Hersenonderzoek bij jonge ratten toont aan dat die extra gevoelig zijn voor nicotineverslaving. Zeggen deze resultaten ook iets over de kans op verslaving van jonge rokers van e-sigaretten? Volgens neurowetenschapper Huib Mansvelder van de Vrije Universiteit zijn daar voldoende aanwijzingen voor.
Mansvelder en zijn collega’s begonnen zo’n 10 jaar geleden met onderzoek naar de invloed van nicotine op de hersenen van puberende ratten. We spreken hem voor ons onderzoek over e-sigaretten. ‘We wilden eigenlijk weten wat de langetermijngevolgen zijn voor de ontwikkeling van de hersenen van jongeren als zij bloot worden gesteld aan tabak. Dat is relevant omdat de hersenen van jongeren in de puberleeftijd nog in ontwikkeling zijn.’
De onderzoekers testten dat op jonge ratten door het injecteren van nicotine. De werking van de hersenen van ratten vertonen namelijk sterke overeenkomsten met die van mensen. ‘Adolescente ratten zijn echte pubers. Ze nemen bijvoorbeeld meer risico.’ Wat bleek: de dieren hadden na blootstelling aan nicotine tijdens hun puberteit een verminderd concentratievermogen als volwassene, waren impulsiever en vertoonden meer tekenen van onaangepast gedrag.
Wat zeggen de resultaten van hersenonderzoek op ratten over de gevolgen van nicotine voor jonge e-rokers, vragen we aan Mansvelder.
Veranderen de hersenen van jonge e-rokers ook door gebruik van nicotine?
‘Er zijn veel andere onderzoeksgroepen geweest die gekeken hebben of je ook bij tieners nicotinegebruik kunt terugzien in de hersenen. Die zagen inderdaad dat je ook bij tieners een blijvende verandering kunt zien bij tieners die roken. De rokers hebben bijvoorbeeld meer moeite met concentreren. Sterker nog: als je eeneiige tweelingen ondervraagt waarvan de één wel is gaan roken en de ander niet, dan zegt de rokende van de tweeling dat hij meer moeite heeft met zich concentreren en aandacht erbij te houden dan de niet rokende. Dus er zijn allerlei aanwijzingen dat mensen diezelfde gedragsproblemen hebben als ratten en de structuur van de hersenen op dezelfde gebieden is aangedaan als er tijdens de adolescentie gerookt is.’
Hoe verslavend is de nicotine in e-sigaretten?
‘Wat de e-sigaret op een ultieme manier probeert te doen is om nicotine in het lichaam te bezorgen omdat daar plezierige effecten op de hersenen door veroorzaakt worden. En het liefst alleen nicotine zonder alle andere stoffen die in tabak zitten. Zeker de Juul (e-sigaret populair in de Verenigde Staten, red.) maakt echt gebruik van de verslavende kracht van de nicotine door veel mee nicotine erin te doen, dan hier is toegestaan. Het is overduidelijk dat jongeren daar verslaafd aan raken door de nicotine.’
Uw onderzoek toont ook aan dat hoe jonger de rat is, hoe groter de kans op een nicotineverslaving. Gaan jongeren die experimenteren met een e-sigaret ook eerder tabak roken?
‘Nicotine is een verslavende stof. Dus als een jongeren een e-sigaret gaan gebruiken waar nicotine in zit dan is de kans groot dat ze een verslaving ontwikkelen. En hoe jonger mensen beginnen met blootstelling aan nicotine, hoe groter de kans is dat mensen in hun volwassen leven verslaafd zijn aan sigaretten en moeilijkheden hebben om ervan af te komen. Dat zal voor de e-sigaret net zo gelden als voor tabak, want het gaat om de nicotine, de verslavende stof. Daarom denk ik dat ze niet de markt op moeten. En zeker niet met allerlei zoete smaakstofjes die jongeren interessant vinden.’
Maakt u zich zorgen over e-rokende jongeren?
‘Ja, daar maak ik me zeker zorgen over. Als jongeren e-sigaretten gebruiken om de nicotine dan heeft dat invloed op hun hersenontwikkeling. Zelfs als ze daar op hun twintigste mee stoppen dan heeft dat blijvende gevolgen voor het functioneren van hun hersenen op latere leeftijd.’
Is de e-sigaret niet altijd nog minder slecht dan tabak?
‘Stel, je bent verstokt roker en je hebt alles al geprobeerd om eraf te komen: van praatsessies tot nicotinepleisters en niks helpt. Dan zou ik zeggen: gebruik gewoon een e-sigaret. Dan heb je in elk geval de andere schadelijke stoffen uit de tabak niet. Maar dat is geen reden om het op de markt te brengen. Dat geeft het verkeerde signaal dat nicotine een onschadelijke stof zou zijn, en dat je de e-sigaret kunt uitproberen zonder blijvende gevolgen voor je gezondheid. Dat is niet zo. Je kunt er verslaafd aan raken, en je hersenontwikkeling wordt negatief beïnvloed. Je kunt de e-sigaret ook via de huisarts en de apotheek verstrekken. Dan is het gewoon een medicijn voor mensen die te verslaafd zijn en echt niet anders kunnen.’
