"Kunnen we overheden nog wel vertrouwen in tijden van corona?", opent panelleider Peter Vlemmix de video van Ongehoord Nederland. Op 30 maart wordt deze discussie op het Youtube-kanaal van de zender gezet. Het blijkt de aftrap te zijn voor een video van ruim 37 minuten lang, gevuld met misinformatie over COVID-19.

Voordat we dieper ingaan op de 28 onjuiste en onbewezen beweringen in deze video, iets meer informatie over Ongehoord Nederland (ON). Vorig jaar hebben oud-journalisten Arnold Karskens en Joost Niemöller samen met oud-Kamerlid voor de VVD Ybeltje Berckmoes deze omroep opgericht. Regisseur Haye van der Heyden is ook mede-oprichter, maar die stapte snel uit de omroep nadat hij stelde dat Holocaust-ontkenners en pedofielen ook een platform verdienen.

Vlak na de oprichting van ON op 25 november 2019 stroomden de aanmeldingen binnen, volgens de eigen telling van de omroep. Dat is van belang om uiteindelijk tot de publieke omroep te mogen behoren. Minister Slob (Media) kondigde in de zomer van 2019 aan dat nieuwe omroepen vanaf 2022 kunnen toetreden tot het publieke bestel.

Als ON op 31 december 2020 kan aantonen dat zij minimaal 50 duizend betalende leden heeft, dan kunnen zij als aspirant-omroep uitzenden bij de publieke omroep. Maar op het ledental van ON is nog flinke kritiek, blijkt uit onderzoek van Broadcast Magazine. De aspirant-omroep is niet geheel onomstreden van start gegaan, en publiceert nu op hun Youtube-kanaal dagelijks video’s voor ruim 22 duizend abonnees. Daar staat nu dus ook een video tussen met pertinente onwaarheden over het coronavirus.

Valse balans

Panelleider Vlemmix gaat na de opening van de video door op zijn vraag of de overheid wel te vertrouwen is. "Er komt namelijk steeds meer kritiek op de berekeningen van het RIVM en over het beleid van Rutte. Maar misschien moeten we het wel breder zien. Wat is de motivatie van krachten aan de wereldtop? En is het coronavirus niet gewoon een middel om mensen onderdanig te maken? Op die laatste lijn zitten veel mensen op het internet."

Nergens in deze video wordt ondersteund dat 'veel mensen op het internet' geloven dat 'het coronavirus niet gewoon een middel [is] om mensen onderdanig te maken'. Dit lijkt op een zogeheten valse balans: twee zaken naast elkaar zetten die niet gelijkwaardig zijn, maar wel gelijkwaardig ogen, omdat ze hetzelfde gewicht krijgen in de discussie.

"Als Ongehoord Nederland zijn we voor debat", beweert Vlemmix in de video. "We kiezen geen kant. We laten geluiden horen die wij vinden dat huidige omroepen te weinig laten horen." Het blijken vooral onwaarheden en ongefundeerde beweringen te zijn over de ziekte die wereldwijd ruim 100 duizend levens heeft geëist.

De panelleden in deze video (inclusief de omschrijvingen zoals ze worden voorgesteld) zijn:

• Sid Lukkassen: filosoof, schrijver en media-analist, waarbij wordt verwezen naar dit recente TPO-artikel
• Ybeltje Berckmoes: voormalig Kamerlid VVD en bestuurslid Ongehoord Nederland
• Janet Ossebaard: taalkundige, documentairemaker en onder andere graancirkel-onderzoeker

De deelnemers in de video zijn in drie topics te verdelen. Janet Ossebaard praat vooral over COVID-19, en dat het virus (dat volgens haar slechts een griepvirus is) door mensen is gefabriceerd. Sid Lukkassen bespreekt vooral de politieke en maatschappelijke gevolgen van de lockdown. Ybeltje Berckmoes bespreekt vooral oncontroleerbare politieke ervaringen: verborgen agenda’s en kwaadwillende motivaties van oud-partijgenoten.

Opmerkelijk is dat Berckmoes (mede-oprichter en bestuurslid van ON) zich wel achter de complottheorieën van Ossebaard schaart. Vanaf 8:22: "Ik geloof echt wel dat iedereen zijn beste beentje voorzet, maar de achterliggende agenda, daar wordt Nederland misschien bespeeld dan dat hij een leidende rol heeft in het geheel. Althans, dat is mijn gevoel erbij."

Vlemmix: "Door wie dan, Ybeltje?"

Berckmoes: "Door de grote wereldleiders. De mensen die al jaren de macht in handen hebben. En ik denk dat Janet Ossebaard daar veel meer over kan vertellen, want die heeft een fantastische serie uitgebracht."

Het ON-bestuurslid staat dus achter de webserie van Ossebaard. Vervolgens beweert Ossebaard dat het coronavirus een griepvirus is (klopt niet), dat minder doden maakt dan in 2018 (klopt niet), door mensen is gefabriceerd (klopt niet), en dat er met de cijfers wordt gemanipuleerd (onbewezen).

28 keer misinformatie

De 28 onjuiste en onbewezen stellingen in de online paneldiscussie sommen we hieronder op. Bij elke bewering linken we naar de exacte tijdcode van de video.

• Sid Lukkassen (SL): "Feitelijk kon men eind december, begin januari al zien wat er in China allemaal speelde. Toen had de overheid al maatregelen kunnen nemen." (3:25) - Klopt niet. Het eerste overlijden door het coronavirus werd pas op 11 januari gemeld. De WHO is vanaf 21 januari begonnen met een dagelijkse rapportage.

• SL: "Ik kan geen absolute doden noemen. En sowieso, hoe betrouwbaar zijn die statistieken? We weten allemaal: in tijden van hectiek is niets zo onbetrouwbaar als informatie van de overheid." (3:55) - Onbewezen. Tijdens de coronacrisis blijkt vooralsnog dat overheidsbronnen (waaronder het RIVM), ten opzichte van veel andere bronnen, de meest betrouwbare informatie en cijfers verspreiden. Het blijft daarnaast onduidelijk waar Lukkassen zijn stelling op baseert.

• SL: "Er wordt niet meer getest. Zieke mensen worden ook niet meer getest." (4:24) - Klopt niet. Er wordt wel getest, maar alleen als de huisarts dat nodig vindt.

• SL: "Er is geen beleid om te testen. Althans, sommige ziekenhuizen doen het wel. Die krijgen dan op hun kop van de overheid, want dat mag eigenlijk niet." (4:31) - Klopt niet. Dat beleid is er wel en het is zelfs volledig in te zien bij het RIVM. Het UMCG in Groningen kreeg inderdaad een tik op de vingers van minister Hugo de Jonge. Hij vond dat het ziekenhuis zuiniger om moest gaan met de schaarse coronatests, maar bood drie dagen later (ruim voor het opnemen van de ON-video) zijn excuses aan omdat het genuanceerder lag.

• Ybeltje Berckmoes (YB): "De leiders dicteren wat de MSM, dus de NOS uitzendt." (8:59) - Klopt niet. De NOS heeft een redactiestatuut waarin onder andere de onafhankelijkheid van de redactie wordt gewaarborgd.

• Janet Ossebaard (JO): "De kern is dat het coronavirus een griepvirus is." (9:38) - Klopt niet. Het coronavirus heeft overeenkomstige kenmerken met een griep, maar verschilt op een aantal cruciale punten. Het is ook geen griep (afkomstig uit influenzavirussen), maar een betacoronavirus genaamd SARS-CoV-2.

• JO: "Dat het - en nu ga ik heel kort door de bocht - door mensen is gefabriceerd. Dat het gemaakt is in een lab. Die bewijzen hebben we." (9:43) - Klopt niet. Daar is geen bewijs voor. Hier staan meerdere verklaringen waarom complottheoristen dat denken.

• JO: "Ik heb met virologen gesproken, met DNA-wetenschappers, met de echte wetenschappers." (9:58) - Onbewezen. In de serie van Janet Ossebaard worden deze wetenschappers niet bij naam genoemd.

• JO: "Het heeft beduidend minder doden dan een gewoon griepvirus uit 2018." (10:16) - Klopt niet. Uit cijfers van het CBS blijkt dat in de afgelopen weken een enorme oversterfte is. Daarnaast was er voor het uitbreken van COVID-19 geen immuniteit opgebouwd, terwijl dat voor de meeste griepvirussen wel geldt.

• JO: "Er is gemanipuleerd, gefraudeerd met de cijfers. Er is gemanipuleerd met de statistieken. Door de officiële instanties." (10:41) - Onbewezen. Ossebaard levert geen enkel bewijs voor deze beschuldiging.

• JO: "Ik ben een wetenschapper van origine, ik ben een onderzoeker." (11:31) - Onbewezen. Ossebaard is taal- en letterkundige, maar dat maakt haar geen viroloog.

• JO: "Het is geen pandemie: 771 doden in Nederland is geen pandemie." (12:05) - Klopt niet. COVID-19 voldoet aan alle voorwaarden van een pandemie: een nieuwe ziekte, infecteert mensen, veroorzaakt zware klachten, en verspreidt zich gemakkelijk. WHO heeft COVID-19 op 12 maart uitgeroepen tot een pandemie.

• JO: "Wat er gezegd wordt is: 'De piek moet nog komen.' Dat is niet waar. Dat is de leugen." (12:36) - Klopt niet. Dit panel is opgenomen op 30 maart. Het dodental is daarna nog verder gestegen. De piek moest dus nog steeds komen.

• JO: "Op pagina 34 staat bij Limitations de volgende zin: 'This test cannot rule out diseases caused by other bacterial or viral pathogens.' Dit is shocking. [...] Dat betekent dat tig mensen gediagnosticeerd zijn met corona terwijl ze door iets heel ander geïnfecteerd zijn." (13:30) - Onbewezen. Deze passage geeft de onzekerheid van de test aan. De test is bedoeld om te testen op 2019-nCoV RNA (de veroorzaker van het virus), maar kan positief testen op andere infectieziekten in de luchtwegen. Het is onduidelijk hoeveel van deze valse positieven er zijn, maar het zegt niets over kwade opzet. De quote staat overigens op pagina 37 van dit document.

• JO: "De mensen moeten dit weten. Wat ik bedoel met de Cabal, is de 1%-elite. De echte machthebbers, de echte geldhebbers. Bill Gates, waarvan ik laat zien in mijn documentaire dat het een Rockefeller is. De Rockefellers, de Rothschilds, en de nog veel hogere bloedlijnen." (15:08) - Onbewezen. Veel complottheoristen proberen de rijkste mensen ter aarde aan elkaar te koppelen. Een bekend voorbeeld daarvan is dat Mark Zuckerberg de kleinzoon van de Amerikaanse bankier David Rockefeller zou zijn (wat uiteraard niet klopt).

• SL: "Straks kunnen de overheden via onze smartphone niet alleen [zien] welke pagina je bekijkt en wat je leuk vindt, maar misschien ook wel je lichaamstemperatuur. Nu weet ik niet of een telefoon dat kan meten, maar dat ligt vast niet meer ver achter de horizon." (17:54) - Onbewezen. Er bestaan externe lichaamsthermometers die je aan je telefoon kunt aansluiten. Maar dit is niet ingebouwd in telefoons om stiekem je temperatuur op te nemen. Daarnaast is er geen enkel bewijs voor dat zulke gegevens naar overheden worden verstuurd.

• SL: "Volgens mij zitten ze daar (Frankrijk, red.) sinds Charlie Hebdo en Bataclan nog steeds in de noodtoestand daar." (18:15) - Klopt niet. De noodtoestand is sinds 1 november 2017 (dus al ruim twee jaar geleden) opgeheven.

• SL: "Waar eindigt het? Denk maar aan een of ander communistisch land. Nu zeggen ze: 'Ho, iedereen moet een bandje om. Dan kunnen we meten of je koorts hebt en wat je ademhaling is.' Gaat dat bandje ooit nog af?" (18:31) - Onbewezen. Het is onduidelijk welk bandje Lukkassen bedoelt. Wellicht deze variant waar in Liechtenstein (een democratisch vorstendom, geen communistisch land) mee wordt geëxperimenteerd. Maar er is nog geen sprake van dat dit in Nederland wordt ingevoerd.

• SL: "Denk maar aan Van Haga, Wilders en Baudet. Die hadden het eind vorig jaar al over corona. Toen wilde men het er niet over hebben." (19:18) - Klopt niet. De eerste keer dat een van deze politici het over het coronavirus had in de openbaarheid, was tijdens het spoeddebat dat Baudet eind januari heeft aangevraagd.

• YB: "Soros heeft dat ook gezegd. [...] 'We hebben even een goede crisis nodig, mensen even angst aanjagen. Want al die gele hesjes overal, al die mensen maar wakker worden en in opstand komen. Ze moeten even onderuit gehaald worden.'" (23:43) - Onbewezen. George Soros, een van de rijkste mensen ter wereld, wordt enorm veel quotes en onwaarheden toegeschreven door complottheoristen. Het is onduidelijk welke quote Berckmoes hier bedoelt.

• JO: "Als mensen op straat roepen: 'De IC's liggen vol', dan ga ik IC's bellen. En dan blijkt dat niet waar te zijn. [...] Ze hebben het wel druk, maar ze hebben het altijd druk. Zeker ten tijde van een griepvirus. [...] Ze hebben het niet drukker dan anders." (24:24) - Klopt niet. De IC's hebben inderdaad nog capaciteit, maar dat is alleen omdat er voornamelijk plekken voor COVID-19 worden vrijgemaakt en extra capaciteit is gemaakt. Er was zelfs kritiek op het RIVM omdat ze de scherpe stijging niet eerder hebben voorzien.

• JO: "Als mensen zeggen: 'Er liggen lijken in Italië', dan bel ik met mensen in Italië. En dan blijkt het voor een groot deel niet waar te zijn. [...] Er liggen wel lijken in Italië, maar niet dat de crematoria het niet aankunnen." (25:25) - Klopt niet. Er zijn meerdere nieuwsberichten van betrouwbare media die zeggen dat de mortuaria wel vol liggen met overleden personen.

• JO: "Twijfel je dan ook aan die 800 doden per dag in Spanje en Italië?' Absoluut twijfel ik daaraan." (25:59) - Klopt niet. De officiële cijfers - het enige bewijs dat we daarvoor hebben - wijst daar wel op.

• SL: "In China bleek dat 14 procent van de mensen die genezen waren verklaard, ziek geworden waren." (30:02) - Klopt niet. Medisch onderzoekers wijten deze cijfers voornamelijk aan 'false positives' (mensen die per ongeluk als besmet worden getest) dan aan personen die opnieuw geïnfecteerd zouden zijn.

• JO: "Er is niets gevaarlijker dan een groep mensen die vanuit angst iets doen. Die zijn vele malen gevaarlijker dan 10 virussen bij elkaar." (32:26) - Onbewezen. Geen enkele onderbouwing voor deze bewering. Voorlopig is het coronavirus dodelijker dan wat Ossebaard beweert.

• JO: "Je krijgt twee groepen mensen in het volk die elkaar gaan bestrijden. En dat is exact wat de Cabal wil. Die lachen zich rot." (32:50) - Onbewezen. Er is geen enkel bewijs voor dat de Nederlandse overheid of wereldleiders het volk tegen zichzelf wil opzetten.

• JO: "Tuurlijk sterven er mensen aan griep. Elk jaar weer. Tuurlijk, en dat is vreselijk. Maar weet je hoeveel mensen er elk jaar sterven omdat ze een verkeerde val maken in huis omdat ze struikelen?" (33:39) - Klopt niet. In 2018 overleden 4.628 personen door een zogeheten accidentele val, maar dat heeft uiteraard niets te maken met het aantal doden vanwege het coronavirus (of zoals Ossebaard telkens verkeerd beweert: de griep).

• JO: "Social distancing, ongelooflijke bullshit." (34:11) - Klopt niet. Dat social distancing daadwerkelijk helpt om verspreiding van het virus tegen te gaan, kun je onder andere bekijken in deze simulaties.

In strijd met Youtube-beleid

Youtube maakte onlangs bekend dat het video’s gaat verwijderen die COVID-19 met 5G in verband brengen. De deelnemers van het online discussiepanel hebben dat verband hierboven niet gelegd, maar hun uitspraken gaan wel tegen de richtlijnen van Youtube in.

"We hebben duidelijke richtlijnen die video's verbieden waarin medisch ongefundeerde methoden worden gepromoot", verklaart een woordvoerder. "En we verwijderen video's die dit beleid schenden zodra ze aan ons worden gemeld. Elke video die het bestaan ​​of de overdracht van COVID-19 betwist, zoals beschreven door de WHO en lokale gezondheidsautoriteiten, is in strijd met het YouTube-beleid." Het videoplatform geeft geen commentaar op de video van ON, ze gaan niet op individuele video’s in.

Ongehoord Nederland is niet van plan om de video offline te halen, laat omroepvoorzitter Arnold Karskens weten. "In het debatprogramma Het Panel laat Ongehoord Nederland mensen al discussiërend aan het woord", zegt Karskens. "Daarbij staat niet voorop dat de omroep hun mening deelt of dat hun bewering honderd procent onweerlegbaar juist moet zijn. Daarom zien wij geen aanleiding om een uitzending offline te halen. Naast het feit dat, landelijk geïmplementeerd, zoiets betekent dat nagenoeg alle nieuwsprogramma’s en talkshows onder deze rigide Noord-Koreaanse maatregel vallen."