Een van de slachtoffers van dubieuze belangenbehartiging is Naima, die haar verhaal doet in de radio-uitzending. Anderhalf jaar geleden komt zij met haar man en haar drie kinderen tijdens een vakantie in het buitenland in een zwaar verkeersongeval terecht: “Er komt een auto op je af, die je niet meer kunt ontwijken. En dan staat even alles stil. Toen ik uit de auto kroop, zag ik mijn kind zitten met een grote hoofdwond en veel bloedverlies.”

Ze overleven de klap, maar eenmaal terug in Nederland dreunt het ongeval nog lang na. Psychische klachten, pijn in haar rug en nek en herbelevingen van het ongeluk zorgt ervoor dat het gezin met hulp van een belangenbehartiger tot een schadevergoeding wil komen.

Geen hulp, maar wel declareren

Maar met de twee belangenbehartigers die ze inhuren gaat het niet goed. Naima moet veel zelf doen en komt om in het werk. Ze voelt zich niet geholpen en mag haar dossier zelf niet eens inzien. Als ze bij haar huidige advocaat Abdillah El Ballouti terechtkomt, blijkt dat er veel in het dossier ontbreekt. Bovendien is de zaak na anderhalf jaar nog steeds niet afgerond. “Dat had allemaal voorkomen kunnen worden als er op tijd op de juiste manier was gehandeld”, zegt El Ballouti.

Bovendien leest de advocaat in het dossier dat er in de tussentijd door de vorige belangenbehartigers wel flink gedeclareerd is. Zo is er zelfs een nota van 9000 euro aan de verzekeraar verstuurd voor iets meer dan een maand werk. “Gaat dat het dan om helpen of om het incasseren van nota’s?”, vraagt El Ballouti zich hardop af. Door het trage proces is het voor Naima moeilijk om het ongeluk achter zich te laten: “Je bent er alleen maar over aan het piekeren. Het is net alsof het ongeluk gisteren gebeurd is.”

Verdienmodel

Als je betrokken raakt bij een ongeluk en iemand anders is aansprakelijk voor jouw schade, dan kan een belangenbehartiger jou helpen in het juridische proces en het verhalen van schade. De verzekeraar die de schadevergoeding betaalt, betaalt dan ook de belangenbehartiger. Een slachtoffer hoeft dat dus zelf niet te betalen. Dat is zo in de wet geregeld.

Letselschadeadvocaat Babette van Beest herkent het beeld van dubieuze belangbehartigers. Ze promoveert aan de Open Universiteit naar de afwikkeling van letselschade. “Iedereen mag zich belangenbehartiger noemen. En als je dan net de verkeerde treft, dan wordt je ongeluk een verdienmodel. Dat kan slachtoffers duur komen te staan, zowel emotioneel als financieel”, zegt van Beest.

1,5 miljard aan schadevergoeding per jaar

Meerdere verzekeraars trekken aan de bel, blijkt uit een vragenlijst die Pointer naar zes grote verzekeraars stuurde. Zo zien zij belangenbehartigers die een focus lijken te hebben op zoveel mogelijk uren declareren. Of moeten slachtoffers een deel van hun schadevergoeding afstaan aan de belangenbehartiger.

Jaarlijks wordt door verzekeraars 1,5 miljard euro aan schadevergoeding uitgekeerd aan minstens 70.000 slachtoffers. Dat aantal kan oplopen tot wel 100.000 benadeelden per jaar. Volgens het Verbond van Verzekeraars is vermoedelijk 20 procent van de uitgekeerde bedragen voor bekostiging van belangenbehartigers.

Omvang van markt onbekend

De markt voor letselschade­belangenbehartigers is ongereguleerd: iedereen kan zich zonder opleiding of toezicht belangenbehartiger noemen. Dat maakt het voor slachtoffers lastig om een goede deskundige te kiezen die je kan helpen met het verhalen van je schade.

Sommige partijen in de markt hebben zich wel aangesloten bij een keurmerk, zoals het Nationaal Keurmerk Letselschade. Belangenbehartigers die zich hierbij aansluiten moeten voldoen aan kwaliteitseisen en ook hun letselschadekantoor wordt doorgelicht door toezichthouders.

Toch is de exacte omvang van het probleem onduidelijk. Uit een onderzoek uitgevoerd door het Wetenschappelijk Onderzoek en Datacentrum (WODC) bleek vorig jaar dater geen inzicht is in de omvang van deze praktijken. “We weten vrij weinig over de mate waarin deze praktijken zich voordoen”, erkende de onderzoekers.

Ook verzekeraars laten aan Pointer weten geen zicht te hebben in hoeveel belangenbehartigers dubieus zijn. Een van hen geeft aan dat in hun dossierbestand tot mogelijk 25 procent van de belangenbehartigers ongereguleerd is. Dat betekent overigens niet dat het bij alle ongereguleerde belangenbehartigers verkeerd gaat. “Maar”, zo stelt een verzekeraar, “onze ervaring is dat het bestaan van kwalijke praktijken met name speelt bij belangenbehartigers die niet zijn aangesloten bij een keurmerk of niet onder het tucht- en/of klachtrecht vallen.”

Daarnaast vinden volgens een verzekeraar veel zaken plaats in de relatie tussen een slachtoffer en de belangenbehartiger en gebeurt dit dus buiten het zicht van de verzekeraars, waardoor het lastig is zicht te krijgen op de omvang van het probleem.

Bovenal, zo zeggen verzekeraars, stelt deze ongebonden groep zich niet toetsbaar op en is er voor slachtoffers, anders dan een gang naar de rechter, geen plek waar ze naartoe kunnen als het misgaat.

Kwalijke praktijken weren

“Al jaren ondernemen we actie om deze kwalijke praktijken te weren. Helaas kost dit veel tijd en mankracht,” zo zegt een verzekeraar. “Bovendien zijn slachtoffers vrij in het kiezen van hun belangenbehartiger. Daarin heeft de verzekeraar geen rol. Het is ook maar de vraag of het aan de verzekeraar is om de contractuele relatie tussen een slachtoffer en belangenbehartiger te beoordelen.” Iets dat de WODC-onderzoekers wel als aanbeveling in hun rapport opschreven.

Een aantal verzekeraars probeert het proces wel transparanter te maken. “Door een persoonlijke online omgeving, waarin een slachtoffer alle communicatie tussen een verzekeraar en belangenbehartiger kan volgen.” Daarnaast ziet een aantal verzekeraars dat meer bureaus zich aansluiten bij een keurmerk of vereniging. Maar dat is niet voldoende, vinden ze.

'Ik schrok van slechte reviews'

Dat vindt ook Rik, een van de vele slachtoffers die Pointer sprak voor dit onderzoek. Rik raakte in 2023 betrokken bij een auto-ongeluk. “Toen ik mijn voertuigschade meldde bij de autoverzekeraar, moest ik een formulier invullen op een website. Voor mijn letselschade werd ik doorgestuurd naar een bureau. Het voelde alsof ik verplicht was om met dit bureau in zee te gaan, maar schijnbaar mag je in Nederland zelf een belangenbehartiger kiezen. Dat wist ik niet.”

In het begin verliep de belangenbehartiging volgens Rik best goed. “Maar na een tijdje hoorde ik niets meer. Ik moest steeds zelf vragen stellen en moest allerlei dingen uitzoeken. Toen ik de slechte reviews over dit bureau las, schrok ik."

Via een kennis komt hij uiteindelijk bij een letselschadeadvocaat terecht. “Hij stelde veel vragen en noemde dingen waar ik recht op had. Dat was mij nooit eerder verteld. Ik ben er gelukkig op tijd achter gekomen, maar het zou niet mogen dat wordt doorverwezen naar dit soort bureaus. In mijn geval gebeurde dat via een website, maar ik zag in de wachtkamer bij de fysiotherapeut ook allemaal folders liggen van letselschadebureaus. En ook die hadden niet allemaal goede reviews, kwam ik achter. Als slachtoffer heb je echt geen idee waar je in terechtkomt en waar je recht op hebt. Dat moet anders.”

Systeem op de schop

Verzekeraars pleiten er daarom voor om van belangenbehartiger een beschermd beroep te maken. Regulering vanuit de overheid lijkt volgens hen daarbij noodzakelijk.

Daarin staan ze niet alleen. Ook gereguleerde belangenbehartigers en partijen als ANWB en Slachtofferhulp Nederland willen dat de overheid ingrijpt. In een sectorbreed pleidooi roepen ze de wetgever op om de wet aan te passen en ervoor te zorgen dat letselschadeslachtoffers beter beschermd worden.

Als het aan emeritus hoogleraar privaatrecht Arno Akkermans ligt, gaat het systeem helemaal op de schop: “In het buitenland zijn veel voorbeelden van systemen die beter werken. Het idee is daar om advies te vragen aan een onafhankelijke deskundige. Wij zouden het in Nederland ook best aan neutrale, particuliere expertisebureaus kunnen overlaten. Nu heeft de verzekeraar in de letselschade een dubbele rol. Hij moet betalen én beoordelen.”

Beleidsreactie

Naar aanleiding van het WODC-rapport zou de toenmalig staatssecretaris Teun Struycken eind 2024 met een beleidsreactie komen. Die reactie is er nog altijd niet. Huidig staatssecretaris Arno Rutte laat aan Pointer weten dat er op korte termijn een reactie naar de Tweede Kamer wordt gestuurd. “Helaas is er geen snelle, makkelijke oplossing voor deze problematiek, die al langer speelt. Wel zie ik mogelijkheden om de aanpak van de misstanden te verbeteren.”

Volgens staatssecretaris Rutte zijn de signalen van misstanden bekend bij zijn ministerie. “Het WODC-rapport geeft een beeld van de misstanden, maar stelt niet vast hoe vaak deze praktijken plaatsvinden. Dit neemt niet weg dat elke misstand er één te veel is. Het is van groot belang dat slachtoffers met letselschade de juiste steun krijgen. Zij moeten op tijd en kundig worden bijgestaan bij het afhandelen van hun schade.”

Dit artikel is tot stand gekomen met steun van het Fonds Bijzondere Journalistieke Projecten.

Luister hieronder naar het radio-fragment over dubieuze belangenbehartigers: