikkelaar voor 32 uur in de week. Een baan met grote kansen op de arbeidsmarkt. Maar toen werd ze chronisch ziek en zag alles er ineens anders uit. Daarbovenop kreeg ze later ook nog de diagnose borstkanker. Tot haar eigen verbazing stelde het UWV dat ze toch in staat is om 40 uur per week te werken en moet ze dus op zoek naar een werkgever om rond te komen.
Net als Nynke, valt ook Jolanda niet binnen de Banenafspraak. Werkgevers krijgen dus geen compensatie als ze haar aannemen. Bovendien moet een werkgever het risico op zich nemen dat Jolanda in de toekomst opnieuw uit kan vallen. En daar zitten weinig bedrijven op te wachten. Voor mensen binnen de Banenafspraak geldt een no-risk-polis. Mochten mensen op een Banenafspraak-baan uitvallen, dan krijgt de werkgever compensatie.
Grote groep
Zo ontstaat er een grote groep van mensen met een beperking die moeilijk aan het werk komen. Van de geregistreerde werkloze personen heeft 15,6 procent (CBS) een beperking. Dat is een groep van 56.000 mensen die graag aan de slag zou willen, maar bij werkgevers vaak voor een dichte deur staan.
Steven Hubeek is adviseur inclusieve arbeidsmarkt van werkgeversvereniging AWVN. Hij erkent meteen dat werkgevers het beter kunnen doen. “Werkgevers willen door de krappe arbeidsmarkt per direct mensen die 40 uur kunnen werken. Ze vinden het moeilijk om zich aan te passen naar de behoeften van mensen met een beperking.”
“Dat vergt een andere manier van denken. Je moet weten wat iemand kan. Dus de diagnose hoef ik niet te weten, wel wat iemand nodig heeft om te kunnen werken. We zijn niet gewend om op die manier te denken”, zegt Hubeek.
Quotum
Omdat zelfs binnen de Banenafspraak niet genoeg mensen met een beperking aan een baan komen, heeft de overheid nu een quotum. Dat geldt bijvoorbeeld voor uitvoeringsinstanties als de Belastingdienst en Rijkswaterstaat. Van alle medewerkers moet 2,76 procent een beperking hebben. Dat aantal wordt niet gehaald.
Pointer deed een rondgang langs zeven uitvoeringsinstanties van de overheid zoals RWS, de Onderwijsinspectie en de Raad voor Ondernemend Nederland. Daaruit blijkt dat twee van de zeven organisaties het quotum niet haalt. Dat quotum kreeg de overheid opgelegd omdat ze er niet in slagen van alle medewerkers 2,7 procent mensen met een arbeidsbeperking in dienst te nemen.
Politieke partijen en de publieke omroep hebben geen quotum opgelegd gekregen. Navraag bij alle vijftien Tweede Kamerfracties leverden maar van vijf partijen een antwoord op. Veertien partijen hebben op enige manier in hun verkiezingsprogramma staan dat ze banen willen creëren voor mensen met een beperking. Van de vijf partijen die wel reageerden heeft alléén GroenLinks-PvdA een medewerker en een stagiair met een arbeidsbeperking in dienst.
De publieke omroepen doen het helemaal niet goed. De NPO schrijft in het Actieplan Diversiteit & Inclusie 2024-2025 dat ‘de primaire focus op drie deelgebieden ligt, waaronder mensen met een beperking'. De NPO en de tien omroepen die hebben gereageerd hebben in totaal 4000 medewerkers, waarvan bijna 1500 parttimers. Er zijn achttien mensen in dienst met een beperking.
Aanpassing wet
Dat het anders moet, beseft ook het kabinet. Vorig jaar is door toenmalig minister van Volksgezondheid Carola Schouten al een aanpassing van de wet ingediend. Daarin wordt onder andere voorgesteld om de Banenafspraak te verruimen, zodat meer mensen eronder vallen. Tweede Kamerlid Daan de Kort heeft ervoor gezorgd dat er in januari over gedebatteerd wordt in de Tweede Kamer.
Goed nieuws, vindt Nynke. Buiten de Banenafspraak is het volgens haar erg lastig om met een beperking aan een baan te komen. Nynke vond uiteindelijk een baan bij Onbeperkt aan de Slag, waar ze mensen in een vergelijkbare situatie helpt. Voor Jolanda is er eigenlijk geen vangnet.
“De huidige wet sluit groepen mensen met een arbeidsbeperking uit. Dat is een vorm van discriminatie binnen de totale doelgroep”, vindt Nynke. “Mensen met een beperking moeten een baan kunnen vinden die bij ze past vanwege hun CV. Niet vanwege hun mate van beperking.”
Onderzoeker Lena Wever van ZINZIZ (bureau voor onderzoek, innovatie en ontwikkeling) doet onderzoek naar de problematiek van mensen met een beperking zonder uitkering, die juist graag aan het werk willen. Wil je meedoen?
Schrijf je in voor onze nieuwsbrief
Ontvang iedere week onze beste verhalen in je mailbox.
