Imming reageert op ons eerdere artikel over de zorg in hospices. Een vrijwilliger werd gevraagd om in haar eentje nachtdiensten te draaien. Is dat een taak van een vrijwilliger of moet die zorg door een verpleegkundige worden geleverd vroegen we ons af. Er werd door lezers fel gereageerd: ‘Deze mensen verdienen het om dik en dik betaald te worden’, ‘Vrijwilligheid kent grenzen’ en ‘Belachelijk dit. Het levenseinde is samen met de geboorte het belangrijkste moment in een mensenleven. Om daar zo zwak mee om te gaan?’

Zorgtaken

De realiteit is dat hospices, en met name de ‘bijna-thuis-huizen’, voor een groot deel afhankelijk zijn van vrijwilligers. En het kan voorkomen dat vrijwilligers een nachtdienst moeten draaien. Echte zorgtaken worden, als het goed is, alleen gedaan door gediplomeerde verpleegkundigen. Vrijwilligers ondersteunen de verpleegkundigen en mantelzorgers en helpen om de laatste fase van het leven zo aangenaam mogelijk te maken. Ze koken, brengen een kop koffie en zijn er voor een praatje met de patiënt.

Vrijwilligers Palliatieve Terminale Zorg (VPTZ) is een koepelorganisatie die twaalfduizend vrijwilligers ondersteunt. Een enorme groep mensen die zich belangeloos inzet in de palliatieve zorg. Directeur Imming vertelt met trots ´hoe betrokken de vrijwilligers zijn en hoe ze worden getraind en begeleid om goede palliatieve zorg te verlenen´.

Over wat vrijwilligers in hospices wel en niet mogen doen is Imming heel duidelijk: ‘Echte zorgtaken zoals medicatie injecteren of bepaalde vormen van wondverzorging mag echt alleen worden gedaan door professionals. Daar wijzen we de organisaties en vrijwilligers ook steeds op.’ Of vrijwilligers in de praktijk ook echt geen zorgtaken uitvoeren is niet duidelijk. Er worden geen inspecties uitgevoerd. Het is de verantwoordelijkheid van de hospices zelf.

300 organisaties

Tegelijkertijd zijn vrijwilligers onmisbaar. Het aantal hospices en de groep vrijwilligers in de palliatieve zorg is de afgelopen jaren gestaag gegroeid. Een ontwikkeling die goed te verklaren is. Imming: ‘We worden steeds ouder en er is steeds meer besef over de laatste fase van het leven.’ In totaal zijn er in Nederland zo’n driehonderd palliatieve zorgorganisaties. Naast hospices gaat het om speciale afdelingen in verpleeg – en verzorgingshuizen. Ruim tweehonderd zijn lid bij VPTZ Nederland.

Imming benadrukt dat er bij VPTZ Nederland veel aandacht is voor kwaliteit. Vrijwilligers die zich aansluiten kunnen een introductiecursus volgen. Dat kan via het hospice waar ze willen werken of via de landelijke introductiecursus. Volgens Imming volgen de meeste vrijwilligers deze bijscholing ook, maar verplicht is het niet. ‘Dat willen we wel gaan regelen’.

Hoeveel vrijwilligers in hospices geschoold zijn is niet precies duidelijk. En er wordt ook niet gecontroleerd wie wel en niet geschoold zijn. VPTZ Nederland biedt geïnteresseerde vrijwilligers verder de mogelijkheid om twaalf verschillende modules te volgen over palliatieve zorg en stervensbegeleiding.

Vraag naar vrijwilligers

Door het tekort aan zorgpersoneel en de toenemende vraag naar palliatieve zorg zal de vraag naar vrijwilligers de komende jaren alleen maar toenemen, is de verwachting. En dat is een groot knelpunt, want vrijwilligers kunnen alleen maar werken in samenspel met de beroepsmatige zorg. Imming hoopt dat er meer aandacht komt voor het belang van vrijwilligerswerk. ‘Niet altijd zijn zorgorganisaties goed op te hoogte wat de toegevoegde is van vrijwilligers in de palliatieve en terminale zorg.’

Volgende week wordt tijdens een congres van VPTZ met minister De Jonge van Volksgezondheid gediscussieerd over de rol van vrijwilligers in de palliatieve zorg. Imming: ‘Hoe gaan we de zorg inrichten? Wat wordt er van vrijwilligers verwacht? Hoe kunnen we beter samenwerken met de formele zorg? Aan welke opleidingseisen moeten vrijwilligers voldoen? De minister zal dat gesprek echt moeten aanzwengelen, want voldoende zorgprofessionals zijn er niet.’