Minstens 30 Nederlandstalige podcasts verspreiden structureel medische misinformatie en complottheorieën. Het gaat bijvoorbeeld om de ‘omvolkingstheorie’, hiv in coronavaccins en een elite die kinderbloed drinkt. Dit gaat in tegen de richtlijnen van Spotify, Apple Podcasts en YouTube, maar deze podcasts zijn vaak wel te beluisteren op deze platforms. Dat blijkt uit onderzoek van Pointer (KRO-NCRV).
Pointer analyseerde met behulp van AI 150.000 afleveringen van Nederlandstalige podcasts uit 2022 en 2023 op termen die vaak gebruikt worden bij de verspreiding van medische misinformatie en complottheorieën. 7.500 fragmenten werden handmatig doorgenomen. In 30 podcasts werden in minstens drie individuele afleveringen met misinformatie aangetroffen. Pointer deelde de resultaten met Spotify, Apple Podcasts en YouTube. YouTube verwijderde enkele video’s, maar Apple en Spotify reageerden niet.
De gevonden podcasts zitten veelal in de hoek van de ‘anti-mainstream-media’, zoals Café Weltschmerz, Bakkie met Bergsma en de Andere Krant. Maar er staan ook podcasts in het rijtje die gaan over spiritualiteit en zelfontwikkeling, zoals Kukuru en Radio Gletsjer. Dan zijn er ook podcasts zoals Het Land van Wierd Duk en Een Oorlog Reeds Verloren die de omstreden 'omvolkingstheorie' verspreiden. Een derde van deze podcasts heeft in de afgelopen jaren in Nederlandse podcast-hitlijsten gestaan. Enkele worden gepresenteerd door bekende Nederlanders zoals Giel Beelen, Marlies Dekkers en Wierd Duk.
Medische misinformatie
De gevonden misinformatie is breed. Omdat het in 2022 en 2023 nog veel gaat over covid, vinden we veel podcasts die hier misinformatie over verspreiden. 20 podcasts raden alternatieve middelen als ivermectine en hydroxychloroquine aan. Andere gaan een stuk verder en spreken over hiv in coronavaccins en jonge mensen die op grote schaal zouden overlijden als gevolg van het vaccin.
Dit soort medische misinformatie heeft stevige effecten in de echte wereld, merkt Ruud Coolen van Brakel, directeur van het Instituut Verantwoord Medicijngebruik. “Deze middelen werken niet. En mensen laten reguliere behandelingen schieten ten faveure van alternatieve therapieën. Mensen laten experimenteren met onbewezen therapieën is levensgevaarlijk.”
Complottheorieën
Vijf podcasts verspreiden stelselmatig de ‘omvolkingstheorie’. Volgens deze theorie (die niet klopt) zouden Westerse overheden doelbewust hun eigen bevolking – en daarmee hun eigen 'superieure cultuur' – laten vervangen door niet-westerse migranten. Dit gedachtegoed was voor extreemrechtse terroristen de legitimatie voor dodelijke aanslagen in onder meer Utoya (2011) en Christchurch (2019). Ook andere complottheorieën worden besproken, over bijvoorbeeld een elite die kinderbloed zou drinken om jong te blijven, of reptielachtige wezens die de wereld zouden besturen.
De meeste podcastmakers herkennen zich niet in de bevindingen van Pointer en geven aan enkel alternatieve perspectieven te willen bieden. Sommige makers hebben te maken gehad met verwijderde inhoud of platformen die hen verboden om nog geld te verdienen met hun video’s.
Pointer, zaterdag 2 november om 14:00 uur bij KRO-NCRV op NPO Radio 1.
Op de hoogte blijven van ons onderzoek?
Schrijf je in voor onze nieuwsbrief!
