De gevaarlijke schimmel Aspergillus Fumigatus is wereldwijd bezig met een stille opmars. De schimmel verspreidt zich door de lucht via sporen, en kan bij mensen met een verzwakte afweer tot een levensgevaarlijke schimmelinfectie leiden. Zo ook bij Sarien. “Van patiënten die al ernstig ziek op de intensive care liggen en waarbij schimmelsporen in de longen worden aangetroffen, overlijdt de helft”, zegt Paul Verweij, hoogleraar microbiologie aan het Radboud UMC.
"Zo’n schimmelinfectie zien we bijvoorbeeld bij mensen die op de IC liggen met ernstige griep of corona”, vertelt hoogleraar microbiologie Verweij. "Hun sterftekans verdubbelt wanneer ze een infectie met Aspergillus fumigatus krijgen. Ook andere kwetsbare patiënten lopen risico, zoals mensen met COPD, leukemie of ontvangers van een donororgaan.”
Iedereen ademt deze schimmel dagelijks in, zonder het te merken. Bij gezonde mensen wordt de schimmel doorgaans probleemloos door het immuunsysteem opgeruimd. Patiënten die ziek worden ontwikkelen Aspergillose. Symptomen zijn een piepende ademhaling, hoesten en kortademigheid (vergelijkbaar met astma), maar ook koorts en pijn op de borst.
Remmende medicatie
Ook Sarien (65) ondervond de gevaren van de schimmel, toen ze 8 jaar geleden plotseling bloed begon op te hoesten. Waar de huisarts haar eerst nog geruststelde, ontdekte een longarts niet veel later dat haar longen al ernstig waren aangetast door Aspergillus. “Als je nog 3 maanden had gewacht, was je dood geweest”, kreeg ze te horen.
De schimmel heeft zich sindsdien in meerdere holten in haar longen ingekapseld en blijft daardoor haar longweefsel en bloed aantasten. “Het is dezelfde schimmel die je ook ziet op een rotte appel,” zegt Sarien. “Die zit nu in mijn longen.” Genezing is bij haar onmogelijk; alleen remmende medicatie kan de schade vertragen. Ze gebruikt het middel posaconazol (bekend als Noxafil), waardoor de schimmel wordt afgeremd. De dagelijkse klachten bestrijdt ze verder met inhalatiemedicatie.
Resistentie
Maar posaconazol, het medicijn dat Sarien gebruikt, wordt ook toegepast in de landbouw als bestrijdingsmiddel tegen schimmel. En daardoor ontstaat een probleem: door het pesticidengebruik kan de Aspergillus-schimmel zich aanpassen aan het middel, waardoor het resistent wordt. Als gevolg daarvan kan ook het medicijn voor patiënten zijn werking verliezen. “Toen we in 2000 de eerste mutatie ontdekten die resistentie veroorzaakte, beseften we dat deze schimmel zich snel kan aanpassen aan medicijnen,” aldus Verweij.
Sarien woont midden in landbouwgebied, waar regelmatig wordt gespoten met middelen waarin ook posaconazol zit. “Dan doe ik alle ramen en deuren dicht”, vertelt ze. Haar leven is door de schimmel drastisch veranderd: ze mag niet meer in haar moestuin werken, omdat de aarde en composthopen vol Aspergillus zitten en blootstelling voor haar schadelijk is. De conditie die ze ooit opbouwde als marathonloper is volledig verdwenen. Tegenwoordig is ze volledig afgekeurd en vult ze haar dagen in met slapen, rusten en korte momenten van activiteit. “Het voelt alsof ik permanent een longontsteking heb”, zegt Sarien.
“Door de opmars van resistente schimmelstammen wordt het steeds lastiger om dit soort infecties te behandelen”, vertelt Verweij. “Bij patiënten op de IC met ernstige ziekten starten we daarom tegenwoordig meteen met combinatietherapie - bijvoorbeeld meerdere medicaties tegelijk - om de kans op herstel te vergroten.”
Composthopen
De grootste hotspot is compostafval van de bloembollenteelt: daar voelt de schimmel zich als een vis in het water. De schimmel wordt vooral resistent in composthopen met een hoge concentratie van antischimmelmiddellen, zoals posaconazol. Andere middelen uit dezelfde familie, bijvoorbeeld de werkzame stoffen voriconazol en itraconazol, kunnen dit effect ook veroorzaken. Doordat de schimmel in composthopen verder groeit terwijl er bestrijdingsmiddelen aanwezig zijn, krijgt hij de kans om daartegen een steeds betere weerstand te ontwikkelen.
Sarien: "Het is nu een race tussen het geneesmiddel en landbouwgif. Maar dat medicijn is voor mij letterlijk van levensbelang."
Oproep
Schrijf je in voor onze nieuwsbrief
Ontvang iedere week onze beste verhalen in je mailbox.
