Het is eind 2019 als Rohini herstelt van haar laatste chemo-bestraling van een tumor bij haar blaas. Haar operatie en behandeling zijn geslaagd, maar ze is heel vermoeid. Haar bed opmaken of de woonkamer stofzuigen is te zwaar. Ze woont op zichzelf met twee katten, haar twee zoons zijn al het huis uit. Van de gemeente krijgt ze WMO-budget voor huishoudelijke hulp en ze kiest voor Centrum Zorg en Welzijn. In de meeste gevallen komt er iemand schoonmaken, maar als ze in 2020 verhuist naar een flat in Voorburg verandert dat. “Toen begon de ellende.”

Smoesjes

“Elke week zat ik naar de klok te kijken. Als er om 9 uur ‘s ochtends iemand zou komen, stond ik vroeg op om te douchen en mezelf aan te kleden, wat voor mij toen erg vermoeiend was. En dan werd het tien over 9, kwart over 9. Ik zei vaak tegen mezelf: ‘Ik wacht nog tien minuten en dan ga ik bellen’. Als ik eenmaal belde, kwamen de ‘smoesjes’: er was een andere dag afgesproken, ze hadden me al geprobeerd te bellen omdat de hulp ziek was, of ze waren zelf ook heel erg verbaasd dat er niemand gekomen was. Nooit werd het opgelost, want er was te weinig personeel in Voorburg. ‘Volgende week weer’, werd er gezegd.”

Het zorgt voor veel stress. Rohini moet herstellen in een huis dat alsmaar viezer wordt. “Het huishoudelijke werk stapelde zich op: kattenharen bleven liggen, net als stof, en het bed werd niet verschoond.” Het was muffig in huis. “Van de tien keer kwam er vier à vijf keer niemand opdagen. Ik dacht eraan om het zelf te doen, maar ik was bang dat er iets kapot zou gaan van binnen en dat ik een bloeding zou krijgen. En ik dacht ook: Hallo! Jullie krijgen hiervoor wel geld van de gemeente. Wat is er aan de hand?”

Hoge winst

Het Haagse thuiszorgbedrijf Centrum Zorg en Welzijn werkt vooral met gemeenten in Zuid-Holland, zien we op de website van de organisatie. Wij kennen het bedrijf van een eerder onderzoek naar zorgcowboys van Pointer in 2019. Het staat dan op de lijst van 97 mogelijke zorgcowboys met hoge winsten van 10 procent of meer. De thuiszorgorganisatie had in 2017 zelfs een winstpercentage van bijna 50 procent. We kunnen dit zien, omdat deze zorgaanbieders verplicht zijn hun jaarrekening te openbaren.

In de thuiszorg is 3 of 4 procent winst normaal, omdat er wordt gewerkt met vaste tarieven. Hoe kun je dan toch als zorgbedrijf zoveel winst maken? We vragen het Harrie Verbon, emeritus hoogleraar openbare financiën. Op ons verzoek bestudeert hij de jaarrekeningen van Centrum Zorg en Welzijn.

4 miljoen

“Het is triest om dit te zien,” zegt Verbon. “Je verwacht bij een extramuraal zorgbedrijf dat minstens 80 procent van de omzet wordt gedekt door personeelskosten, want de zorg draait op menselijk contact. Als er weinig personeel aanwezig is, krijg ik sterk de indruk dat dat bedrijf ook niet de zorg heeft kunnen leveren.” Bij Centrum Zorg en Welzijn is het aandeel personeelskosten in een aantal zeer winstgevende jaren niet 80 procent van de omzet, maar onder of rond de 50 procent. Tussen 2017 en 2021 maakt het zorgbedrijf een kleine 4 miljoen euro winst. Bij Verbon roept het veel vragen op: “Er is een aantal jaar hele hoge winst gemaakt met heel weinig personeel. Eigenlijk onaanvaardbaar weinig personeel, zou ik zeggen.”

Twee voormalige planners van het zorgbedrijf bevestigen dit beeld. “Ik heb heel vaak mensen moeten teleurstellen dat er geen schoonmaakhulp kwam. Er werden ook nieuwe regio’s aangenomen, terwijl daar helemaal geen personeel voor was,” zegt een van hen. Anoniem, want ze wil niet meer met het bedrijf geassocieerd worden. “Met het personeel dat er was, konden we de huidige klanten al niet eens fatsoenlijk bedienen. Als ik er iets over zei tegen mijn leidinggevende, zei ze: ‘Komt wel goed, we zijn ermee bezig hoor!’ Maar ik kreeg niet de indruk dat ze er echt verandering in ging brengen. Het voelde niet lekker. Toen heb ik mijn baan opgezegd.”

Geen pauzes

Als schoonmaker van Centrum Zorg en Welzijn ziet Annette Camelia waar een tekort aan personeel toe kan leiden, vertelt ze: “Ik kwam vaak bij mensen waarbij er heel lang geen zorg was geweest. En dan schrok ik gewoon van de situatie en dacht ik: hoe kan dit nou?” Ze werkte ruim een jaar bij het bedrijf, tussen 2019 en 2020. Daarbij is de werkdruk hoog en krijgen werknemers geen pauzes. Ze moeten hun lunch eten tijdens de reis naar het volgende adres. “Toen ik eens om pauzes vroeg, werd daar niet naar geluisterd. Ik kreeg echt het gevoel: het gaat ze meer om het geld, om het verdienen,” vertelt ze. Ook van een andere oud-schoonmaker horen we dat de werkdruk heel hoog is.

We vragen eigenaar-directeur Angela Badal om een reactie op de bevindingen van de inspectie en zij laat weten dat er niets mis is met de zorg die haar onderneming levert. “Een aanzienlijk deel van de geconstateerde tekortkomingen vloeit voort uit momentopnames en waren ons inziens niet representatief.” De ervaringen van cliënten en ex-werknemers die Pointer sprak, geven een vertekend beeld van de werkelijkheid, volgens Badal. “Het personeelstekort in de zorg is een breed erkend probleem dat alle zorginstellingen raakt. Net als andere zorgorganisaties ervaren wij druk op de planning,” laat ze weten. “Met meer dan 5.000 cliënten in de afgelopen jaren is het niet ongewoon dat er klachten zijn.”

Miljoenen vloeien weg

De miljoenenwinst die het bedrijf tussen 2017 en 2020 maakt, wordt bij de reserves van het bedrijf opgeteld. Dat verandert als in 2020 de gemeente Den Haag nieuwe regels doorvoert, in reactie op onze Pointerlijst. Als WMO-zorgbedrijven nog met de gemeente willen samenwerken, mogen ze niet meer dan 10 procent winst maken.

De toenmalig zorgwethouder van de gemeente Den Haag, Kavita Parbhudayal, maakt voorafgaand aan deze beslissing haar standpunt stellig duidelijk in een opiniestuk in Trouw. Haar boodschap: niet alleen de winst moet beperkt worden, maar ook de reeds opgebouwde vermogens van zorgbedrijven moeten worden gebruikt voor verbetering van de zorg. Alleen laat de gemeente Den Haag het na om ook dat laatste punt mee te nemen in de nieuwe aanbestedingsregels.

Wat er dan gebeurt: Centrum Zorg en Welzijn blijft netjes onder het winstmaximum dat de gemeente voorschrijft. Maar schroeft de winstuitkeringen flink op. In 2020 keert CZW drie ton van het opgebouwde vermogen van het bedrijf uit naar de holding van eigenaar Badal. En in het jaar daarna zelfs bijna 2 miljoen. Zo worden de reserves uit het bedrijf gehaald en geld dat bedoeld is voor de zorg, vloeit weg uit de sector. Precies het tegenovergestelde van wat Parbhudayal bedoelde te bereiken. Opvallend genoeg worden deze hoge winstuitkeringen ook nog eens gedaan in de jaren dat de inspectie Centrum Zorg en Welzijn in de gaten houdt om te controleren of ze de zorgkwaliteit al hebben verbeterd.

Flink getapt

“Erg ethisch vind ik het niet,” zegt Verbon. “Maar hier is niets illegaals aan. Wettelijk gezien is het allemaal toegestaan, maar het is natuurlijk niet de bedoeling. Het lijkt erop dat ze het zorgbedrijf als een gewone, mooie melkkoe heeft beschouwd waaruit makkelijk te tappen is. En ze heeft flink getapt.” In krap zes jaar wordt zorgbestuurder Badal zorgmiljonair. Bovenop de winstuitkeringen betaalt ze zichzelf ook het wettelijk maximumsalaris uit: ongeveer een ton per jaar.

Dit terwijl Rohini, die de hulp hard nodig heeft, op haar zorg zit te wachten. “Als er wel een thuiszorgmedewerker kwam, was ik opgelucht, maar dan dacht ik wel altijd: zou er volgende week ook iemand komen? Het was altijd erg onzeker.” Op een gegeven moment vraagt ze de gemeente Voorburg of ze mag overstappen naar een ander bureau. Dat kon wel, maar daar zouden 6 tot 8 weken overheen gaan. “Tja, dan liever niet. Je hebt geen keus. De wachttijden in Nederland zijn superlang. Je kunt niet binnen tien dagen bij een ander bureau terecht.” Na maanden aandringen bij de telefoniste van Centrum Zorg en Welzijn krijgt Rohini toch nog een vaste schoonmaakhulp. “Toen werd het wat beter, omdat we onderling contact met elkaar hadden als er een keer iets tussenkwam.”

‘Uitzonderlijk fraai herenhuis’

En dan komen we nog een manier tegen waarop eigenaar Badal heeft geprofiteerd van haar zorgbedrijf. Het vermogen in de holding wordt gebruikt voor de financiering van een luxe gerenoveerd stadspand van 288 vierkante meter in Den Haag, dat nu op Funda te koop staat voor 1,5 miljoen. Aangeprezen als ‘reusachtig en uitzonderlijk fraai gerenoveerd 4-laags herenhuis’ met tien kamers en acht slaapkamers.

Om een hypotheek af te sluiten stapt Badal niet naar de bank, maar naar haar eigen onderneming. Het is Centrum Zorg en Welzijn dat haar de hypotheek van ruim 7,5 ton verstrekt. Het chique stadspand staat op naam van directeur-eigenaar Badal. En als ze het binnenkort verkoopt, kan ze de winst daaruit ook bij haar eigen vermogen optellen.

“Dat de winst van een zorgbedrijf zo achter de schermen rechtstreeks naar een privéwoning van een directeur gaat, is absoluut niet de bedoeling,” zegt Judith Klokkenburg, ChristenUnie-raadslid van de gemeente Den Haag. “Ik vind het onbegrijpelijk dat een zorgbedrijf niet onder een vergrootglas van de gemeente komt te liggen als ze onder toezicht van de inspectie staat omdat ze geen goede zorg levert.” Klokkenburg zegt dat ze het college in Den Haag gaat vragen om zorgbedrijven extra te controleren. “Dit vind ik onbestaanbaar.”

Niet eenvoudig

In reactie op vragen aan de gemeente Den Haag, over onze bevindingen over Centrum Zorg en Welzijn, zegt een woordvoerder dat de gemeente op de hoogte is van de winstuitkeringen en het verscherpt toezicht van de inspectie. Het zorgbedrijf is daarover ook ‘kritisch bevraagd’. Maar, vult zij aan, zorgwinst terughalen is niet eenvoudig. Een zorgbedrijf mag winst maken en dividend uitkeren, dat is niet illegaal.

Wel zijn de lokale spelregels sinds dit jaar weer aangepast in de gemeente Den Haag. Zorgdirecteuren die tevens eigenaar zijn en een contract hebben met de gemeente, mogen hun topsalaris niet aanvullen met een winstuitkering. Wat Centrum Zorg en Welzijn heeft gedaan, kan in de toekomst dus niet meer in deze gemeente.

Maar het is niet alleen aan de gemeenten. Wat gaat de landelijke politiek doen om het zorggeld zoveel mogelijk in de zorg te houden? We vragen het Fleur Agema, minister van Volksgezondheid, Welzijn en Sport. Een deel van de oplossing ligt volgens haar bij het Wetsvoorstel Integere Bedrijfsvoering Zorg- en jeugdhulpaanbieders (Wibz). Agema: “De winsten die u noemt, die gaan we aan banden leggen. Dus excessieve winsten, die horen er dan niet meer tussen te zitten.”

Wachten op een wet

De vorige zorgminister, Hugo de Jonge, had het in zijn reactie op ons onderzoek in 2019 al over deze wet, die ook voorwaarden zou moeten stellen aan winstuitkeringen. Deze sneuvelde alleen dit jaar bij de Raad van State, die vond hem niet goed genoeg onderbouwd. Een van de punten die de Raad van State voor de wet teruggeeft is: ‘duidelijk te maken welke keuzes er met betrekking tot het stellen van voorwaarden aan winstuitkeringen worden gemaakt’.

Centrum Zorg en Welzijn is lang niet het enige zorgbedrijf dat gebruikmaakt van de ‘dividend-route’ om flink aan het bedrijf te verdienen. Tussen 2017 en 2023 deden in totaal 1.534 zorgbedrijven in ons land dat. Bij elkaar is op deze manier ruim 379 miljoen euro aan dividend uitgekeerd. Wat er vervolgens met dat zorggeld is gebeurd, is niet na te gaan.

Opnieuw overleggen

Agema zegt de wet opnieuw in de Tweede Kamer te gaan aanbieden en hem samen sterker te maken. Dan moet ook duidelijk worden hoe hoog de winst van een zorgbedrijf mag zijn en wat excessief is. Vijf jaar na ons eerste onderzoek is de politiek daar nog steeds niet uit.

Badal erkent in haar reactie op onze bevindingen de winstuitkeringen en de hypotheek, maar negeert onze vraag of de dividenden zijn geïnvesteerd in de zorg. Op de vraag of het investeren in vastgoed een kernactiviteit is van haar onderneming antwoordt Badal: "De hypothecaire lening is kortstondig verstrekt. Het verstrekken van (hypothecaire) leningen vormt geen kernactiviteit van Centrum Zorg en Welzijn BV."

Rohini is in ieder geval blij dat ze de zorg niet meer nodig heeft: “Er was altijd wel wat. Toen ik het na twee jaar weer zelf kon doen, en het contract met Centrum Zorg en Welzijn afliep, dacht ik: hè hè, rust."

Bekijk ook onze uitzending 'Zorgcowboys nog steeds actief' terug: