In 2018 deden 14 patiëntenverenigingen onderzoek naar de klachten van mensen die een ander medicijn kregen dan ze gewend waren. Daaruit bleek dat ruim een miljoen mensen één of meerdere keren van medicijn moest wisselen zonder dat er een medische reden voor was. En ze stelden ook vast dat als artsen 'medische noodzaak' op een recept schreven, dus vroegen om een specifiek middel, dat apothekers dat verzoek bij 50 procent van de recepten negeerden. In mei deed de Patientenfederatie Nederland een peiling onder 11.211 mensen waaruit bleek dat sinds 2018 nog geen vooruitgang geboekt is.

Een geneesmiddeltekort is niet de enige reden waarom mensen gevraagd of ongevraagd van medicijn moeten wisselen. De geneesmiddelenvoorziening in Nederland is een markt. Daarop sluiten zorgverzekeraars, apothekers, fabrikanten en groothandels contracten met elkaar af. Die verschillende financiële afspraken kunnen ook een reden zijn waardoor je soms een ander middel krijgt.

Contracten 1

Zorgverzekeraars hebben de taak om zorg en medicijnen in te kopen. Dat moeten ze slim doen om het betaalbaar te houden. Door een voorkeursmedicijn aan te wijzen, een preferent middel, kunnen ze hogere kortingen van de fabrikanten krijgen. Dat inkopen doen zorgverzekeraars iedere twee jaar. Zorgverzekeraars Menzis en CZ hebben ongeveer 200 preferente medicijnen maar Achmea/Zilveren Kruis en VGZ tussen de zes en acht honderd. De Stichting Farmaceutische kengetallen (SFK) constateert dat bij een derde van de medicijnwisselingen, het preferentiebeleid de reden is (de andere reden: tekorten en medische noodzaak).

Contracten 2

Behalve met fabrikanten sluiten zorgverzekeraars ook contracten af met apothekers. Daarin leggen ze vast dat apothekers hoofdzakelijk de preferente middelen aan patiënten geven. Als apothekers dat niet doen, moet de apotheker zelf de meerkosten van het andere medicijn betalen. Ook als er een tekort is of als er 'medische noodzaak' op het recept staat. En daarvan is de patiënt de dupe.

Het preferentiebeleid heeft ervoor gezorgd dat er scherp ingekocht wordt en daarmee blijft zorg betaalbaar. Maar het preferentiebeleid wijst generieke medicijnen aan. Die zijn uit patent en goedkoop. Dat betekent dat het verschil tussen een preferent middel en het medicijn dat de patiënt graag wil, maar heel klein is. Soms maar centen of dubbeltjes zo bleek uit het onderzoek uit 2018.

Niks bereikt

De artsen, apothekers, groothandelaren en zorgverzekeraars hebben anderhalf jaar geprobeerd om tot een akkoord Verantwoord Wisselen te komen. In het akkoord zou een lijst met 'NIET te wisselen medicatie' vastgesteld worden. Er zou worden afgesproken dat er zo min mogelijk gewisseld wordt en de medische noodzaak gerespecteerd. Maar het akkoord is er niet gekomen en patiënten hebben nu geen enkel houvast. Het Longfonds, ReumaNederland, Schildklierorganisatie Nederland en de Patientenfederatie schreven 2 juni een brief aan de minister van VWS, Martin van Rijn.

Reacties

In reactie op vragen van Reporter Radio schreven de zorgverzekeraars (ZN) dat ‘het huidige systeem voldoende waarborgen biedt om risico’s te minimaliseren’. De huisartsen (NHG) denken dat ze met de apothekers wel tot een akkoord over de ‘medische noodzaak op recept’ kunnen komen maar schrijven: ‘daarmee is het beleid van de zorgverzekeraars niet opgelost’. De Medisch Specialisten vinden het concept ‘Leidraad verantwoord wisselen’ een goede stap maar schrijven dat de apothekers en ZN het niet eens worden. De apothekersvereniging (KNMP) laat weten: ‘De enige plek waar verantwoord gewisseld kan worden is bij de apotheek. De apotheker is de medicatiespecialist. Er dient vertrouwen te zijn dat de apotheker medicatie alleen maar verstrekt ten bate van de gebruiker en niet ten nadele. Het spreekt voor zich dat deze goede zorg, niet ten laste / nadele van de apotheker dient te zijn. Dit dient goed geregeld te worden. Daarnaast dient duidelijk gemaakt te worden, dat mensen een eigen verantwoordelijkheid hebben bij de keuze van de polis.’