Psychotherapiepraktijk Ithaca draait al jaren hoge winsten. Toch werd medewerkers van de praktijk, veelal psychologen in opleiding tot psychotherapeut, jarenlang een heel ander beeld voorgehouden. De praktijk zou financieel gezien aan de afgrond zitten en medewerkers werken onder een hoge productielast. Ook het declaratiegedrag van Ithaca roept vragen op.
Ithaca is een kleinschalige psychotherapiepraktijk in Amstelveen, die hulp biedt aan mensen met (ernstige) psychische klachten. Bij de praktijk zijn drie senior therapeuten en vijftien psychologen in opleiding in dienst. Aan de zorg die zij onder anderen leveren, wordt miljoenen verdiend.
Verkeerd beeld
In 2021 maakte Pointer een radio-uitzending over zorgbedrijven die uitzonderlijk veel winst maken. Psychotherapiepraktijk Ithaca was daar toen een van. In 2019 behaalde het bedrijf een brutowinst van bijna 40 procent, zo was in de uitzending te horen. In hetzelfde jaar werd 500.000 euro aan dividend uitgekeerd aan de holding van de praktijkeigenaar.
Voor medewerkers van Ithaca die de uitzending luisterden, waren de hoge winsten een schok. Twee van hen besloten ons een paar jaar later, toen ze niet meer bij de praktijk werkten, te schrijven. Dat er bij Ithaca zoveel geld wordt verdiend, strookt volgens hen absoluut niet met het verhaal dat zij in de praktijk te horen kregen. En ze zijn niet de enigen die zich hierover verbazen. Pointer sprak nog vier mensen die tussen 2018 en 2024 in opleiding waren bij Ithaca. Zij bevestigen dat van de financiële situatie van de praktijk intern een veel minder rooskleurig beeld werd geschetst dan in de radio-uitzending.
Weinig betaald, veel werken
De financiële situatie werd volgens de twee oud-medewerkers, die we Mathilde en Daniëlle noemen, ingezet om niet-kloppende werkomstandigheden uit te leggen. Ze vertellen dat ze minder salaris kregen dan zou moeten.
Dat blijkt ook uit hun contracten, die Pointer inzag. “Ons werd verteld dat het heel slecht ging met de praktijk”, zegt Mathilde. “En dat de praktijk ten onder zou gaan als we volgens het CAO uitbetaald zouden worden.” Een andere oud-psycholoog in opleiding bevestigt dat het salaris niet naar behoren was en een derde schetst de ervaring dat mensen in opleiding bij Ithaca zelf goed in de gaten moeten houden waar ze recht op hebben, omdat het er anders bij in kan schieten.
Mathilde, Daniëlle en zeker drie van de andere oud-psychologen in opleiding die Pointer sprak, werd bovendien gevraagd om harder te werken dan noodzakelijk voor de opleiding. “Er is een norm van hoeveel patiënturen je moet hebben aan het eind van de opleiding”, vertelt Mathilde. Die uren zouden verspreid moeten worden over de vier jaar dat de opleiding duurde. Maar bij Mathilde was dat niet het geval. “In het eerste jaargesprek had ik al bijna de helft van al die opleidingsuren”, zegt ze. Ze beschrijft hoe ze tijdens werktijd nauwelijks tijd had om aan haar opleiding te besteden, terwijl die tijd er wel zou moeten zijn. “Daarvoor krijgt een praktijk ook subsidie. Zodat jij als psycholoog in opleiding minder patiënten hoeft te zien.”
Afhankelijke positie
De subsidie die Mathilde noemt, krijgt de praktijk per persoon in opleiding die bij hen in dienst is. Het geld is bedoeld om studiekosten te dekken en te compenseren voor de verminderde productiviteit van een psycholoog in opleiding ten opzichte van een volwaardig therapeut. Ithaca heeft op dit moment vijftien psychologen in opleiding in dienst, blijkt uit navraag bij de organisatie die de plekken registreert, de federatie van Gezondheidszorgpsychologen en Psychotherapeuten (FGzPT). Voor de opleidingsplekken ontving Ithaca tussen 2020 en 2024 meer dan een miljoen euro aan subsidie.
Hoewel Ithaca relatief veel opleidelingen heeft, is het totaal aantal gesubsidieerde opleidingsplekken in Nederland schaars. Afgestudeerde masterpsychologen hebben zo’n plek nodig om een BIG-registratie te halen en door te leren tot bijvoorbeeld psychotherapeut. Maar er zijn veel minder plekken dan masterpsychologen. Gemiddeld moeten afgestudeerde psychologen zeven jaar wachten op een opleidingsplek.
De schaarste aan plekken is ook de reden waarom psychologen in opleiding zich in een afhankelijke positie bevinden. Wie eenmaal een plek heeft, wil die niet kwijt. En dus kan het lastig zijn om misstanden aan te kaarten. “Omdat die opleidingsplekken zo schaars zijn, heerst er een cultuur dat je heel dankbaar moet zijn”, beschrijft Mathilde over de sfeer bij Ithaca.
Vragen rond declaraties
Volgens Mathilde en Daniëlle gebruikte de praktijkhouder van Ithaca de zogenaamde financiële crisissituatie niet alleen om te rechtvaardigen dat hij zijn personeel te weinig betaalde en te veel uren liet draaien, maar ook als reden om personeel aan te zetten tot een manier van zorg declareren die niet is toegestaan. Dat valt ook af te leiden uit mails die de praktijkhouder in 2022 en 2023 aan zijn personeel stuurde, en die Pointer in handen heeft.
In die mails vraagt hij zijn personeel, dat tot dan toe als standaard cliëntsessies van 45 minuten hanteerde, om consulten van 60 minuten te gaan declareren. Ook als ze in werkelijkheid minder minuten aan daadwerkelijke zorg leveren. Hij beschrijft dat het volstaat om 60 minuten te declareren, maar slechts 45 tot 55 minuten aan daadwerkelijk cliëntcontact (directe tijd) te besteden. De rest van het uur (indirecte tijd) zou dan besteed kunnen worden aan administratie terwijl de cliënt toekijkt, of zelfs zonder dat de cliënt erbij zit. In een van zijn mails schrijft de praktijkhouder dat dit noodzakelijk is ‘wegens de financiële situatie van Ithaca en om de toekomst van Ithaca te garanderen’.
Deze manier van declareren die de praktijkhouder voorstelt, is echter niet toegestaan. De vergoeding voor indirecte tijd, is namelijk al verdisconteerd in het bedrag dat voor de directe tijd mag worden gedeclareerd. De Nederlandse Zorgautoriteit (NZa) laat na navraag dan ook weten: “Voor een declarabel consult moet altijd sprake zijn van een direct, ononderbroken en zorginhoudelijk contact tussen de zorgverlener en de patiënt”, laat de NZa weten. “Het betrekken van de patiënt bij een indirecte activiteit zonder zorginhoudelijke reden zodat de tijd declarabel wordt, is niet toegestaan.”
Je bent gewoon geld aan ons aan het verdienen.
Mathilde en Daniëlle beschrijven dat er onder het personeel onenigheid ontstond over het verzoek om op deze manier te declareren. “Ik was het daar totaal niet mee eens”, zegt Daniëlle. “Ik ga niet bij iemand die ik altijd 45 minuten zie, nu 60 minuten schrijven, voor dezelfde 45 minuten. Daar klopt helemaal niets van.”
Of er medewerkers zijn die wel daadwerkelijk op deze manier hebben gedeclareerd, blijft onduidelijk. Maar wat wel duidelijk is, is dat Ithaca in 2023 zo’n 2,5 ton euro meer declareerde bij zorgverzekeraars ten opzichte van het jaar daarvoor. Terwijl het aantal cliënten nagenoeg gelijk bleef en de tarieven voor consulten in die periode nauwelijks stegen. Dat is ook wat enkele zorgverzekeraars bevestigen. Zorgverzekeraar Zilveren Kruis, die in 2023 de helft van Ithaca’s cliënten verzekerde, ziet in deze jaren een stijging van consulten van 45 naar 60 minuten.
Hoge winstpercentages
Of er nu wel of niet meer tijd gedeclareerd wordt dan toegestaan, Ithaca’s manier van werken lijkt in ieder geval een recept voor financieel succes. In de jaren na 2019 (het jaar dat Pointer eerder onderzocht) bleef het bedrijf forse winst maken. Uit jaarrekeningen valt af te leiden dat Ithaca in 2022 een nettowinstpercentage van 21 procent (ongeveer 350.000 haalde. In 2023 was dat 25 procent (ongeveer 480.000 euro). Die percentages zijn drie à vier keer zo hoog als bij vergelijkbare Ggz-instellingen in dezelfde jaren. Uit de nieuwste jaarrekening van Ithaca blijkt dat ook in 2024 20 procent nettowinst werd gemaakt.
Volgens hoogleraar zorgbestuur Richard Janssen zijn de winstpercentages van Ithaca uitzonderlijk. “Wat gebruikelijk is in de zorg, is tussen de 0 en 2 procent, misschien soms 3. We weten dat kleinere organisaties wel een hogere marge kunnen maken, maar jaar op jaar meer dan 20 procent, is op zijn minst heel opmerkelijk.”
Dat er zoveel mensen in opleiding zijn, waardoor Ithaca veel subsidie ontvangt, maar weinig kosten aan kwijt is, kan de hoge winsten volgens Janssen deels verklaren. Die opleidelingen zijn alleen niet degene die daar de vruchten van plukken. In de jaren dat Mathilde en Daniëlle bij Ithaca in opleiding waren (2019-2023), keerde de praktijkhouder in totaal 2,7 miljoen euro aan dividend uit aan zijn eigen holding. Dat komt nog eens bovenop zijn salaris, dat in die periode tussen de 140.000 en 182.000 euro per jaar lag, rond het maximum wat een zorgbestuurder in die jaren mocht verdienen volgens de Wet Normering Topinkomens (WNT). Als we Mathilde en Daniëlle die cijfers voorleggen, reageren ze geschokt. “Het is natuurlijk krankzinnig”, concludeert Mathilde. “Dat je je personeel vertelt dat je praktijk bijna ten onder gaat en dat je jezelf dit uitkeert.” “Het laat zien hoe er gemanipuleerd werd”, zegt Daniëlle. “Je bent gewoon geld aan ons aan het verdienen.”
Reactie Ithaca
Motivatie opleidingsplekken
Ithaca laat in een uitgebreide reactie weten zich geenszins te herkennen in het beeld dat de (oud-)psychologen in opleiding aan Pointer schetsen. Dat de praktijk veel mensen in opleiding in dienst heeft, heeft volgens de praktijkhouder geen financieel motief. De keuze om veel opleidingsplekken aan te bieden zou volgens hem voortkomen uit zijn liefde voor het vak en geloof in het belang van vakontwikkeling en kennisoverdracht.
Bespreken van financiële situatie met personeel
De praktijkhouder erkent dat hij de financiële situatie van Ithaca incidenteel met medewerkers heeft besproken. Dat zou echter alleen gegaan zijn over het opleidingsgedeelte van de praktijk, dat volgens hem verlieslatend dreigde te worden.
Salaris en productie-uren
Dat psychologen in opleiding niet conform de geldende CAO uitbetaald werden, klopt volgens de praktijkhouder. Dat zou te wijten zijn aan verkeerde informatievoorziening vanuit het opleidingsinstituut dat de opleiding tot psychotherapeut verzorgt. Toen de te lage salarissen werden vastgesteld, zouden ze zijn aangepast.
Ithaca ontkent dat psychologen in opleiding meer uren hebben gewerkt dan volgens de richtlijnen van de opleiding zou moeten, of dat ze aangespoord zijn om net zoveel uren te draaien als BIG-geregistreerde therapeuten. Wel erkent de praktijkhouder dat er binnen de praktijk veel aandacht is geweest voor het behalen van de productiedoelstelling.
Declaratiegedrag
Op de vraag of bij Ithaca indirecte behandeltijd is opgevoerd als directe tijd, antwoordt de praktijkhouder ontkennend. Hij laat weten dat hij wel voornemens was om te gaan werken volgens het principe waarin standaard consulten van 60 minuten werden gedeclareerd, ook als de daadwerkelijke behandeltijd korter was. Maar hij zegt dat principe nooit daadwerkelijk te hebben doorgevoerd, omdat deze aanpak op veel weerstand stuitte. De praktijkhouder kondigt begin 2024 in een mail aan zijn personeel aan consulten van 45 minuten weer de standaard te willen maken. Die standaard zal volgens de mail alleen gaan gelden voor de psychologen in opleiding, niet voor het overige personeel.
De verschuiving van gedeclareerde consulten van 45 minuten naar 60 minuten tussen 2022 en 2023, heeft volgens de praktijkhouder andere oorzaken dan incorrect declaratiegedrag. Zo zouden sommige psychologen in opleiding zelf voor langere consulten hebben gekozen, omdat dat beter aansloot op hun opleidingsverplichtingen. Ook zou een langere sessieduur soms inhoudelijk noodzakelijk zijn vanwege de gekozen therapeutische aanpak.
Winst en dividenduitkering
Dat Ithaca in staat is tot het doen van aanzienlijke dividenduitkeringen, is volgens de praktijkhouder het resultaat van zorgvuldig opgebouwd vermogen, grotendeels afkomstig uit cliëntenzorg van de praktijkhouder zelf. In reactie op eerdere vragen van Pointer in 2021, noemde hij als reden voor de hoge winstmarges van zijn bedrijf onder andere ook dat medewerkers hard werken en dat er veel psychologen in opleiding in dienst zijn voor wie subsidie wordt ontvangen, terwijl de salariskosten overzichtelijk zijn.
Bekijk de YouTube-video over Ithaca op YouTube.
Pointer YouTube
Snel je eerste miljoen verdienen? Vergeet crypto of aandelen, het echte geld zit in de zorg. Hoe dat precies zit leggen we je in deze video uit aan de hand van één psychotherapiepraktijk: Ithaca. Er werken vooral psychotherapeuten in opleiding en daar krijgt de instelling tonnen subsidie voor. Maar die mensen in opleiding? Die vertellen dat ze onderbetaald werden terwijl de eigenaar miljoenen opstreek. Ook liet hij de medewerkers geloven dat het bedrijf er financieel slecht voor zou staan en spoorde hij ze met dat argument aan om zorg te declareren die ze niet leverden.
Schrijf je in voor onze nieuwsbrief
Ontvang iedere week onze beste verhalen in je mailbox.
