Drink jij je eerste koffie gelijk wanneer je wakker wordt? Dan krijg je gegarandeerd een middagdip. Tenminste, als je het vraagt aan de Amerikaanse professor Andrew Huberman. Om zijn energielevels gedurende de dag te ‘optimaliseren’, drinkt Huberman zijn eerste koffie ‘90 tot 120 minuten’ nadat hij wakker wordt. In zijn immens populaire podcast Huberman Lab, (5,6 miljoen abonnees op YouTube en 7 miljoen volgers op Instagram) legt hij in ingewikkelde wetenschappelijke termen uit hoe hij tot deze gedachte is gekomen. Hij vertelt over de organische verbindingen en receptoren in je brein en legt uit waarom je beter je koffie later op de dag kunt drinken, zodat je in de middag niet vermoeid raakt als de cafeïne na een paar uur is uitgewerkt.

Deze tip is inmiddels in veel gezondheidsblogs en overal op social media terug te vinden. Er is alleen één probleem: er bestaat geen enkel wetenschappelijk bewijs voor. “Hij legt de fysiologie uit, wat vaak klopt, dus dan ga je mee op die trein. Als hij daarna iets vertelt wat niet klopt, dan is het heel aannemelijk om ook daarin mee te gaan. Maar wanneer je studies gaat zoeken die deze claims onderbouwen, dan zijn die niet te vinden,” vertelt Pol Grootswagers, die onderzoek doet naar voeding en veroudering aan de Universiteit Wageningen. “Ik ben een groot podcastfanaat. Dus toen ik die van Huberman tegenkwam dacht ik ‘dit is gaaf’, wetenschap is helemaal in mijn straatje. Maar nadat ik die claims over koffie had gecheckt, begon het steeds meer te piepen en te kraken. De podcast bleek niet zo wetenschappelijk te zijn als ik dacht.”

De ene studie is de andere niet

In urenlange afleveringen met titels als ‘Maximizing Productivity, Physical & Mental Health with Daily Tools’ bespreekt Andrew Huberman hoe je zo gezond, energiek en succesvol mogelijk kan leven aan de hand van wetenschappelijk onderzoek. Meestal is hij alleen aan het woord, soms is een andere wetenschapper te gast. Huberman informeert de luisteraar op een charismatische en heldere manier, maar wel met ingewikkelde wetenschappelijke termen, over hoe processen in ons lichaam werken en hoe we ervoor kunnen zorgen dat alles nóg beter werkt. Daarbij benoemt hij ook vaak wetenschappelijke studies als bron.

Op het eerste gezicht lijkt hij zijn referenties dus op orde te hebben. Het probleem is echter dat hij vaak ‘te kort door de bocht gaat’, stelt Jeroen de Baaij, magnesiumonderzoeker aan het Radboudumc. Bij zijn stellige promotie van het supplement magnesiumthreonaat om in slaap te komen, baseert Huberman zich onder andere ‘op een dierstudie’, vertelt De Baaij. “Ze hebben bij muizen gekeken of de slaaptijd was verbeterd, en dat was inderdaad zo. Maar om echt goed te onderzoeken of dit supplement werkt, moet je dit bij mensen onderzoeken met een controlegroep. Maar dat zegt hij er niet bij.”

Hoewel Huberman dit soort nuances soms wél benoemt, doet hij dit op cruciale momenten vaak niet. En dat is vreemd, want het maakt wel degelijk uit wat voor soort onderzoek je gebruikt om je uitspraken te ondersteunen. Grootswagers: “Wetenschappelijke onderzoeken hebben verschillende mate van bewijslast. Daar gebruiken we vaak een piramidevorm voor. Onderaan heb je de studies met cellen in een bakje in een lab. Dan komen studies op dieren, vaak muizen of ratten. Daarna heb je de studies die het meest relevant zijn, met mensen, met een placebocontrolegroep, het liefst dubbelblind; oftewel waarvan de deelnemers én onderzoekers niet weten wie het placebosupplement krijgt en wie niet. Zodat niemand bevooroordeeld is. En helemaal bovenaan die piramide staan de onderwerpen die in meerdere studies, met verschillende groepen, in verschillende landen zijn onderzocht.”

Bang voor zonnebrand

Huberman wekt de indruk dat hij zijn bronnen dus op orde heeft, terwijl hij deze geregeld uit hun verband trekt. Soms deelt hij echter helemaal geen bron. De Amerikaanse Michelle Wong, een arts van het populaire Instagramaccount LabMuffinBeautyScience, riep Huberman ter verantwoording omdat hij op meerdere platformen vertelde ‘hoe sommige zonnebrandcrème soms stoffen als triclosan bevat die slecht voor je zijn en in je hersenen kunnen belanden’. “Ik ben even bang voor sommige zonnebrandcrème als voor een melanoom,” vertelt hij in een andere aflevering aan zijn vriend Joe Rogan.

“Het is totaal onduidelijk waar Huberman naar refereert,” zegt toxicoloog Marjolein Woutersen van het RIVM. “Eigenlijk de enige stof die hij bij naam noemt is triclosan. Maar triclosan wordt in Europa vrijwel niet meer gebruikt. Dat zal je dus niet vinden in je zonnebrandcrème. Verder is het helemaal niet duidelijk waarom hij zich nou eigenlijk zo'n zorgen maakt over zonnebrandcrèmes. Zonnebrandcrèmes worden heel streng beoordeeld, vooral UV-filters.”

Fouten buiten vakgebied

Huberman is neurowetenschapper, hij deed onder andere onderzoek naar de relatie tussen visuele prikkels en angst. Maar in veel afleveringen bespreekt hij ook andere vakgebieden. In een solo-aflevering genaamd ‘How to prevent and treat cold & flu’ gaat hij bijvoorbeeld in op de werking van het immuunsysteem. En daar gaat hij volledig de mist in, zegt de Amerikaanse immunoloog Andrea Love. “Vanaf het begin waren het allemaal verkeerde uitspraken. Ik herinner me dat ik dacht: miljoenen mensen gaan hier naar luisteren en zullen worden misleid."

Bij basale dingen gaat het mis. Zo worden immuuncellen ‘niet door stamcellen gemaakt in het beenmerg’, merkt Love op. Maar ze is het meest bezorgd over hoe Huberman de ernst van een griepinfectie 'bagatelliseert', terwijl deze 'wereldwijd duizenden doden veroorzaakt elk jaar’ en hoe hij mededeelt dat hij zelf normaal gesproken géén griepprik neemt. Love: “Huberman zegt niet actief ‘Neem geen griepprik’, maar hij weet dat mensen hem idoliseren. En hij zegt: ‘Ik neem ‘m niet, want ik kom niet op plekken waar ik snel besmet zou raken’. Maar hij vergeet daarbij dat hij ook mensen in het openbaar zou kunnen besmetten, ouderen en mensen met een kwetsbaar immuunsysteem.”

Bekijk hieronder de aflevering van Pointer Checkt over Huberman terug. De tekst gaat verder onder de video:

Ook is Huberman enthousiast over methoden om je immuunsysteem te ‘boosten’, die volgens Love geen goede wetenschappelijke basis hebben, zoals supplementen, sauna’s, of ijsbaden. Terwijl hij bij het griepvaccin, volgens Love de meest wetenschappelijk bewezen methode om niet ernstig ziek te worden van de griep, juist vraagtekens zet. “Huberman zegt dat je een gok neemt als je de griepprik neemt, omdat je niet weet of je de exacte virusvariant krijgt waartegen het vaccin beschermt. Maar dat klopt niet, het immuunsysteem reageert op zo’n manier op het vaccin dat je ook tegen andere virusstammen beschermd bent,” aldus Love.

Niet onafhankelijk

Wie weleens een podcastaflevering van Huberman Lab heeft geluisterd, weet dat deze regelmatig onderbroken wordt door het volgende riedeltje: “I’d like to take a break to acknowledge our sponsor…” Huberman Lab heeft op moment van schrijven 15 verschillende sponsors, van de mindfulness-app Waking Up tot infraroodlampen die je gewrichtspijn zouden verlichten.

Veel van die producten bespreekt hij ook in zijn podcast, in zijn rol als wetenschapper, maar daar laat hij achterwege dat hij dubbele belangen heeft. Onderzoeker Grootswagers (WUR): “Door alle sponsors kan hij niet echt kritisch zijn op de supplementen die hij bespreekt, want dan schiet hij zichzelf in de voet." Het drankje AG1, dat Huberman vaak promoot, bevat bijvoorbeeld ashwagandha. Hierover waarschuwde het RIVM onlangs dat het leverschade en mogelijk miskramen kan veroorzaken. Maar dat zegt Huberman uiteraard niet in zijn promotekst.

Ook een andere sponsor, het elektrolytendrankje LMNT (lees ‘element’) waarvan je beter fysiek en mentaal zou gaan presteren, is niet bepaald gezond. Elektrolyten zijn positief geladen deeltjes als kalium en magnesium, die ieder lichaam nodig heeft. Maar een portie LMNT bevat ook 1 milligram natriumchloride, oftewel keukenzout, en daar krijgen we al te veel van binnen, vertelt magnesiumonderzoeker de Baaij. “Ik vind het een gevaarlijk advies. Heel veel extra zout innemen, dat is slecht voor je bloeddruk. En daar krijg je hart- en vaatziekten van.”