“Ik vergelijk het met een gesprek voeren. Voor een gesprek heb je taal nodig, in muziek niet.” Mathieu Pater is muziektherapeut bij Stichting Papageno en gespecialiseerd in muziektherapie voor kinderen en jongeren met autisme. Dat muziek kan ontspannen is bekend, maar werkt het ook therapeutisch? Volgens Pater wel: “Een psycholoog probeert met woorden verandering in te zetten. Wij doen dat met muziek.”
In ons onderzoek naar autismezorg en de verschillende behandelingen en therapieën die er zijn voor mensen met ASS, komen we muziektherapie tegen. Wat is dat precies? Muziektherapie is heel erg divers, vertelt Pater aan de telefoon. Veel mensen snappen niet zo goed wat hij doet. “Als iemand zegt: ik ga naar een psycholoog, dan snap je wat diegene daar gaat doen, terwijl gesprekstherapie evengoed heel divers is. Een psycholoog probeert met woorden verandering in te zetten. Wij doen dat met muziek.” Een greep uit de voorbeelden die Pater geeft: een psychotische vrouw die niet kan praten, maar wel samen met Pater kan zingen. Als ze zingt, kan ze ontspannen en gaat haar lijf uit een kramp. Een suïcidale jongen met wie Pater een rap heeft geschreven. In de rap kon de jongen zijn gedachten heel mooi verwoorden, maar erover praten kan hij niet.
Wat doet Pater met kinderen met autisme? “Muziek is positief, kinderen vinden het leuk. De vraag is altijd: hoe kan je iemand bereiken? Ik doe verschillende dingen, je moet zorgen dat je aansluit bij het kind.” Pater laat bijvoorbeeld verschillende emoties horen in een muziekstuk, hij speelt een vrolijk of een verdrietig liedje en vraagt of het kind de gevoelens kan benoemen die in de muziek zitten. Of hij gaat een stuk improviseren op de piano. “Ik had eens een cliënt en zij kon de muziek perfect naspelen. Maar als ze zelf iets moet voordoen of spelen, komt er niets. Initiatief nemen is soms heel moeilijk voor deze groep.” Of hij gaat met kinderen een ritme spelen op een djembé. “Dan ga ik daar vervolgens een ander ritme doorheen spelen, dat vinden ze vaak storend. Ik wil dan zien hoe ze daarmee omgaan en hier flexibeler in worden.” Er wordt vaak gezegd: muziek is voor mensen met autisme niet prettig omdat ze moeite hebben met prikkels verwerken, vertelt Pater. “Ze willen vaak de radio uit bijvoorbeeld. Maar als het kind djembé speelt, dan controleert hij het geluid. Als hij zelf op de djembé slaat en geluid produceert is dat niet vervelend omdat hij er dan controle over heeft.”
Wat zijn de effecten van muziektherapie op deze groep? Pater: “Meten is lastig. Want muziek is beleving.” En dan is er nog iets dat onderzoek lastig maakt. Pater is bezig met een promotieonderzoek naar de effecten van muziektherapie, onder een groep van veertig kinderen. Maar een onderzoek met een controlegroep kon hij niet doen omdat het onmogelijk is eenzelfde groep kinderen samen te stellen. “Je hebt veel deelnemers nodig en kinderen met autisme laten zulk ander gedrag zien. Er zit zoveel in: kinderen met een verstandelijke beperking en kinderen met een heel hoog IQ en alles daartussenin.” Uit verschillende studies blijkt dat er positieve effecten zijn op twee gebieden: sociaal gedrag en communicatie. Pater ziet dit ook in zijn praktijk. “Ouders vertellen me dat hun kinderen meer ontspannen zijn, meer contact met hen maken en ze gaan zich er beter door uiten.”
