De daling van het aantal legale vuurwapens is twee jaar na ‘Alphen’ ingezet. Wapenbezit kende zijn hoogtepunt in 2012 met 215.034 stuks. Na de schietpartij - met zeven dodelijke slachtoffers, inclusief de dader zelf - werden de mazen in het aanvraag- en controlesysteem voor wapenverloven aangepakt. Dat heeft tot gevolg dat wapenbezit minder vaak voorkomt, en in 2018 zelfs op een dieptepunt in de afgelopen twaalf jaar is beland.

Voor elke tienduizend Nederlanders waren vorig jaar 114 legale vuurwapens in bezit. Dat blijkt uit cijfers die Pointer bij de politie heeft opgevraagd via de Wet openbaarheid van bestuur (Wob).

Het merendeel van deze vuurwapens (88 procent) wordt aangevraagd voor schietsport en jacht. Nederland is op het vlak van vuurwapens dan ook verdeeld in twee gebieden: het platteland waar de jacht dominant is, en de rest.

De Waddeneilanden en Tubbergen

Relatief naar het aantal inwoners vind je de meeste vuurwapens op Ameland en Schiermonnikoog, met respectievelijk 683 en 652 vuurwapens per tienduizend inwoners. Dat komt voornamelijk door het kleine aantal inwoners op die eilanden. Daarna volgt de eerste gemeente op het vasteland: het Twentse Tubbergen met 586 vuurwapens per tienduizend inwoners.

Helemaal onderaan de lijst staan de grote steden Amsterdam (38 per tienduizend), Eindhoven (37) en Utrecht (35). En door het verscherpte beleid van politie en politiek zullen dat er niet snel veel meer worden.

Nederland in vuurwapens verdeeld

De jacht is populair op het platteland, de schietsport in de rest van het land

Strengere controles na 'Alphen'

Iemand die een legaal vuurwapen wil bezitten, moet een zogeheten wapenverlof aanvragen. Op zo’n verlof kunnen meerdere vuurwapens worden aangevraagd. De politie registreert en beheert alle aanvragen voor zo'n wapenverlof.

Naast al het papierwerk (identiteitsbewijzen, aanvraagformulieren, lidmaatschappen van verenigingen, etc.) is na de schietpartij in Alphen aan den Rijn ook een psychologische test aan het aanvraagproces toegevoegd. Ook moet een aspirant-wapenbezitter drie referenties opgeven. En daar houdt de controle niet op.

Minstens elke drie jaar wordt een wapenbezitter thuis gecontroleerd. Welke wapens worden thuis gehouden? Klopt dat met het verlof? Is het vuurwapen in een kluis opgeborgen? Op onder meer deze zaken worden wapenbezitters steekproefsgewijs gecontroleerd.

Vorig jaar waren 22.818 Nederlanders aan de beurt voor zo'n controle. Daarvan werden vijftig personen afgekeurd. Na een herkeuringstraject werd één persoon alsnog afgewezen.

Niet alleen deze thuiscontroles bepalen of jouw wapenverlof geldig blijft. Wellicht heb je in de tussentijd een strafblad ontvangen. Of de politie vreest dat je kwaadwillend bent. Misschien is je papierwerk simpelweg niet in orde. Wat de reden ook is; voor 199 personen geldt dat hun verlof vorig jaar niet is verlengd.

Wapenbezit wordt duurder

Legaal wapenbezit is dus geen hobby die je spontaan oppakt. Je moet aan een flink aantal strenge eisen voldoen. Daar bovenop komen nog de gestegen kosten voor de aanvraag van een verlof. In 2015 stegen deze zogeheten legeskosten al van €55 naar €65. Vanaf dit jaar is dat bedrag zelfs verdubbeld naar €130.

Sander Duisterhof, directeur van de Koninklijke Nederlandse Schietsport Associatie (KNSA), vindt het volkomen logisch dat de controle op wapenaanvraag en -bezit is verscherpt. Waar hij wel kritiek op heeft, zijn die gestegen legeskosten. “Het wordt niet veiliger als je het duurder maakt”, stelt Duisterhof. "Van 65 naar 130 euro: ik vind dat veel geld. Onze leden zijn niet de rijkste personen."Sowieso vindt Duisterhof dat er meer aandacht moet komen voor illegaal wapenbezit. "Na al deze maatregelen is het moeilijk om te zeggen of het daadwerkelijk veiliger is geworden. Alphen aan den Rijn is alweer acht jaar geleden. Schietpartijen zijn in Nederland gelukkig incidenten. En als het gebeurt, dan is dat voornamelijk met illegale wapens."

De meeste vuurwapens vind je op de Waddeneilanden en in Oost-Nederland

In de grote steden zijn relatief weinig wapens te vinden

Wel of niet etniciteit registreren?

Legaal wapenbezit is dus een stuk lastiger geworden na het tragische incident in Alphen aan den Rijn. Niet elke nieuw maatregel wordt overigens zonder discussie ontvangen. Vorig jaar ontstond commotie over de registratie van wapenbezitters. In een voorgenomen wetsvoorstel werd vermeld dat de politie bij de aanvraag ook 'bijzondere persoonsgegevens' mag verwerken. Daarbij kun je denken aan ras, etniciteit, religie en politieke opvattingen. En dat zorgde voor de nodige commotie, want mag de politie zomaar jouw afkomst en levensopvatting in een database zetten?

Een plenair debat in de Tweede Kamer bracht helderheid over de gewraakte passage. Minister Ferdinand Grapperhaus van Justitie & Veiligheid zocht een manier om radicalisme mee te laten wegen in de aanvraag van een wapenverlof.

Lijkt het erop dat iemand zich bijvoorbeeld met IS identificeert, dan wil de politie een manier hebben om dat verlof in te trekken. En daarvoor moet je zo'n bijzonder persoonsgegeven in een registratiesysteem vastleggen. De belofte is dat etniciteit en religie niet stelselmatig worden geregistreerd voor elke aanvrager. Na de opheldering over dat specifieke punt werd het wetsvoorstel begin dit jaar aangenomen, en is het dinsdag door de Eerste Kamer goedgekeurd.

Imago van de wapenbezitter

De Koninklijke Nederlandse Jagersvereniging (KNJV) en de Koninklijke Nederlandse Schietsport Associatie (KNSA) merken niet - ondanks alle obstakels en discussie in de afgelopen jaren - dat het imago van wapenbezitters in het geding is.

Volgens een woordvoerster van de jagersvereniging blijft het ledental al jarenlang redelijk stabiel. Sterker nog, de jachtopleiding zit elk jaar weer gevuld met nieuwe aanwas van jonge leden. "De jacht is een bepaalde manier van leven die blijkbaar aanspreekt. Weten waar je voedsel vandaan komt."

Volgens Duisterhof van de schietsportvereniging bestaat hun ledental vooral uit ouderen. "De helft van onze leden is 50-plus. En dat is ook niet erg. Het voordeel van onze sport is dat het niet enorm fysiek belastend is. Schietsport kun je goed beoefenen als je wat ouder bent of als je een handicap hebt."

Ondanks alle obstakels merken deze twee verenigingen nog niet dat hun ledental enorm daalt. Uit de opgevraagde cijfers blijkt dat wapenvergunningen wel langzaam maar zeker minder voor hobby's worden aangevraagd. En niets duidt erop dat wapenbezit in de aankomende jaren eenvoudiger wordt.

Illustratie door Tijmen Snelderwaard