Tot een aantal jaar geleden kon een probleem met de Sociale Dienst of het UWV nog opgelost worden met een paar telefoontjes, stelt de Vlaardingse advocaat Mies de Jonge. “Nu ben je op zijn minst drie gerechtelijke procedures verder voordat een cliënt zijn of haar leven weer kan oppakken.”
We worden geattendeerd op sociaal advocaat De Jonge als we het filmpje van Robin op onze website zetten.
Conflict met Sociale Dienst
Robin leidt momenteel samen met zijn vrouw een zwervend bestaan nadat hij een conflict kreeg met de Sociale Dienst over zijn bijstandsuitkering. Als gevolg daarvan wordt hij uit de schuldregeling met de gemeente gezet, verliest zijn huis en staat momenteel in geen enkele gemeente meer ingeschreven. “Een vicieuze cirkel”, noemt hij het zelf, want werken zonder inschrijving in de Basisregistratie Personen is niet mogelijk. En zo stapelen de problemen zich steeds verder op en zijn Robin en zijn vrouw nu aangewezen op onderdak en hulp van vrienden en bekenden.
Verharding in het sociaal domein
De Jonge werkt bijna 29 jaar in de sociaal advocatuur en met name de afgelopen jaren heeft zij een verharding zien optreden in zaken zoals die van Robin. “Sinds de invoering van de Participatiewet in 2015 word je binnen de kortste keren een fraudeur genoemd. De informatieverplichting in deze wet wordt zo ver doorgevoerd in de uitvoering en de rechtsspraak dat burgers daar nog nauwelijks aan kunnen voldoen. Dat is niet meer in proportie met het te dienen belang. Zorgwekkend”, stelt de advocaat vast.
Taartjes
De Jonge: “Je krijgt soms al problemen als je maar één bonnetje niet bewaard hebt of niet aan kunt tonen dat je echt niets hebt verdiend met je hobby”, legt ze uit. “Wij hadden een cliënt die af en toe een paar taartjes bakte en daar foto’s van op Facebook had gezet. Die werd meteen weggezet als een professionele taartenbakker en kreeg een probleem met de uitkeringsinstantie.”
‘Nietjes’ bewijzen
Burgers die zich tegen dit soort aantijgingen van overheden willen verzetten hebben het tegenwoordig lastiger dan vroeger, ziet de advocaat. “Je moet ‘nietjes’ bewijzen, noemen wij dat hier op kantoor. Dat zijn zaken die én heel lastig aan te tonen zijn - omdat jij en ik ook niet van elk klein dingetje een boekhouding bijhouden - én die vaak ook totaal niet in verhouding staan met de gevolgen die het heeft op de levens van deze mensen. Het vervelende is dat ik zie dat rechters ook regelmatig meegaan met de overheden en burgers maar moeten bewijzen dat het niet waar is. Dat vind ik echt zorgelijk.”
Inlichtingenplicht
Robin heeft zich volgens de Sociale Dienst niet aan de zogenoemde inlichtingenplicht gehouden. Dat houdt in dat je - als je een bijstandsuitkering krijgt - je vanuit jezelf (of desgevraagd) alles moet melden bij de gemeente wat van belang is voor het recht op deze uitkering. Bijvoorbeeld over je werkzaamheden en je woonsituatie, maar ook over vrijwilligerswerk of hobby’s die mogelijk inkomen kunnen opleveren. Robin stelt dat hij de uitkeringsinstantie wel degelijk op de hoogte heeft gesteld van zijn vrijwillige en onbetaalde werkzaamheden voor een religieuze stichting én dat ook met e-mails kan aantonen.
“Uitvoering wet soms waardeloos”
De Jonge ziet dat het met name misgaat bij het naleven van de wet. “We hebben allemaal prachtige wetten hier in Nederland, maar in de uitvoering ervan gaat het er soms heel waardeloos aan toe. Ik merk in mijn praktijk dat instanties als de Sociale Dienst en het UWV zich heel strikt aan de algemene regels houden, maar daarmee red je het niet altijd. Sommige mensen vallen dan tussen wal en schip. En dan biedt de wet wel degelijk de mogelijkheid om maatwerk te leveren, maar die mogelijkheid wordt lang niet altijd benut.”
Sancties disproportioneel
De Jonge noemt een voorbeeld van iemand die geen bankrekening heeft, maar wel een uitkering aanvraagt. “Vroeger werd er dan een oplossing gezocht en werd het geld bijvoorbeeld tijdelijk overgemaakt naar een familielid. Nu doen ze daar veel moeilijker over.”
Ook in het geval van Robin denkt de advocaat dat deze Sociale Dienst wellicht anders had kunnen handelen door hem een waarschuwing te geven en niet gelijk de bijstandsuitkering en de schuldregeling uit te zetten. De Jonge: “Sancties zijn soms zo disproportioneel. Mensen worden op die manier willens en wetens de vernieling in geholpen.” En dat is niet alleen erg voor mensen zoals Robin, stelt ze vast. “Ook voor de samenleving zijn de kosten nu vele malen hoger.”
