Pointer deed de afgelopen maanden onderzoek naar de toename van anorexia bij jonge meisjes. Deze stijging komt mede door sociale media. Tim Offringa, arts in opleiding tot psychiater en promovendus aan het LUMC, vertelt over zowel de gevaren als de positieve kanten van sociale media bij het ontwikkelen en behandelen van een eetstoornis. “De recovery community heeft twee gezichten.”
Offringa doet sinds 2021 onderzoek naar jongeren die een eetstoornis hebben ontwikkeld. Daarbij kijkt hij naar wat iemand vatbaar maakt voor het ontwikkelen van een eetstoornis en hoe de ziekte verergert. Een belangrijk onderdeel uit dat onderzoek is welke rol sociale media heeft bij het ontstaan en het verergeren van de eetstoornis. “Maar gelukkig ook in het herstel ervan, als iemand daar klaar voor is”, vertelt Offringa.
Ontwikkeling van een eetstoornis
“Wat sociale media heel goed doen is pinpointen waar jij onzeker over bent”, legt Offringa uit. Hun algoritmes kijken hoe lang en hoe vaak we bepaalde content bekijken, gaat hij verder. “Dus wanneer je niet lekker in je vel zit of onzeker bent over je gewicht en je denkt je beter te voelen als je afvalt, krijg je alleen maar content die jouw onzekerheid bevestigt en je aanmoedigt of zelfs tips geeft hoe je kunt afvallen”, legt Offringa uit.
Van het kijken naar video’s of foto’s op bijvoorbeeld TikTok of Instagram zelf word je niet ziek, stelt Offringa. Maar wanneer je niet lekker in je vel zit, kunnen sociale media jouw nare gevoel bevestigen en soms zelfs versterken. “Dat is uren per dag alleen maar bevestiging dat jij niet genoeg bent. Op een gegeven moment zie je dat jongeren dat gaan geloven.” Offringa beaamt dat dit niet voor elke jongere geldt. “Iedereen heeft verschillende eigenschappen en kwetsbaarheden. Bij sommige jongeren, die bijvoorbeeld al niet goed in hun vel zitten, kan het ertoe leiden dat ze een eetstoornis ontwikkelen, en terwijl dit bij anderen zonder die eigenschappen niet gebeurt."
“Jongeren vertellen mij vaak dat er iets anders speelt in hun dagelijks leven waar ze geen hulp voor kunnen krijgen.” Denk aan ouders die gaan scheiden of dat jongeren gepest worden. “En dan vind je iets, in dit geval afvallen, waar je wel erkenning voor krijgt. Je krijgt bijvoorbeeld een complimentje omdat je bent afgevallen”, vertelt Offringa. Zo’n complimentje kan ook binnenkomen via likes en comments op hun TikTok-video. “Daardoor krijg je erkenning die je eigenlijk zou willen hebben voor het probleem dat speelt, maar dat lukt niet. Jongeren blijven dan toch onbewust zoeken naar aandacht, in dit geval door middel van afvallen.”
Twee gezichten van recovery community
Naast video's over hoe je het beste kunt afvallen, kennen sociale media ook zogeheten 'recovery communities'. Binnen die online gemeenschappen, bijvoorbeeld op TikTok, delen mensen doorgaans hun ervaringen met het herstel van een eetstoornis. “Je kunt hierbij denken aan gezonde maaltijd-adviezen of dieettips, maar binnen dit spectrum vallen ook mensen met een neus-maagsonde die op video vertellen hoe zwaar ze het hebben. Juist hoe zwaarder zij het hebben, hoe meer aandacht zij van andere gebruikers krijgen.”
Niet alles wat je online ziet is echt of gemaakt om jou te helpen.
De recovery community kan met video’s dus mensen inspireren om te herstellen van een eetstoornis. “Op het moment dat jongeren zelf hebben besloten dat ze een eetstoornis willen of kunnen loslaten, vinden ze in die community veel content die hen daarbij kan helpen. Bijvoorbeeld van mensen op die echt hersteld zijn van een eetstoornis en op sociale media delen hoe het leven daarna is. Maar ook hoe het hun is gelukt om het achter zich te laten.”
Toch zit er ook een negatieve kant aan, beschrijft Offringa. “De recovery community heeft twee gezichten. Er is een soort omgekeerde wereld bij een deel van de gemeenschap. Dat deel laat juist zien hoe zwaar zij het hebben en hoe moeilijk het is om een eetstoornis los te laten,” legt hij uit. “Een eetstoornis kan onbewust functioneel zijn: hoe zieker je bent, hoe meer controle je over jezelf hebt. En hoe meer likes en shares je online krijgt.”
'Wees bewust van risico’s'
Offringa vindt het belangrijk dat jongeren zich bewust zijn van de risico’s van het gebruik van sociale media, zeker als het gaat om hun gezondheid. “Niet alles wat je online ziet is echt en niet alles is gemaakt om jou te helpen,” zegt hij. Volgens Offringa hebben sociale media niet het beste met de jongeren voor. “Sociale media zijn er vooral om geld te verdienen aan jou en dat heeft niks te maken met je gezondheid.”
Ook hoopt hij dat jongeren in gesprek gaan met hun ouders over de risico’s. “Al zullen die sociale media niet altijd begrijpen, want ze lopen vaak achter. De platforms zijn immers gericht op jongeren.” Daarnaast wil Offringa de politiek aanmoedigen na te denken over hoe ze jongeren beter kunnen beschermen tegen de mogelijke gevaren. “Sociale media ontwikkelen zich razendsnel en we hebben die veranderingen niet onder controle. Er is duidelijk bewezen dat sociale media niet goed zijn voor het zelfbeeld en welzijn van jongeren. Daar moet iets aan veranderen.”
Bekijk hieronder de video waarin we Offringa interviewden:
Schrijf je in voor onze nieuwsbrief
Ontvang iedere week onze beste verhalen in je mailbox.
