Het Europese instituut voor gendergelijkheid (EIGE) publiceerde gisteren een rapport over ongelijkheid en geweld tegen vrouwen. Het betreft een onderzoek onder mannen en vrouwen in alle Europese lidstaten naar fysiek en seksueel geweld, en naar negatieve vooroordelen over vrouwen en hoe die mogelijk leiden tot geweld.

Geweld normaliseren

Voor het eerst heeft de groep mannen onder 45 jaar oud negatievere meningen over vrouwen en relaties dan de oudere groep. Jongere mannen leggen het vaakst de schuld bij slachtoffers en tolereren het meeste seksueel geweld tegen vrouwen. Binnen deze jongere leeftijdsgroep verschillen mannen en vrouwen ook het meest wat betreft het accepteren van alle vormen van geweld tegen vrouwen.

Deze toename is niet zonder risico's. De onderzoekers van EIGE wijzen erop dat dit soort meningen geweld tegen vrouwen helpen normaliseren. Als vrouwen niet geloofd worden, of als lastigvallen gezien wordt als hun eigen schuld, kan dat serieuzer fysiek en seksueel geweld in de hand werken.

De data laten dit ook zien. Zo zegt 1 op de 10 mannen het prima te vinden als een man soms zijn vrouw of vriendin slaat. En meer dan 1 op de 10 mannen stelt dat wanneer een vrouw 'nee' zegt op een seksuele handeling ze 'ja' bedoelt, omdat ze hard to get speelt.

Dat vrouwen vaak zouden liegen over seksueel geweld of de ernst ervan zouden overdrijven (een kwart van de Europese mannen onder de 45 gelooft dat) klopt niet, vertelt een van de onderzoekers: "We weten juist dat het in de werkelijkheid méér voorkomt dan in de data. Vrouwen melden het vaak niet, omdat ze bang zijn voor herhaling door de dader of vrezen dat het proces van aangifte ze opnieuw traumatiseert." Bijna een derde van Nederlandse vrouwen die met fysiek of seksueel geweld te maken heeft gehad, zegt dat ze dit nooit aan iemand verteld heeft.

Pointer doet al langer onderzoek naar femicide, geweld tegen vrouwen en hoe slachtoffers behandeld worden. Recent riep Kamerlid Songül Mutluer in Pointer op tot het aanstellen van een regeringscommissaris gendergerelateerd geweld, onder andere om vroege signalen van geweld beter op te pakken.

Nederland in de data

Op sommige punten valt Nederland op. We staan in de top 5 van gendergelijkheid binnen Europa. Toch vindt bijna 6 op de 10 (58 procent) Nederlanders in het onderzoek het acceptabel dat een man controle heeft over de financiën van zijn vrouw of vriendin. Dit is ruim boven het Europese gemiddelde. Ter vergelijking: dat is veel meer dan in Ierland (21 procent) en bijna hetzelfde als in Hongarije (62 procent).

Ook bij controlerend gedrag valt Nederland uit de toon. Een kwart van de Europese mannen vindt het soms of altijd prima dat een man het gedrag en de vriendschappen van zijn partner controleert – van de Nederlandse mannen accepteert een derde dit. En ook Nederlandse vrouwen staan verrassend open hiervoor: 2 op de 10 zegt dit soort controle oke te vinden.

Verder is Nederland één van slechts vijf EU-landen zonder speciale hotline voor vrouwen die met geweld te maken hebben. Zo’n aparte telefoonlijn is niet verplicht volgens het internationale verdrag over geweld tegen vrouwen (Istanbulverdrag). Maar je moet volgens de richtlijnen wel altijd met iemand kunnen spreken met specifieke kennis of training op dit gebied. En daar schort het in Nederland nog aan.

Dat Nederland geen specifieke hulplijn voor vrouwen heeft, bevestigt Mariëtte Hamer, regeringscommissaris seksueel grensoverschrijdend gedrag en seksueel geweld. "Veilig Thuis en Centrum Seksueel Geweld zijn wel hulplijnen die vrouwen die seksueel en/of huiselijk geweld meemaken kunnen helpen." Toch kunnen vrouwen niet altijd de juiste hulp vinden, volgens Hamer. "Daarom is het goed dat de Nederlandse overheid samen met allerlei organisaties werkt aan een gezamenlijke aanpak om de toegang tot hulp te verbeteren."

Geweld tegen vrouwen kost miljarden

EIGE schat in dat geweld tegen vrouwen de EU jaarlijks zo'n 289 miljard euro kost. Het gaat dan niet alleen om verloren inkomsten van vrouwen - bijvoorbeeld omdat ze uitvallen door geweld of niet mogen werken van hun partner -, maar ook gemiste kosten voor het bedrijfsleven, zorgkosten, politie-inzet en meer.

Zorgelijke ontwikkeling

Mariëtte Hamer noemt de toename van ouderwetse opvattingen onder jonge mannen een zorgelijke ontwikkeling. "We zien ook internationaal dat jonge mannen conservatiever worden en jonge vrouwen juist progressiever, onder andere door verschillende online bubbels."

Toch is er ook positief nieuws, zegt Hamer. "Wij weten uit onderzoek dat 84 procent van de Nederlanders vindt dat iedereen een rol heeft in de aanpak van seksueel grensoverschrijdend gedrag. Tegelijkertijd ontstaat er door de vele media-aandacht en de gedragsveranderingen die hiervoor nodig zijn, ook meer weerstand en ongemak. Mensen, veelal mannen, vinden het lastig om te bepalen: wat mag nog en wat niet? Dat brengt onzekerheid en verkramping met zich mee, en helaas misschien ook wel de gedachte dat vrouwen liegen over (seksueel) geweld, terwijl dat echt op niks is gebaseerd."