De zorgverleners die op dit moment op de IC’s werken staan onder zware druk. Ze doen vaak ander werk dan ze gewend zijn, maken lange dagen en hebben te maken met patiënten die van het een op het andere moment kunnen overlijden, soms zonder het bijzijn van hun familie. Wat kunnen zorgverleners doen om dit psychisch te verwerken? In het VieCuri Medisch Centrum in Venlo en Venray staat er een team van psychologen voor ze klaar.

“Toen de crisis begon hebben we eigenlijk vrij snel actie ondernomen om het personeel op de IC en de corona-verpleegafdelingen staande te kunnen houden”, vertelt Esther Castermans, klinisch psycholoog bij het ziekenhuis. Haar afdeling besloot meteen hun expertise aan te bieden voor de collega’s.

Contact met defensie

Maar ervaring met het begeleiden van mensen in deze crisissituatie hebben ze niet. Daarom vroegen ze advies aan Artsen Zonder Grenzen en Defensie. “Daar hebben ze veel meer ervaring met hoe mensen reageren op een constante stress-situatie. Er is voor ons een tool ontwikkeld voor hoe we met het zorgpersoneel moeten omgaan. Ook hebben we op advies van Defensie een buddy-systeem opgericht, waarbij twee medewerkers aan elkaar gekoppeld zijn en de opdracht hebben elkaars stress-signalen in de gaten te houden.”

In het ziekenhuis komen de psychologen van de afdeling medische psychologie nu dagelijks op de afdelingen waar de corona-patiënten liggen om met de zorgverleners in gesprek te gaan. Ook zijn er elke dag inloopspreekuren en is er een telefoonnummer en e-mailadres beschikbaar voor een luisterend oor. “Hoe kunnen deze mensen een langdurige stressperiode aan? Daar focussen we ons op. Want het is geen sprint, maar een marathon.”

“Ze denken dat ze falen”

Als je blootgesteld wordt aan langdurige stress kan dat volgens Castermans in een later stadium problemen opleveren: “Het kan bijvoorbeeld leiden tot PTSS (posttraumatische stress-stoornis) en somberheid. Wij proberen de langetermijneffecten preventief aan te pakken. En mensen uit te leggen dat het normaal is om reacties te zien die ze niet van zichzelf kennen.”

“Het nieuwe ziektebeeld is zwaar. Normaal kunnen de medewerkers vertrouwen op hun ervaring en dat hebben ze nu niet. De hoeveelheid mensen die overlijden is ook zwaar voor de medewerkers, want het gebeurt soms onverwachts en zonder familie om hen heen. Ze zijn gefrustreerd omdat ze niet volledig datgene kunnen bieden dat ze gewend zijn, en ze het gevoel hebben dat ze falen”, merkt Castermans.

“In het begin zag je dat de adrenaline een heel grote rol heeft gespeeld. Mensen zijn heel krachtig en kunnen het over het algemeen goed aan. Maar het vraagt een lange adem en we zien wel dat de vermoeidheid begint toe te slaan. Daarnaast spelen er ook steeds meer confrontaties op het thuisfront. Sommige medewerkers moeten na een zware dienst hun kinderen nog begeleiden met hun huiswerk, of maken zich zorgen om hun familieleden aan te steken met corona.”

GGZ en huisartsen

Psychische hulp wordt niet alleen geboden aan het ziekenhuispersoneel, maar de nabijgelegen GGZ-instelling biedt ook steun aan huisartsen én de eigen GGZ-medewerkers. “Veel medewerkers bij ons werken in de ambulante en outreachende zorg (zorg die niet in een instelling verleend wordt, red.). Daar is veel twijfel, bijvoorbeeld of ze wel of niet bij een patiënt moeten langsgaan en of hun digitale steun wel genoeg is voor deze cliënten”, vertelt Henk Verstappen, adjunct-directeur van GGZ-instelling Vincent van Gogh en lid van het crisisteam Corona.

“Daarnaast hebben we medewerkers op klinische afdelingen waar ook ouderen zitten. Ook daar ervaren mensen angst en onzekerheid, bijvoorbeeld omdat ze mensen blijven behandelen voor hun psychiatrische stoornis terwijl ze ook klachten vertonen die mogelijk in verband staan met corona”

“Als mensen er behoefte aan hebben, kunnen ze in gesprek met het preventieteam. De insteek is om de gevoelens van mensen vroegtijdig serieus te nemen en deze zoveel mogelijk te normaliseren. Ze zien van alles en maken veel mee wat spanning, onzekerheid en druk oplevert, maar wat we niet willen is het problematiseren en er meteen een behandeling opzetten. We willen ze juist laten weten dat het een normale reactie is op een abnormale situatie”, benadrukt Verstappen.

Na-ijleffect

Op dit moment loopt het nog niet storm bij de ondersteuning van huisartsen en GGZ-personeel, maar Verstappen denkt dat de hulp in een later stadium belangrijk gaat zijn. “Mensen zijn nu nog de hele dag aan het werk. Ze moeten eerst de rust vinden om na te denken, en dan verwacht ik een na-ijleffect.”

“We hebben de verwachting dat niet iedereen met de huidige situatie kan omgaan en dat mensen klachten gaan ontwikkelen. Als mensen het dan niet op tijd normaliseren en ermee doorlopen, dan kan het zich ontwikkelen toch echte moeilijkheden. We proberen nu te anticiperen op dat scenario, met name om te voorkomen dat mensen daadwerkelijk problemen krijgen”, aldus Verstappen.