Francis woont met haar drie kinderen in een rijtjeshuis in het midden van het land. Maar als je haar woning benadert zie je overal camera’s hangen. Ze voelt zich al jaren niet veilig voor haar ex-partner. De camerabeelden moeten als bewijs dienen voor als het een keer flink uit de hand loopt.

“Als hij hier rare dingen doet moet ik dat kunnen aantonen”, zegt Francis. “De reden dat mijn ex een paar keer niet is opgepakt, is omdat ik geen bewijs had. Ik moet alles documenteren anders sta ik bij de politie met niks.”

Gewelddadige relatie

Al in het begin van de relatie gaat het tussen Francis en haar ex mis. Zo scheldt hij haar uit en gooit met spullen. “Veel dingen in huis zijn kapotgesmeten. Ik moest altijd oppassen als ik hem zijn zin niet gaf. Op een gegeven moment werd het ook fysiek. Tot die keer dat hij zelfs mijn keel dichtkneep.” Als het weer uit de hand loopt, belt Francis in paniek met de politie. De agenten gaan het gesprek met haar ex aan en die belooft beterschap. Hij zal uiteindelijk ook het huis verlaten, maar de dreigementen blijven bestaan, blijkt ook uit de berichten die ze laat lezen.

Stopgesprek

Op aanraden van de wijkagent wil Francis aangifte doen van bedreiging en mishandeling. Maar dat lukt niet. Volgens de politie is er sprake van stalking. En daarom wil de politie eerst een stopgesprek met haar ex voeren; een gesprek dat bedoeld is om iemand op zijn gedrag te wijzen en op de mogelijke gevolgen. Als haar ex doorgaat, volgt aangifte en vervolging. Maar het stopgesprek komt niet van de grond, omdat haar ex zich schuil houdt.

Francis: ”Ik wilde toen alsnog aangifte doen, maar kreeg te horen dat ik met hem maar eerst in mediation moest gaan, omdat we een kind hebben. Dus kon ik alsnog geen aangifte doen. En zo ging het maar door.”

Uit onderzoek van Pointer blijkt dat aangifte doen van huiselijk geweld het afgelopen jaar in tientallen gevallen onmogelijk was. Terwijl dit wettelijk wel verplicht is. Pointer ondervroeg voor dit onderzoek familierechtadvocaten, omdat hun cliënten vaak te maken hebben met een vorm van huiselijk geweld.

Psychische mishandeling

“Veel van mijn cliënten kunnen geen aangifte doen”, zegt Jolande ter Avest, familieadvocaat in Utrecht. “Alleen als ze bloedend binnenkomen, neemt de politie die aangifte direct op. Terwijl het slachtoffer soms wacht met de aangifte, om eerst moed bij elkaar te verzamelen. Of er is sprake van psychische mishandeling. Ik moet er dan meerdere keren achteraan bellen, zodat mijn cliënt alsnog aangifte kan doen.”

Ter Avest adviseert haar cliënten om altijd aangifte te doen. Hoewel bij de aangifte het verhaal van één persoon wordt opgetekend, geeft het volgens haar wel een indruk van wat er speelt. Volgens Ter Avest is het ook belangrijk voor het geval er iemand anders tegen deze persoon aanloopt. “Dan weet de politie dat er een verleden is met huiselijk geweld.”

Politieagenten

De afgelopen weken sprak Pointer met verschillende politieagenten. Zij wilden alleen anoniem reageren. De agenten bevestigen dat het doen van aangifte niet altijd eenvoudig is. “Als er geen sprake is van direct letsel of er zijn geen directe getuigen, wordt het lastig. Dan blijft het bij een verhaal van één persoon. Zo’n aangifte heeft dan weinig zin, omdat die al snel wordt geseponeerd.”

Het gebrek aan arbeidskracht in de justitiële keten speelt volgens agenten ook een rol. De politie neemt voornamelijk aangiftes op die bij het Openbaar Ministerie ook kans van slagen hebben. “Er zijn overal personeelsproblemen: bij de politie, bij het OM. Vroeger konden we tijd besteden aan zaken waarbij nog niet duidelijk was wat er precies speelde. Dat lukt niet meer. Hoe teleurstellend dat ook is.”

Een woordvoerder van de Nationale Politie sluit niet uit dat soms de indruk ontstaat dat de politie de aangifte ontmoedigt. “Maar wie slachtoffer is van een strafbaar feit kan daarvan altijd aangifte doen. Wel bespreken we met mensen wat het doel is en of aangifte daarvoor het juiste middel is. Zo kan iemand willen dat geweld stopt, maar niet dat de pleger ervan strafrechtelijk wordt vervolgd. Dan is aangifte niet het meest effectieve middel.”

Gebrek ervaring

Slachtoffers van huiselijk geweld geven bij Pointer aan dat zij verschillende ervaringen met agenten hebben. Zo krijgt Francis van de politie vaak tegenstrijdige adviezen. “Het was heel onduidelijk. De één vond dat ik wel aangifte moest doen en de ander niet. Dat maakte me erg onzeker.”

Katinka Lünnemann van het Verwey Jonker Instituut doet geregeld onderzoek naar huiselijk geweld. Volgens Lünnemann hangt het er maar net af welke politieagent je aan de balie treft. “Een slachtoffer kan door de gebeurtenissen verward overkomen. Je moet dan wel de juiste vragen stellen. Het kan zijn dat de agent denkt dat het om een gewone ruzie gaat, terwijl er meer speelt.”

Ook bij Moviera – een stichting die zich inzet voor slachtoffers van huiselijk geweld – horen ze van cliënten verschillende verhalen. Tanja van den Top is hulpverlener bij Moviera: “Dan komen ze de eerste agent bij de balie tegen en die zegt: doe maar niet. Waarom zou je aangifte doen? Dat kan al drempelverhogend werken. Terwijl een aangifte voor traumaverwerking soms goed kan zijn.”

Eer gerelateerd geweld

Toch zijn er volgens Van den Top ook situaties denkbaar waarin aangifte niet helpend is. “Iemand moet er wel aan toe zijn. Je moet altijd goed de voors- en tegens bespreken. Zo kan een aangifte bij eer gerelateerd geweld een risico vormen. Dat kan de zaak verder doen escaleren.”

Maar ook als een aangifte er wél ligt, wil dat niet zeggen dat er iets mee gebeurt. Jolande ter Havest heeft inmiddels zo’n 1000 zaken gehad, waarbij huiselijk geweld een rol speelde. In vijftien tot twintig gevallen heeft een aangifte ook echt geleid tot een strafrechtelijke vervolging. “Ondanks dat huiselijk geweld bij de politie de hoogste prioriteit heeft, zie ik dat in mijn praktijk niet terug.”

Uiteindelijk laat de politie Francis weten dat er geen aanleiding is om haar zaak verder op te pakken. Ze laat het er niet bij zitten en besluit bewijzen te verzamelen. In één van de opgenomen telefoongesprekken bedreigt haar ex haar met de dood. Hij wordt veroordeeld voor bedreiging en mishandeling en krijgt een taakstraf opgelegd. Ook volgt een contact- en locatieverbod.

“Toen is er pas echt rust gekomen”, zegt Francis. Maar daar heb ik allemaal bewijsmateriaal voor moeten verzamelen. Al die maanden daarvoor, bleef de situatie gewoon voortbestaan. En niemand deed iets. Niemand van de instanties greep daadwerkelijk in.”