Het aantal zzp’ers dat de afgelopen jaren een verzekering tegen arbeidsongeschiktheid (aov) heeft afgesloten, daalt fors. Volgens het CBS had in 2016 slechts 19 procent van de zelfstandigen een aov. Richard Weurding, de algemeen directeur van het Verbond van Verzekeraars maakt zich hier zorgen over. ‘We zien dat de verzekeringsgraad achterblijft bij het aantal mensen dat een verzekering zou moeten hebben. Dat zouden er wat ons betreft toch wel twee tot drie keer zoveel moeten zijn.’ Hij wijst op het grote risico van blijvende arbeidsongeschiktheid. ‘Laten we niet vergeten dat dit echt een heel kostbaar risico is. Dan praten we al heel snel over tonnen.’

Uitstelgedrag

De redenen voor zzp’ers om géén aov af te sluiten zijn divers. Volgens de verzekeraars heeft het vooral te maken met uitstelgedrag. ‘Je start als ondernemer, je bent jong, gezond, en je vraagt je af waarom je zo’n dure verzekering zou moeten nemen. Mensen denken vaak dat dit later wel komt, als het bedrijf lekker loopt. Bovendien redeneren ze soms dat ze het inkomen van een partner of een andere inkomstenbron hebben waar ze op kunnen terugvallen.’

Maar dit is niet verstandig volgens Weurding. ‘Het is veel gunstiger om een verzekering af te sluiten als je jong en gezond bent. Hoe ouder je wordt, hoe meer kans je hebt op medische risico’s. En daarmee wordt je premie een ander verhaal.’ Hij doelt hiermee op de gezondheidsverklaring die je moet invullen als je een verzekering afsluit. Hoe meer ‘mankementen’ daar in staan, denk aan operaties in het verleden, ziektes of een burn-out, hoe hoger het risico voor de verzekeraar en hoe hoger ook de premie of het aantal uitsluitingen op de polis.

Te duur?

Toch klagen veel zzp’ers ook over de hoge premies die ze zouden moeten betalen voor een aov. ‘Maar dat valt echt wel mee. Als je kijkt naar de gemiddelde premie van een particuliere aov en je zet dat af tegen de sociale lasten die werknemers afdragen dan komt dat goed overeen,’ stellen de verzekeraars. ‘Sterker nog, heel vaak is de ondernemer goedkoper uit.’ Volgens hen is het vooral beleving. ‘Zzp’ers zijn zich heel erg bewust van de prijs. Terwijl het bij werknemers via een loonstrookje gaat waar ze vaak niet eens op kijken.’ Maar anders dan bij werknemers zitten er bij de zelfstandigen wel uitschieters bij. De premie wordt namelijk berekend op basis van het risico voor de verzekeraar. Als je een bouwvakker, taxichauffeur of verloskundige bent van middelbare leeftijd, dan kan de premie flink oplopen.

‘In Nederland is iedereen verzekerbaar’

Daarbij komen we in ons onderzoek ook mensen tegen die zich überhaupt niet kunnen verzekeren. Tegen geen enkele prijs. Het Verbond erkent dat er beroepen zijn waarbij het risicoprofiel inderdaad hoog is. ‘Maar in Nederland is iedereen verzekerbaar. Maar wat wij als verzekeraars vaak zien is dat de mensen het allerbeste pakket willen hebben; zonder wachttijd, met een dekking voor het beroep. Dat snap ik. Maar dat geeft hier en daar wel knelpunten. Als deze mensen zouden kiezen voor een variant met een langere wachttijd en een dekking voor passende of gangbare arbeid – dat betekent dat je ook ander werk zou kunnen doen – dan wordt het vaak een ander verhaal.’ Daarnaast wijst Weurding op alternatieven voor de klassieke aov. ‘Verzekeraars hebben een vangnetproduct, iedereen die niet verzekerbaar is kan daar in, ongeacht het medische risico. En ook het UWV heeft een vrijwillige regeling zonder medische beoordeling voor startende ondernemers die uit loondienst komen.’

AOW-hiaat

Ook mét aov kun je tegen problemen aanlopen. Zo zijn er de mensen die geconfronteerd worden met een eindleeftijd op de polis, die ver vóór de AOW-leeftijd ligt. Daardoor zijn zij juist in de laatste jaren van hun werkzame leven, als het risico op arbeidsongeschiktheid het grootst is, onverzekerd. Het overkomt vooral zelfstandigen met fysiek zware beroepen, bijvoorbeeld in de bouw en in de zorg. Verzekeraars vinden het ‘afbrandrisico’ vanaf een bepaalde leeftijd in die beroepsklasse te hoog. Een verloskundige is daardoor vanaf 55 tot 60 jaar onverzekerbaar. Het Verbond erkent dat dit een hele vervelende situatie is. ‘Maar ik verzeker u dat verzekeraars echt hun best zullen doen om te kijken wat ze kunnen betekenen voor deze persoon.’

We nemen contact opmet de infolijn van een verzekeraar. Een medewerker nuanceert de uitspraak van Het Verbond van Verzekeraars dat in Nederland iedereen te verzekeren is. ‘We zijn er voor een groot deel van Nederland. Maar er zijn een aantal beroepen die we niet kunnen verzekeren. Die zijn verzekeringstechnisch niet interessant, omdat daar veel schade in zit.’ Hij erkent dan ook dat ze voor verloskundigen een beperking van de eindleeftijd tot 55 jaar hanteren. ‘Uit onderzoek blijkt dat de schade dusdanig hoog is dat het voor ons niet interessant meer is; een aov is een commercieel product en het is voor de verzekeraar ook gewoon een verdienmodel.’

Grenzen aan het systeem

Het Verbond stelt uiteindelijk dat er in een particulier systeem grenzen zitten aan wat er mogelijk is. Weurding: ‘Er zijn in dit systeem grenzen aan de subsidiërende solidariteit; wat kun je vragen aan iemand met een gezond risico en iemand met een heel slecht risico die misschien ook een gevaarlijk beroep heeft? Daar zit spanning op die solidariteit en dat heeft zo zijn grenzen.’ Hij wijst op de verantwoordelijkheid van de politiek. ‘Het stelsel heeft onvolkomenheden. Het moet echt verbeterd worden, dat zien wij ook wel. En dan heb ik het niet over een klein beetje aan de knoppen draaien, nee er moeten echt forse stappen gezet worden om dit te verbeteren en de dekkingsgraad van zelfstandigen te verhogen.’

Verplichte verzekering

In tegensteling tot wat veel mensen denken, zien de verzekeraars een verplichte verzekering voor alle zzp’ers niet zitten. ‘Wij vinden het belangrijk dat zzp’ers keuzemogelijkheden hebben. Dat ze kunnen kiezen voor een verzekering die bij hun past. Geen eenheidsworst, zoals in het verleden de WAZ (Wet arbeidsongeschiktheidsverzekering zelfstandigen red.).’ Toch wordt er in Den Haag momenteel uitvoerig gesproken over het eventueel invoeren van een brede basisverzekering voor zelfstandigen. ‘Dat snappen we. Maar wij vinden dat zzp’ers zo’n basisvoorziening, als het er komt, zouden moeten kunnen inwisselen voor een aov bij een verzekeraar, omdat er dan meer maatwerk mogelijk is. Daarnaast zouden ze in Den haag ook kunnen denken aan een reguliere aov, maar dan met een belastingstimulans, om ervoor te zorgen dat mensen ook echt bewust die keuze gaan maken.’

Reactie minister Koolmees

In een recent Kamerdebat wilde minister Koolmees van Sociale Zaken en Werkgelegenheid nog niet vooruitlopen op de zaken. ‘Ik merk veel ongeduld bij de sprekers (Kamerleden red.) over dit onderwerp. Dit laat zien dat we de zorgen delen ten aanzien van zzp’ers.’ Wel wijst hij nadrukkelijk op de vrijheid van zelfstandigen. ‘Als iemand kiest voor ondernemerschap dan horen daar de lusten bij, maar ook de lasten. Dat is een gevolg van politieke keuzes die we eerder gemaakt hebben. Maar dat laat onverlet dat de dekkingsgraad veel te laag is, en dat baart ons zorgen.’ Volgens de minister lopen er op dit moment twee onderzoeken, onder meer naar moeilijk verzekerbare oudere zelfstandigen. De uitkomsten worden nog voor de zomer verwacht.