Seksclubs moeten - net als restaurants en cafés - sinds 15 maart de deuren tijdelijk sluiten om verspreiding van het coronavirus te beperken. En sinds 23 maart is zelfs alle seksuele dienstverlening verboden. Sekswerkers kunnen in zulke tijden aanspraak maken op sociale regelingen en noodfondsen, maar dat geldt lang niet voor iedereen. De sekswerkers zonder financieel vangnet voelen zich vaak genoodzaakt om door te blijven werken, en adverteren hun diensten online.

In sommige gevallen met onverstandige adviezen om verspreiding van het coronavirus te beperken. Zo wordt geadviseerd om alleen de handen te wassen, bij hoesten of loopneus geen afspraak te maken of alleen geen tongzoen te geven. Dat blijkt uit onderzoek naar duizenden online advertenties door Pointer in samenwerking met Platform voor onderzoeksjournalistiek Investico. De advertenties zijn afkomstig van de drie grootste websites die erotische contactadvertenties aanbieden: Kinky, Sexjobs en Speurders.

De GGD GHOR Nederland (de koepelorganisatie voor publieke gezondheidsinstellingen) waarschuwt voor de risico’s voor de volksgezondheid als contactberoepen zoals sekswerk blijven doorgaan in de huidige situatie. "Ons advies is dan ook om geen seks te hebben, behalve als je bij elkaar in huis woont. Dit heeft uiteraard gevolgen voor sekswerkers, want die moeten stoppen met werken. Wij kunnen ons voorstellen dat dat voor sommigen lastig is vanwege de inkomensafhankelijkheid. Toch is het uitermate belangrijk."

Het RIVM sluit zich aan bij de reactie van de GGD. "Sekswerk is een contactberoep. Dus het advies lijkt me duidelijk: dit mag niet", stelt RIVM-woordvoerder Harald Wychgel. Sekswerkers maken zich grote zorgen of ze deze maanden financieel doorkomen.

Groeiende kloof tussen vergund en onvergund sekswerk

"Veel sekswerkers vinden heel moeilijk hun weg naar de bijstand", stelt Lyle Muns, sekswerker en bestuurslid van het non-profit raamverhuurbedrijf My Red Light op de Amsterdamse Wallen. Zzp'ers kunnen in financieel moeilijke tijden terugvallen op het Besluit bijstandverlening zelfstandigen (Bbz). Sinds vorige week is die regeling tijdelijk versoepeld, waardoor zij niet hoeven te voldoen aan de gebruikelijke inkomenseis of partnertoets. "En nu de voorwaarden wegvallen komen veel meer mensen in aanmerking." Maar dat geldt echter niet voor iedereen, inclusief Lyle.

De Red Light-bestuurder is zelf zzp'er, maar heeft bijvoorbeeld niets aan de opengestelde regeling omdat hij tevens student is en een lening heeft. Daarnaast werken veel sekswerkers bij clubs of raambedrijven via een fiscale opting-in regeling. Zij zijn niet in dienst van een seksbedrijf, maar zijn ook niet zzp’er, waardoor zij nu tussen wal en schip dreigen te vallen. Volgens de Vereniging Exploitanten Relaxbedrijven gaat het om zo’n 5000 à 6000 sekswerkers 'die altijd aan hun fiscale verplichtingen hebben voldaan'.

Voor sekswerkers uit andere Europese landen is het probleem nog complexer. Als zij in aanmerking willen komen voor een verblijfsvergunning, moeten zij aantonen dat zij financieel zelfstandig zijn. Dan is het minder aantrekkelijk om tijdelijk in de bijstand te belanden. Dit is ook het geval bij de Oost-Europese Stacy: "Ik ga geen bijstand aanvragen", zegt Stacy. "Nu probeerde ik een lening af te sluiten bij de bank, maar die is afgewezen."

Voor sekswerkers zoals Stacy is het hierdoor bijna noodzakelijk om toch hun diensten aan te blijven bieden, ook al is dat voor hun eigen en de volksgezondheid een onverstandige keuze. Bang om het virus op te lopen, zijn haar klanten niet. "Ze vinden die spanning juist leuk. Ze willen echt afspreken. Ik weet dat het virus zich verder kan verspreiden, maar ik heb geen andere keuze."

"De kloof tussen vergund en onvergund sekswerk wordt nu nog groter", stelt Lyle van My Red Light. "Je ziet de financiële druk al oplopen in de ongereguleerde sector. En de risico’s die daarop volgen zijn vanzelfsprekend." Die risico’s zijn onder meer geweld, uitbuiting en chantage. En de angst bestaat dat meer sekswerkers zich genoodzaakt voelen om toch door te blijven werken tijdens de corona-crisis.

De Oost-Europese Stacy kreeg onlangs nog te maken met een agressieve klant. "Na afloop wilde hij zijn geld terug, omdat hij niet tevreden was. Dat weigerde ik en toen heeft hij me in elkaar geslagen."

Adverteren tijdens de coronacrisis

"Handen worden netjes en met regelmaat door de antibacteriële zeep gehaald, dus geen paniek voor corona", luidt een advertentie op Kinky.nl. Maar die maatregel is uiteraard niet voldoende om verspreiding van het coronavirus tegen te gaan. Anderhalve meter afstand houden is in dit beroep zeer zelden een optie.

In totaal zijn we 179 van deze advertenties tegengekomen. En ondanks dat Sexjobs (108 advertenties die tegen richtlijnen ingaan), Speurders (46 stuks) en Kinky (25 stuks) vooraf een waarschuwing tonen met een link naar het RIVM, luistert dus niet iedereen daarnaar. Daarbij staan nog duizenden advertenties voor sekswerk online waarin fysieke afspraken kunnen worden gemaakt.

De houding van de websites is halfslachtig: ze melden dat prostitutie sinds 23 maart verboden is, maar plaatsen advertenties die dit aanbieden wel. Alleen Speurders heeft - in navolging van websites in bijvoorbeeld Oostenrijk en Frankrijk - toegezegd het deel van de website met erotische contactadvertenties gesloten. Kinky en Sexjobs blijven vooralsnog online.

Het gaat om advertenties zoals deze: "Ik ben op 13 maart getest op dit virus, en is het veilig om met mij af te spreken. Ben je verkouden, nies of hoest je, dan kan er geen afspraak gemaakt worden."

Uit deze teksten blijkt dat de richtlijnen nog niet overal in acht worden genomen: "Wat mij betreft kunnen we nog steeds afspreken tijdens deze corona-crisis, zolang we beide maar niet besmet zijn." Of het besmettingsgevaar wordt niet helemaal begrepen: "In verband met corona wil ik alleen klanten onder 50+."

Soms wordt de huidige gezondheidscrisis belachelijk gemaakt, zoals in deze advertentie: "Heyy mannen van Brabant. Ook zo'n zin. Eventjes niet aan de corona-griep te denken? Kom dan nu lekker genieten." Of: "Ik werk met een mondkapje, maar dat is het enige dat ik aanheb."

Of teksten waaruit blijkt dat de geldnood hoog is: "Door coronavirus ben ik extra gesteld op gezondheid en reken los van de afspraak 25 euro eigen risico." Allemaal zeer beperkte maatregelen of ronduit risicovolle adviezen tijdens een gezondheidscrisis, voor het meest intieme beroep dat je kunt uitoefenen.

'Gangbangs gaan niet door'

Het aantal advertenties op Kinky is in de tweede week van de maatregelen wel flink afgenomen. Alsnog bieden veel sekswerkers hun diensten aan via deze site: vorige week vrijdag stonden nog 3.864 advertenties online. Sekswerkers kunnen meerdere advertenties tegelijk aanbieden, dus we kijken naar het aantal accounts dat hiermee adverteert. We hebben 88 accounts gevonden die het coronavirus expliciet noemen in hun advertentie.

De meesten (63 stuks) daarvan maken verstandige opmerkingen, zoals: "Ik wil de verspreiding van corona helpen stoppen. Daarom zie ik voorlopig af van het ontvangen van gasten." Maar 25 sekswerkers zeggen dat ze blijven doorgaan met het ontvangen van gasten. "Ik ben gezond GEEN CORONA!", is de weinig geruststellende boodschap.

De website Speurders (een grote online concurrent van Marktplaats) heeft ook een onderdeel met erotische advertenties. Van de ruim 88 duizend advertenties zijn zo’n 31 duizend bedoeld voor fysieke afspraken. Door 91 accounts werd een verwijzing naar het coronavirus gemaakt, met 46 advertenties die het verspreiden van het virus niet tegengaan.

Op Sexjobs is het aantal advertenties voor seksafspraakjes sinds februari gedaald van 15,4 naar 12,6 duizend stuks. In totaal noemen 213 accounts het woord ‘corona’ in hun advertentieteksten. Ook hier veel afzeggingen vanwege het virus. "De gangbangs gaan tot nader order niet door vanwege de risico's verbonden aan de uitbraak van het coronavirus."

Maar in 108 gevallen gaat het niet om af-, maar juist toezeggingen. "Hoorde net dat orale seks je immuun maakt tegen het coronavirus", luidt een van de wervende teksten. De geldnood wordt ook hier zichtbaar: "Alles is veilig voor jou en voor mij. De prijzen zijn nu hoger dan normaal in verband met corona."

Of klanten worden gerustgesteld met een relativerende vergelijking: "Er is corona maar er is zoveel wat mis kan gaan. We kunnen een kruispunt oversteken en even niet uitkijken. En een auto rijdt je aan bij wijze van spreken. Als het geen aanslagen zijn in de wereld [dan] is het wel corona."

Telefoon- en webcamseks

Daarnaast zou je verwachten dat het aantal advertenties voor online- of telefoonseks flink zou stijgen. Speurders en Sexjobs bieden beide diensten aan, maar we hebben alleen van die laatste website gegevens op meerdere momenten verzameld.

Advertenties op Sexjobs voor telefoon- of webcamseks blijven een tijdlang op ongeveer hetzelfde niveau. Maar op het einde van de tweede week van de maatregelen stijgt dat ineens van zo’n 250 naar 290 stuks. Het lijkt de eenvoudigste oplossing: bied je diensten aan op een veilige afstand. Maar voor veel personen is dat geen optie.

Webcamming is een specifieke vorm van sekswerk, blijkt uit onze gesprekken met sekswerkers. De concurrentie is moordend: veel websites bieden gratis camseks aan, waardoor je hele specifieke 'vaardigheden' moet hebben om geld te kunnen verdienen. Daarnaast is de concurrentie met websites zoals Pornhub - die zelfs tijdelijk een gratis premium-account aanbiedt - nauwelijks te winnen voor iemand die hier hun geld in moeten verdienen.

'Stop aanbieden van seksuele dienstverlening'

Voor sekswerkers zijn het momenteel financieel krappe tijden, ziet Marijn Goodijk, projectleider digitale dienstverlening bij Scharlaken Koord. Deze organisatie geeft adviezen en biedt hulp aan sekswerkers, en begeleidt mensen uit het beroep als ze dat willen.

Volgens Scharlaken Koord hebben veel sekswerkers geen spaarpot achter de hand voor magere tijden. De organisatie wordt dan ook overspoeld met vragen van sekswerkers. "De afgelopen twee weken hebben we meer hulpvragen binnen gekregen dan dat we normaal over een heel jaar binnen krijgen." Die financiële noodzaak dwingt sommigen ertoe om alsnog hun diensten aan te bieden.

"Wij vinden dit met het oog op de verspreiding van het virus niet verantwoord", zegt Goodijk. "En we roepen dan ook om te stoppen met het aanbieden van de seksuele dienstverlening."

"We maken ons bijzonder zorgen om de groep die door moet werken", zegt Karin Werkman, werkzaam bij hulpverlenersorganisatie Fier, landelijk specialist geweld in afhankelijkheidsrelaties, met opvanglocaties in Leeuwarden en Rotterdam. Veel van hen hebben bijvoorbeeld geen zorgverzekering. "Zij lopen op dit moment een hoog gezondheidsrisico en durven niet zomaar bij een arts aan te kloppen, bijvoorbeeld omdat ze bang zijn voor hoge rekeningen."

Volgens een woordvoerder van All Sensez, waar acht high class escortbedrijven onder vallen, houden hun werknemers zich aan de regels en worden er ook geen afspraken gemaakt. "Die sexwerkers die dat op eigen houtje wel doen, zij onverantwoordelijk bezig, en dat keuren wij uiteraard ten stelligste af."

Anne Kuik, Kamerlid voor CDA, is duidelijk in haar oordeel. "Er kan geen misverstand over bestaan dat als kappers dicht zijn vanwege corona dit helemaal geldt voor prostitutie", zegt Kuik. "Ik roep dit soort bedrijven op om verantwoordelijkheid te nemen. Advertenties die tegen de gezondheidsvoorschriften ingaan moeten aangepast worden of desnoods uit de lucht worden gehaald."

Speurders Erotiek offline, Kinky gaat door

"Wij geloven er niet in dat offline gaan van onze site de oplossing biedt tegen verdere verspreiding van het coronavirus", aldus de woordvoerder van Kinky. "Integendeel, door online te blijven kunnen wij blijven communiceren met onze adverteerders en bezoekers en blijven benadrukken dat sekswerk voor hun eigen bestwil verboden is." Daarnaast wijst de website op mogelijkheden om online seks te kunnen hebben, zoals webcamseks. De website ziet sinds 15 maart een stijgende vraag en aanbod van deze diensten.

Speurders gaat naar aanleiding van onze bevindingen een deel van de website afsluiten. "Wij nemen onze verantwoordelijkheid en zijn reeds bezig om de advertenties en rubrieken waar fysieke afspraken in worden aangeboden, tot nader orde te sluiten."

Sexjobs geeft ondanks verzoek geen antwoord op onze vragen.

• In samenwerking met Sylvana van den Braak en Daphné Dupont-Nivet van Platform voor onderzoeksjournalistiek Investico.