Vanuit zijn appartementencomplex kijkt de Almeerse oud-wethouder Tjeerd Herrema (PvdA) uit over het project waar hij ooit heilig in geloofde: de wereldtuinbouwtentoonstelling Floriade met als thema een groene, duurzame stad van de toekomst. Nu - ruim anderhalf jaar voor de kick-off in 2022 - is hij minder enthousiast. Sterker nog, volgens hem was het verstandiger geweest om afgelopen zomer de stekker uit het evenement te trekken.
In het onderzoek Prestigieuze miljoenenprojecten onderzoeken we de Floriade die in 2022 in Almere zal plaatsvinden. Inwoners maken zich zorgen over de oplopende gemeentelijke kosten voor het project. Sommigen vragen zich bovendien af hoe duurzaam en groen de wijk - die na het evenement op het terrein zal herrijzen - zal worden.
Terugblikkend legt Herrema uit waarom hij destijds zo in het hele thema - Growing Green Cities - geloofde. “Het sprak mij aan omdat het ging over de groene, gezonde stad van de toekomst.” Daarnaast werd zijn enthousiasme gevoed door het feit dat er niet alleen een evenement, maar ook een hele woonwijk binnen het duurzame thema zou worden ontwikkeld. “Dat was nog nooit gebeurd en het was een nieuwe manier om naar zo’n evenement te kijken.”
Verliezen voor Floriade-gemeenten
Eerdere Floriades hebben te kampen gehad met verliezen voor de organiserende gemeenten, maar dat hield Almere niet tegen om toch in dit avontuur te stappen. Herrema: “Dit zijn natuurlijk altijd moeilijke en langlopende projecten, onderweg kom je dan vaak nog dingen tegen die moeten worden uitgezocht en uitgewerkt.” De kans dat er dus gaandeweg het proces geld bij moet is altijd aanwezig, legt hij uit. “Het is vaak een beetje Pippi Langkous: ‘Ik heb het nooit eerder gedaan, dus ik denk dat ik het wel kan’.’
“Op zich hou ik wel van die mentaliteit en het was natuurlijk ook een heel mooi project. En daarom wilde ik er graag een slinger aan geven”, zo vervolgt Herrema. Maar de geschiedenis van de eerdere edities laat zien dat er eigenlijk altijd tijd te kort en geld te weinig is. Herrema: “Daarom had Almere het project ook een jaar eerder gekregen dan Venlo, om beter voorbereid te zijn. Maar die tijd is uiteindelijk omgevlogen.”
Talloze wethouders en Floriade-directeuren
Sinds het binnenhalen van de Floriade in 2012 zijn er zes wethouders en verschillende Floriade-directeuren met het dossier belast geweest. Herrema was wethouder van 2015 tot en met halverwege 2018. Bij zijn vertrek geloofde hij nog volop in de Floriade, maar inmiddels zijn de kaarten voor het project anders geschud en kan Almere volgens hem beter stoppen.
De noodzaak voor de Floriade in 2022 is
ingehaald door de klimaatdiscussie
“Normaal gesproken nemen de risico’s af als je dichterbij zo’n evenement komt, maar in dit geval gebeurt dat niet. De risico’s lijken juist alleen maar toe te nemen.” Herrema doelt onder andere op het gebrek aan enthousiasme bij sponsoren om te investeren in de wereldtuinbouwtentoonstelling. Met het uitblijven van dit soort externe gelden neemt het financiële risico voor de gemeente toe. Maar ook oplopende kosten voor vervoer en parkeren of een extra investering in één van de gebouwen op het terrein maken dat het evenement steeds meer geld kost. Herrema: “En daar komt corona dan nog bij. Dat was afgelopen zomer een mooi argument geweest om toen te zeggen: ‘Misschien moeten we hier nu toch anders naar kijken’.’”
Bovendien is de hele noodzaak van de Floriade, een innovatieve visie op duurzaam wonen, ingehaald door de recente klimaatdiscussie, vindt Herrema. “Alle steden zijn massaal aan het vergroenen. Sommige steden zijn bezig met hele groene verticale bossen te bouwen om in te wonen, terwijl hier ook nog gewoon een toren van beton wordt gebouwd. Het is niet meer het voorbeeldproject waarvan iedereen denkt: ‘Hier moet ik naartoe om een duurzame stad te zien’.”
Je bent voor of tegen
Vanuit zijn appartementencomplex slaat hij nu de bouw van het evenemententerrein - en latere woonwijk - gade. Zijn ‘draai’ over het evenement is wél ongewoon, zo ziet hij ook zelf. “Bij dit soort projecten is het meestal zo dat je in het voor-kamp of in het tegen-kamp zit. Wat er ook gebeurt, je blijft altijd voor of tegen”, stelt de oud-wethouder vast.
En dat verklaart waarschijnlijk ook waarom er maar zelden bij dit soort grote prestigeprojecten wordt gezegd: ‘We stoppen ermee’.’ Bestuurskundige Wouter-Jan Verheul doet al jaren onderzoek naar prestigeprojecten. Hij vertelt eerder in ons onderzoek al dat de optie om te stoppen zelden op tafel komt en veel lef vereist.
Jammer vindt Herrema het overigens wel dat hij tot de conclusie moet komen dat de Floriade niet meer wordt wat hij ervan verwacht had. “Het was een verhaal dat we wilden vertellen en nu is het meer een evenement geworden. Dat nog met moeite overeind te houden is en dat door corona waarschijnlijk met teruglopende toeristenaantallen te maken krijgt.” En dat levert volgens de oud-wethouder bij de opening van de Floriade in 2022 een ‘heel moeilijk feestje’ op.
