‘Zo’n groot oppervlak aan gevarieerd heidelandschap met al die struiken, dat zijn jeneverbessen: daar doen we het voor. Vroeger maakten ze er Jenever van, maar nu worden ze verdrukt door de bomen. Ooit waren er veel meer van op de Lemelerberg.’ We staan met Mark Zekhuis tussen de struiken. Tot voor kort was hier nog bos, maar veel is gekapt, juist om ruimte te geven aan heide en andere planten, zoals de jeneverbes.

Landschap Overijssel, waar Zekhuis voor werkt, stelt dat dit nodig is om de biodiversiteit in het gebied te herstellen. Honderd jaar geleden was er namelijk nog niet zoveel bos in het gebied, maar vooral veel heide. Negentig procent van de heide in Overijssel is verdwenen. De stukken die over zijn hebben het zwaar en dus ook de planten en dieren die er leven. Denk aan insecten, zoals graafbijen en vlinders en zeldzaam wordende vogels, waaronder de veldleeuwerik en nachtzwaluw. Daarom is er weer meer heide nodig.”

‘Niet meer compenseren’

‘We lopen nu door het bos, ik denk dat dit zo’n 40 of 50 jaar oud is. Dat gaan we kappen. Ik ben daar blij om, want al jaren loop ik op de heide en zie ik bos oprukken. Dan zie ik de natuurwaardes wegkwijnen. Je ziet hier bijvoorbeeld de dode jeneverbessen staan. Mijn handen jeukten dan om het bos weg te halen. Maar dat kon nooit vanwege de regels. Vanwege de boswet waren we verplicht het aantal bomen dat we hadden in stand te houden. Wat je kapte moest je dan ergens anders terugplanten. Dat hoeft nu niet meer. Als je kapt voor meer biodiversiteit vervalt de herplantplicht, dan hoeven we niet te compenseren. We ondersteunen wel initiatieven om bos uit te breiden, maar hebben hiervoor geen mogelijkheid in onze eigen terreinen,” aldus Zekhuis.

De Lemelerberg is een Natura 2000-gebied. Dat is een natuurgebied dat onderdeel is van een Europees natuurnetwerk, waarin doelstellingen gelden om de biodiversiteit te vergroten. In Nederland betekent dat meestal meer stuifzandgebieden of meer heide zoals op de Lemelerberg. En dat gaat vaak weer ten koste van bos, waarvoor geen herplantplicht geldt in de Natura-2000-regels.

Tot onvrede van veel tipgevers. Al jaren krijgen we tips van mensen die zich zorgen maken over verdwijnend bos in heel Nederland. Mensen begrijpen het niet. Buiten dat het jammer is dat bos verdwijnt, zijn bomen toch ook gewoon belangrijk? ‘Dat juist bossen veel meer CO2 opnemen dan schraal heideland lijkt niet te zijn meegenomen in de plannen, terwijl we landelijk net stevige klimaatambities hebben opgesteld,’ vertelt omwonende van de Lemelerberg Bas ’t Hart ons.

CO2-opslag

Hoewel het kappen vanuit biodiversiteitsoogpunt misschien begrijpelijk is, houden we zo uiteindelijk wel minder bos over. En dat is inderdaad tegenstrijdig met klimaatambities, want bos slaat veel CO2 op. In het ontwerp-klimaatakkoord staat dan ook dat we er alles aan moeten doen om te voorkomen dat het bosareaal in Nederland afneemt, en dat we ons best moeten doen om zelfs meer bos aan te leggen.

Houden de natuurbeheerders daar ook rekening mee? ‘Hier is gekozen om de biodiversiteitscrisis op te lossen. Maar het klopt, in termen van het klimaat en het vastleggen van CO2 is dit niet de meest gunstige maatregel. Uiteindelijk is het aan de politiek. De provincie Overijssel heeft op deze plek het accent gelegd op biodiversiteit,’ aldus Zekhuis.