Een rode draad in de tips voor ons onderzoek naar politiegeweld is de behoefte aan heldere communicatie door de politie. Dat een agent wellicht een verkeerde inschatting maakt kan gebeuren: het blijft mensenwerk. Maar volgens onze tipgevers geeft de politie zelden toe dat er fouten worden gemaakt.

De Nationale Ombudsman is één van de loketten waar burgers kunnen aankloppen om alsnog hun gelijk te krijgen. Een uitspraak van de Ombudsman is geen bindende uitspraak, maar het instituut heeft wel aanzien. Het rapport uit 2013 van de Ombudsman over Verantwoord Politiegeweld was voor de politie de aanleiding om het systeem voor melden, registreren en evalueren van politiegeweld op de schop te gooien.

Excuses

Maar lang niet alle klachten leiden tot een uitspraak van de Ombudsman. Volgens een woordvoerder wordt het merendeel besproken tijdens een bemiddelingsgesprek. Het is een minder ingrijpend middel dan een officiële procedure, en er wordt veel chagrijn bij beide partijen weggenomen.

‘Het is een gesprek waarin de ene partij zijn hart kan luchten, en de andere partij kan uitleggen waarom ze bepaalde keuzes hebben gemaakt,’ legt de woordvoerder uit. ‘En soms volgen ook excuses. Mensen willen de politie soms alleen horen erkennen dat er leed is toegebracht.’ Volgens de woordvoerder lost zo’n gesprek de klacht meestal wel op.

Als zo’n gesprek niets oplevert of überhaupt niet plaatsvindt, dan doet de Ombudsman alsnog onderzoek en volgt een uitspraak. Wij hebben alle 55 cases over politiegeweld sinds 2010 doorgenomen. Daarin worden 94 individuele klachten genoemd die specifiek over geweldstoepassingen gaan. Daarvan wordt ongeveer twee op de vijf klachten gegrond verklaard: de burger wordt in het gelijk gesteld.

Lessen trekken

Klachten die ongegrond worden verklaard, hebben vaak een duidelijke verdenking van een strafbaar feit waar agenten naar handelen. In 2012 werd een man aangehouden die zijn ex-vrouw had gedreigd dat ze haar zoontje nooit meer te zien kreeg. De vrouw belt de politie, die naar het adres van de man gaan. Bij aankomst wordt de deur niet geopend, en moeten zij via de achterdeur en een raam naar binnen. De man is verbaal agressief en loopt op de agenten af.

Voor hun eigen veiligheid duwen ze de man op bed en boeien ze hem. ‘Gelet op deze omstandigheden, mocht de politie, met name in het belang van het kind en om een eventuele worsteling en escalatie te voorkomen, verzoeker meteen op het bed duwen en hem stevig vastpakken.’

Een klacht die gegrond werd verklaard betreft de achtervolging en schieten op een inbraakverdachte. Nadat de 16-jarige wordt betrapt tijdens een inbraakpoging, wordt hij te voet achtervolgd door een agent die een aantal schoten lost. Naar oordeel van de Ombudsman een veel te zwaar geweldsmiddel om het doel te bereiken. ‘Dat is een ernstige constatering,’ concludeert hij.

Het zelflerend vermogen van de politie wordt hierin ook benoemd. Volgens de Ombudsman zijn er geen lessen getrokken uit dit voorval. ‘De Nationale Ombudsman kan niet begrijpen dat zowel de hoofdofficier van justitie als de politiechef in deze gebeurtenis geen reden hebben gezien tot evaluatie. Immers naar het oordeel van de Ombudsman waren uit dit voorval wel degelijk lessen te trekken.’