Met de initiatiefwet van GroenLinks, PvdA, D66 en VVD zal ook de huisarts de abortuspil voor kunnen schrijven. Nu kun je voor een abortus – met pillen (tot 9 weken) of een ingreep – alleen techt bij een van de 16 abortusklinieken of op verwijzing bij een ziekenhuis met vergunning. Aangezien de vergoeding voor een behandeling met de abortuspil relatief hoog is (zo'n 450 euro, tegen 600 euro voor een instrumentele ingreep) kan verstrekking via de huisarts grote gevolgen hebben voor de financiële huishouding van abortusklinieken.

Voor zeker vier klinieken geldt dat meer dan een derde van hun behandelingen uit de abortuspil bestaat. Het gaat om klinieken in Amsterdam, Groningen, Zwolle en Den Bosch. Dat blijkt uit gesprekken met klinieken, jaarverslagen en openbare cijfers van het aantal behandelingen die door deze klinieken worden uitgevoerd.

Noord-Nederland in de knel

Voor Abortuskliniek Stimezo in Groningen zijn de potentiële gevolgen het grootst. “De abortuszorg in Noord-Nederland komt door dit wetsvoorstel al snel in de knel,” zegt Ellie Oosterhuis van Stimezo. De kliniek in Groningen bedient ook Drenthe, Friesland en de Waddeneilanden. Doordat zo’n 53 procent van de behandelingen die Stimezo Groningen uitvoert met de abortuspil gebeurt, dreigt een groot deel van hun inkomsten weg te vallen.

De kliniek in Groningen heeft alleen een vergunning om zogenoemde eerste trimesterbehandelingen uit te voeren, dat wil zeggen tot en met de eerste twaalf weken. Hetzelfde geldt volgens de inventarisatie van Investico en Pointer voor de helft van de Nederlandse klinieken. Juist deze klinieken lopen extra risico, omdat voor hen een relatief groter deel van de behandelingen uit de abortuspil bestaat. Bovendien voeren bijna al deze klinieken jaarlijks minder dan het landelijk gemiddelde aan behandelingen uit, waardoor ze volgens bestuurders nog extra risico lopen.

Geen garantie op voortbestaan

In het huidige wetsvoorstel is geen rekening gehouden met de financiële gevolgen voor klinieken. Minister Kuipers van Volksgezondheid zei in een Tweede Kamerdebat in maart van dit jaar geen garanties te willen bieden voor hun voortbestaan. Tot hun verbazing werden klinieken bij voorbereiding van de initiatiefwet niet om advies gevraagd, zeggen ze. In een reactie laat ook het Nederlands Genootschap van Abortusartsen (NGvA) weten dat ze bij de totstandkoming van dit wetsvoorstel nauwelijks gevraagd zijn om input te leveren.

Als klinieken verdwijnen, wordt het voor vrouwen lastiger om een abortus te ondergaan. Ze moeten dan verder reizen als ze kiezen voor een instrumentele behandeling in plaats van de abortuspil; curettage kan tot 13 weken en is voor meerdere klinieken naar eigen zeggen eerste keus. Het ver moeten reizen zal ook gelden voor een abortus die later in de zwangerschap is, of als iemand bijvoorbeeld de voorkeur geeft aan de anonimiteit van de kliniek boven de spreekkamer van hun lokale huisarts. Bovendien is onduidelijk hoeveel huisartsen de abortuspil willen gaan voorschrijven; ze zullen daartoe niet worden verplicht.

Volgens Corinne Ellemeet (Tweede-Kamerlid voor GroenLinks en mede-initiatiefnemer) zijn gynaecologen, abortusartsen, huisartsen en vrouwenorganisaties wel degelijk vooraf om advies gevraagd. Ze zegt geen zicht te hebben op welke klinieken financieel geraakt gaan worden door de nieuwe wet, en wil graag enkele jaren monitoren wat voor effect de wet op klinieken heeft voordat hier nieuw beleid op wordt gemaakt.

Het ministerie van VWS laat in een reactie weten dat het klopt dat klinieken minder subsidie zullen krijgen als ze minder behandelingen doen. Mocht blijken dat “de tarieven voor abortuszorg gemiddeld en structureel ontoereikend zijn”, dan kan dat reden zijn om de tarieven te laten aanpassen, stelt een woordvoerder.

Op 29 november stemt de Eerste Kamer over het wetsvoorstel om de abortuspil bij de huisarts voor te schrijven.

Lees ook bij Platform Investico het geannoteerde onderzoeksverhaal.