De gemeente Meerssen (18.500 inwoners) is een stuk kleiner dan het nabijgelegen Maastricht (122.000 inwoners). Samenvoeging ligt daarom gevoelig. “Dan worden we buitenwijk nummer 53, dan worden we het afgedankte kindje. Dat is de vrees”, zo legt journalist Jeroen Geerts van de Limburger in de reportage uit.



Luister naar deel 3 van onze zomerserie Gemeentelijke Geschillen:

Een mogelijke herindeling komt regelmatig ter sprake in de gemeenteraad in Meerssen. In 2017 bestelt de raad een onafhankelijk onderzoek naar de kwestie bij Bureau Berenschot. Dat concludeert dat Meerssen als volledig zelfstandige gemeente niet verder kan.

Ambtenarij onder druk

Als redenen voert Berenschot de bestuurscultuur in de gemeente aan. Die laat te wensen over, concluderen de onderzoekers. Er is sprake van slechte verhoudingen in de gemeenteraad. Daarnaast is Meerssen een beetje een wethouderskerkhof waar bijna nooit een college de vier jaar uitzit. De afgelopen 20 jaar waren er 8 verschillende coalities. Er komen en gaan wel erg veel wethouders en dat is niet goed voor de continuïteit van het bestuur, schrijft Berenschot.

“Er zijn maar weinig wethouders die de afgelopen jaren termijnen hebben volgemaakt”, vertelt Geerts. En Meerssen heeft ook wel een beetje een reputatie op dat gebied, vervolgt hij. Berenschot laat in het rapport open of Meerssen goed doet aan een herindeling of aan een andere vorm van verregaande samenwerking met buurgemeenten.

Een ander argument voor samenwerking is meer lucht voor de ambtenarij, stellen de opstellers van het rapport. Er is sprake van onderbezetting, en in kleine gemeenten is een personeelstekort vaak moeilijk op te lossen. “Werven is moeilijk voor kleine gemeenten omdat ze minder goed betalen dan grote gemeenten”, weet hoogleraar Lokaal Bestuur Klaartje Peters.

Wethouders vinden herindeling onvermijdelijk

Het college van burgemeester en wethouders ziet in september 2020 nog maar één oplossing. De financiële zorgen verergeren en Meerssen zit met een gat in de begroting van 1,8 miljoen euro. Sterker nog: “De bezuinigingen die nodig zijn om de begroting van Meerssen rond te krijgen, zijn zo exorbitant dat het onverantwoord is”, aldus wethouder Jan Gulikers namens het college tegen de Limburger.

Journalist Geerts: “Ze wilden dus geen begroting opstellen op basis van zelfstandigheid. Ze dachten dat de enige oplossing fuseren was”. Ook hoogleraar Peters denkt dat er met de fusie kosten te besparen zijn. Maar herindelingen als middel om de kosten voor gemeenten te drukken zijn omstreden. Zo stelt hoogleraar Maarten Allers (Universiteit Groningen) bijvoorbeeld dat herindelingen gemeenten financieel niets opleveren.

De optie van regiesamenwerking, waarbij alle ambtenaren van Meerssen in Maastricht werken maar Meerssen wel zelfstandig blijft, vervloog kort na het wegsturen van de wethouders. De gemeente Maastricht zag daar vanwege al het gedoe in Meerssen niets meer in.

Ambtenaren luiden noodklok

Ook bij de ambtenarij in de gemeente Meerssen zijn er zorgen over zelfstandigheid. De ondernemingsraad van het gemeentepersoneel stelt in een brief aan de raadsleden dat zelfstandigheid een doemscenario is.

Dat ambtenaren zich zo duidelijk uitspreken in een politieke kwestie is vrij uniek, weet Klaartje Peters. Toch snapt ze de roep van de ambtenaren wel. Maar ondanks de noodkreten van college en ambtenaren kiest een meerderheid van de raad in september 2020 toch voor zelfstandigheid en stelt snel nieuwe wethouders aan die wel een begroting afleveren.

Meerssen kiest dus wederom voor zelfstandigheid, maar Peters verwacht dat de kwestie nog lang niet is afgedaan. “In het verleden zagen we nieuwe bestuurders die in Meerssen aantreden al snel tot de conclusie komen dat het niet meer houdbaar is. En dan hebben we opnieuw dezelfde kwestie”, zegt Peters.