Een huisverbod moet verdere escalatie voorkomen. Daarvoor toetsen agenten met het zogenoemde Risicotaxatie-instrument Huiselijk Geweld (RiHG) onder andere op voorspellende factoren voor femicide, zoals stalking en niet-fatale wurging. Een afkoelperiode van 10 tot maximaal 28 dagen kan voorkomen dat het misgaat. En dat werkt, zo blijkt vandaag uit onderzoek van de gemeente Amsterdam. Bij 2 op de 3 gezinnen constateert de gemeente een lagere geweldsdreiging na een huisverbod.

Niet optimaal ingezet

Toen het Verwey-Jonker Instituut in 2019 onderzocht hoe de G4 het tijdelijk huisverbod inzetten, bleek dat politie en gemeenten het nauwelijks preventief gebruikten. Meestal pas na een (vermoed) strafbaar feit. Hierop zei voormalig minister voor Rechtsbescherming Sander Dekker te gaan zorgen voor betere kennis en meer samenwerking onder professionals "om het huisverbod optimaal in te zetten", juist ook "voorafgaand aan een crisis."

Sinds Dekkers belofte aan de Tweede Kamer is het aantal huisverboden in de G4 echter gedaald, van 1012 in 2019 tot 881 in 2022. Bij de ingevulde risicotaxaties speelt precies dezelfde trend. Volgens staatssecretaris Maarten van Ooijen (VWS) betekent dit niet dat er minder aan preventie wordt gedaan, integendeel: "Bij die eerste melding hebben we enorm geïnvesteerd in het versterken van de aanpak, zodat zo'n melding niet leidt tot een escalatie, maar leidt tot een vermindering van het geweld." Van Ooijen voegt toe: "Alles wat we kunnen [doen] zodat een huisverbod niet nodig is, is beter dan uiteindelijk een huisverbod opleggen."

Amsterdam ziet succes

Ondertussen blijkt in Amsterdam het tijdelijk huisverbod wel degelijk effectief. In 70% van de gevallen vermindert de directe geweldsdreiging, en bij 38% van de gezinnen ontstaat er zelfs "een situatie van duurzame veiligheid." Dit blijkt uit onderzoek dat de gemeente Amsterdam-Amstelland liet doen naar de inzet van tijdelijk huisverboden tussen 2018 en 2022. Deze effectiviteit is er ondanks het feit dat "het huiselijk geweld in de onderzochte [zaken] vrijwel altijd (zeer) ernstig is. In de meeste gevallen hebben de betrokkenen jarenlang te maken met huiselijk geweld, gecombineerd met andere problematiek."

In een brief aan de gemeenteraad noemt burgemeester Femke Halsema de uitkomsten van het onderzoek "bemoedigend". Terwijl de VWS-staatssecretaris terughoudendheid met het huisverbod bepleit, spreekt Halsema juist haar intentie uit "om het instrument vaker en effectiever in te zetten." Zowel bij politie als hulpverlening in Amsterdam zal hier de komende tijd extra aandacht voor zijn.

Kleine greep

In Nederland kunnen burgemeesters sinds 2009 een tijdelijk huis- en contactverbod opleggen. In Rotterdam, Den Haag, Utrecht en Amsterdam worden bij elkaar jaarlijks tussen de 800 en ruim 1000 tijdelijk huisverboden opgelegd. Ter vergelijking: sinds 2019 ontving Veilig Thuis voor dezelfde gemeenten gemiddeld 11,5 duizend meldingen van (ex-)partnergeweld per jaar.  Voor het overgrote deel van het aantal meldingen van (ex-)partnergeweld wordt dus geen tijdelijk huisverbod opgelegd.