Bij boerderij Kipster hebben de kippen een binnentuin. ‘Als je om dierenwelzijn geeft slaan boeren vaak wat gaten in de muur en dan kunnen die kippen naar buiten. Maar vervolgens zie je dat bij een grote massa kippen 70 tot 80 procent toch binnen blijft. Dus hebben we gedacht: wat zouden we dan binnenin kunnen doen om het wel aantrekkelijk te maken?’

De kippen hebben het in Oirlo goed voor elkaar. Ze hebben een glazen dak boven hun hoofd, omdat ze wel van daglicht maar niet van regen houden. Ze scharrelen niet op een kale vlakte maar hebben houten boompjes en stronkjes om op te zitten, want kippen zijn van nature bosdieren. Maar dat is nog niet alles: hun dieet bestaat grotendeels uit lekkernijen uit de bakkerij.

Alleen maar reststromen

Dat laatste is niet alleen omdat ze dat zo lekker vinden. ‘Onze kippen krijgen alleen maar reststromen. 60 tot 65 procent komt van grootschalige bakkerijen en 30 tot 35 procent zijn reststromen van het land. Dat doen wij omdat we denken dat het de enige en de efficiëntste manier is om eerlijke producten te maken. We zijn gewend om goede granen en goede mais aan dieren te geven. Met één kilogram granen kan je bij wijze van spreken tien mensen voeden, maar we geven het aan een varken of aan een kip om via een inefficiënte weg nog twee tot vier mensen te kunnen voeden,’ aldus Ruud Zanders.

Dat zorgde bij Zanders voor de vraag of dieren niet een andere functie in het voedselsysteem konden krijgen dan ze zo snel mogelijk volstoppen met mais en graan dat speciaal voor ze verbouwd is, om ze vervolgens zo snel mogelijk te laten groeien en ze door mensen te laten opeten.

Kringlooplandbouw

Met hulp van de Wageningen Universiteit bouwde Zanders een stal volledig volgens de filosofie van de kringlooplandbouw. ‘We moeten al onze grond benutten om zoveel mogelijk groente en graan te telen voor mensen. Daarnaast heb je een aantal gronden waar niks anders groeit dan gras, daar kan een koe of een geit op grazen. De reststromen van het land en reststromen van normale consumptie kunnen naar de varkens en de kippen, die eten dat op. Als dank krijg je toch weer een beetje vlees en wat eieren terug.’ legt Zanders uit. ‘De mest gaat terug naar het land om er daar weer plantaardige producten voor mensen van te maken.'

Veestapel

Dieren zijn volgens Zanders op dit moment nodig in het voedselsysteem, juist om al onze reststromen op te eten. ‘Er is in Europa 90 miljoen ton aan reststromen beschikbaar. Dat zijn bijvoorbeeld bakkerijproducten zoals brood en beschuit, maar ook dingen die overblijven op het land. (…) We hebben heel veel reststromen die we nog niet kunnen voorkomen. Via dieren maken we er dan toch nog eten van.’

Toch zal de veestapel afnemen als dieren alleen nog maar met restproducten gevoerd zullen worden, stelt Zanders. ‘Als je pure kringlooplandbouw toepast dan zou je in de wereld, volgens Wagenings onderzoek, ongeveer twintig gram dierlijk eiwit per persoon per dag kunnen eten. Alleen we eten nu in het rijke westen gemiddeld zestig gram per persoon per dag.’

Stikstofdiscussie

Minister Schouten (LNV) ziet de overgang naar kringlooplandbouw als een belangrijk onderdeel van haar landbouwvisie. Maar Zanders vindt dat deze visie is vertroebeld door de stikstofdiscussie. ‘We waren volop bezig met de kringlooplandbouw, nu komt die stikstofdiscussie daar tussendoor. Er worden allerlei dingen geroepen. De één zegt: ‘Een kleinere veestapel’ en de ander zegt: ‘We lossen het met techniek wel op’. Maar dat haalt de aandacht weg van de echte kringlooplandbouw. En als we die gaan toepassen dan gaan we vanzelf naar minder dieren. Dat we dan ook nog een lagere CO2-uitstoot en minder stikstofuitstoot hebben is allemaal hartstikke mooi meegenomen.’