Gemeenten zijn terughoudender geworden met het opleggen van een tijdelijk huisverbod bij huiselijk geweld – terwijl het aantal meldingen van partnergeweld niet daalt. Dat blijkt uit cijfers die Pointer opvroeg bij de vier grootste gemeenten. Drie jaar geleden beloofde de regering het huisverbod juist vaker preventief in te gaan inzetten.

Een huisverbod moet verdere escalatie voorkomen. Daarvoor toetsen agenten met het zogenoemde Risicotaxatie-instrument Huiselijk Geweld (RiHG) onder andere op voorspellende factoren voor femicide, zoals stalking en niet-fatale wurging. Een afkoelperiode van 10 tot maximaal 28 dagen kan voorkomen dat het misgaat. En dat werkt, zo blijkt vandaag uit onderzoek van de gemeente Amsterdam. Bij 2 op de 3 gezinnen constateert de gemeente een lagere geweldsdreiging na een huisverbod.

Niet optimaal ingezet

Toen het Verwey-Jonker Instituut in 2019 onderzocht hoe de G4 het tijdelijk huisverbod inzetten, bleek dat politie en gemeenten het nauwelijks preventief gebruikten. Meestal pas na een (vermoed) strafbaar feit. Hierop zei voormalig minister voor Rechtsbescherming Sander Dekker te gaan zorgen voor betere kennis en meer samenwerking onder professionals "om het huisverbod optimaal in te zetten", juist ook "voorafgaand aan een crisis."

Design met daarin een stockfoto van een donkere silhouet van een man achter een mat-glazen deur

Risico's voor femicide in Nederland niet goed in beeld; 1 op 6 is eerder gewurgd

Verwurging is een belangrijke voorspeller van femicide. Toch houdt Nederland niet bij hoeveel vrouwen hier het slachtoffer van worden.

Veilig thuis

Regie bij aanpak huiselijk geweld ontbreekt

“Wij horen van ouders en kinderen terug dat zij het overzicht kwijt zijn. Ze weten vaak niet of er een veiligheidsplan ligt."

Sinds Dekkers belofte aan de Tweede Kamer is het aantal huisverboden in de G4 echter gedaald, van 1012 in 2019 tot 881 in 2022. Bij de ingevulde risicotaxaties speelt precies dezelfde trend. Volgens staatssecretaris Maarten van Ooijen (VWS) betekent dit niet dat er minder aan preventie wordt gedaan, integendeel: "Bij die eerste melding hebben we enorm geïnvesteerd in het versterken van de aanpak, zodat zo'n melding niet leidt tot een escalatie, maar leidt tot een vermindering van het geweld." Van Ooijen voegt toe: "Alles wat we kunnen [doen] zodat een huisverbod niet nodig is, is beter dan uiteindelijk een huisverbod opleggen."

Lijngrafiek over de afname van het aantal tijdelijk huisverboden en het aantal ingevulde risicotaxaties sinds 2018

Amsterdam ziet succes

Ondertussen blijkt in Amsterdam het tijdelijk huisverbod wel degelijk effectief. In 70% van de gevallen vermindert de directe geweldsdreiging, en bij 38% van de gezinnen ontstaat er zelfs "een situatie van duurzame veiligheid." Dit blijkt uit onderzoek dat de gemeente Amsterdam-Amstelland liet doen naar de inzet van tijdelijk huisverboden tussen 2018 en 2022. Deze effectiviteit is er ondanks het feit dat "het huiselijk geweld in de onderzochte [zaken] vrijwel altijd (zeer) ernstig is. In de meeste gevallen hebben de betrokkenen jarenlang te maken met huiselijk geweld, gecombineerd met andere problematiek."

In een brief aan de gemeenteraad noemt burgemeester Femke Halsema de uitkomsten van het onderzoek "bemoedigend". Terwijl de VWS-staatssecretaris terughoudendheid met het huisverbod bepleit, spreekt Halsema juist haar intentie uit "om het instrument vaker en effectiever in te zetten." Zowel bij politie als hulpverlening in Amsterdam zal hier de komende tijd extra aandacht voor zijn.

huiselijk geweld

Slachtoffers huiselijk geweld kunnen in Rotterdam in speciaal centrum terecht: ‘Experts zitten voor je klaar’

Filomena is een laagdrempelige voorziening voor slachtoffers van huiselijk geweld.

Huiselijk geweld

Aangifte van huiselijk geweld wordt bemoeilijkt: ‘Alleen als iemand bloedend binnenkomt’

Kleine greep

In Nederland kunnen burgemeesters sinds 2009 een tijdelijk huis- en contactverbod opleggen. In Rotterdam, Den Haag, Utrecht en Amsterdam worden bij elkaar jaarlijks tussen de 800 en ruim 1000 tijdelijk huisverboden opgelegd. Ter vergelijking: sinds 2019 ontving Veilig Thuis voor dezelfde gemeenten gemiddeld 11,5 duizend meldingen van (ex-)partnergeweld per jaar.  Voor het overgrote deel van het aantal meldingen van (ex-)partnergeweld wordt dus geen tijdelijk huisverbod opgelegd.

Wil je op de hoogte blijven van dit onderzoek?

Elke week sturen we je onderzoeksverhalen, tips van de redactie, en verhalen die je nog van ons kan verwachten.

Makers