Het is een prachtige belofte: iedereen kan rijk en succesvol worden. Als je maar genoeg aandacht en geld geeft aan God. Want: wie zaait zal oogsten. Dit is de kernboodschap van het welvaartsevangelie. Dat klinkt mooi, maar er is veel kritiek op deze snelgroeiende religieuze stroming. Wat is het welvaartsevangelie? En waarom ligt het onder een vergrootglas? Vier vragen aan Miranda Klaver, hoogleraar antropologie van religie aan de Vrije Universiteit in Amsterdam.
In Nederland rekent 42 procent van de bevolking zich tot een religieuze stroming of groep. Maar wat gebeurt er achter de soms gesloten deuren van deze geloofsgemeenschappen? Pointer doet hier al langer onderzoek naar. In ons nieuwe onderzoek richten we ons op het welvaartsevangelie, een relatief nieuwe beweging in Nederland.
Wat is het welvaartsevangelie?
Theoloog Miranda Klaver: "Het welvaartsevangelie is een stroming binnen de pinksterbeweging, de snelst groeiende Christelijke beweging wereldwijd. Het is lastig om in aantallen en grootten te spreken, maar het is wel heel duidelijk dat dit een nieuwe trend is. En je ziet ook dat deze organisaties, predikers en kerken hard aan het groeien zijn."
"In het welvaartsevangelie is de kernboodschap dat geloof in God betekend dat je een goed leven zult hebben. Dat je rijk, gezond en succesvol bent. Juist in onzekere tijden, denk aan de coronapandemie en de verschillende crisissen die daarop volgden, biedt het welvaartsevangelie perspectief voor mensen die het niet makkelijk hebben. Deze hele duidelijke, optimistische boodschap laat zien dat God bereid is jou alles te geven en dat het voor hen toch mogelijk is om succesvol te zijn."
"Naast de boodschap is er in deze tijd hang naar charismatisch leiderschap. Een leider die een inspirerend voorbeeld is en laat zien dat de verkondigde boodschap ook bij henzelf werkt, omdat zij zelf succesvol zijn."
Hoe gaat dat in z’n werk?
"In het welvaartsevangelie wordt benadrukt dat je moet zaaien en oogsten. Als jij met geloof geld zaait in de kerk of bediening, dan zal God dat ook belonen. Je mag verwachten dat je dat ook honderdvoudig terugkrijgt. Het lijkt op een kapitalistisch investeringsysteem binnen de kerk. Daarnaast is er veel aandacht voor genezing: als je voldoende geloof hebt hoef je niet ziek te zijn."
Sommige kerken binnen het welvaartsevangelie leggen de nadruk op het geven van ‘tienden’. Dit betekent dat je tien procent van je brutosalaris afstaat aan de organisatie. Daarnaast wordt er verwacht dat je naast je tienden, ook losse giften geeft. Hoe meer geld je geeft, hoe meer God je zal belonen. Dat zo’n beloning heel tastbaar is, zien we bij de River Church en Frontrunners. Binnen deze twee organisaties binnen het welvaartsevangelie werden afgelopen jaar regelmatig auto’s uitgedeeld.
Waarom is er weerstand tegen dit gedachtegoed?
"Als het over geld en religie gaat, zeker in Nederland, dan roept dat veel allergie op bij mensen. Alsof dat niet zou mogen. Maar je moet bedenken dat kerken geld nodig hebben. De kerkgebouwen moeten onderhouden worden en dominees moeten betaald worden. Dus in dat opzicht is het niet zo gek dat religie en geld met elkaar verbonden zijn."
"Als mensen, zoals in een welvaartsevangelie, sterk worden aangemoedigd om geld te investeren met de belofte dat ze er zelf rijker van worden, dan wordt dat echt gezien als een misleidende en verkeerde boodschap."
Hoe kijk jij tegen dit soort organisaties aan?
"Ik snap heel goed dat mensen zich hiertoe aangetrokken voelen. Het welvaartsevangelie biedt een boodschap van hoop. Maar het welvaartsevangelie veronderstelt dat lijden, armoede of ziekte het gevolg is van te weinig geloof of persoonlijke zonde. Dat gaat in tegen de boodschap van de bijbel waar vaak gesproken wordt over lijden dat ook gelovigen treft."
"Mensen die zo’n kerk instappen komen daar met veel verwachting binnen, vaak met het verlangen dat hun leven er beter van zal worden. Bij een deel gebeurt dat ook, maar dat geldt zeker niet voor iedereen. Niet iedereen wordt genezen en niet alle financiële problemen worden opgelost. Die mensen verdwijnen via de achterdeur en verliezen hun geloof. Dit soort verhalen zijn mij wel bekend."
"Daarnaast vind ik de manier waarop deze leiders hun organisaties optuigen, hoe ze met geld omgaan en de retoriek die ze gebruiken heel erg neigen naar manipulatie. Hun intentie is, zover ik kan zien, vaak wel goed. Maar ze hebben heel weinig oog voor de kwetsbare kant van het leven van die mensen in die gemeenschappen. Daar maak ik mij zorgen over."