WhatsAppjes van ‘familieleden’ die in nood zitten en geld nodig hebben, sms’jes van je bank die zeggen dat je even moet inloggen om je geld veilig te stellen, en mailtjes van PostNL die melden dat je nog verzendkosten moet overmaken. Heb jij ze wel eens gehad? Grote kans dat hier een oplichter achter zit met als doel zo veel mogelijk geld bij je af te troggelen. En dat is iets waar ze succesvol in zijn. Maar wie zijn deze criminelen en hoe gaan ze te werk?

Samen met Peter Keizer van onze dataredactie starten we een zoektocht naar de wereld achter online fraude. Al snel blijkt dat iemand online oplichten helemaal niet zo moeilijk is.

Dat komt doordat online oplichters goed samenwerken, vertelt Wesley Neelen. Hij is ethisch hacker bij cybersecuritybureau Zolder en verdiept zich al jaren in deze vorm van criminaliteit. Hij vertelt ons dat er een enorm netwerk bestaat van mensen die meewerken aan WhatsApp-fraude en andere vormen van online oplichting. Allemaal hebben ze hun eigen rol. “Het zijn best wel grote groepen. Je hebt het over duizenden mensen die met elkaar handelen”, vertelt Wesley.

Openlijke handel

Een van de kanalen waarin deze criminelen met elkaar communiceren is Telegram. Deze Amerikaans-Britse dienst met Russische eigenaren is vergelijkbaar met WhatsApp. Hierin kunnen criminelen zo goed als anoniem eenvoudig met elkaar communiceren, zonder dat het voor de politie duidelijk wordt wie er daadwerkelijk achter zit. We nemen we een kijkje op Telegram en vinden al snel verschillende criminele groepen waarin inderdaad duizenden alter ego’s met elkaar communiceren. Wat we zien is verontrustend. Openlijk wordt er gehandeld in illegale producten zoals drugs en zelfs wapens. Maar ook in ontzettend veel tools waarmee je mensen online kan oplichten.

“Er wordt gehandeld in lijsten met telefoonnummers en namen, waarin je heel makkelijk kan zien waar iemand woont, hoe oud iemand is, en soms zelfs wat iemands bankrekeningnummer is. Deze informatie is vaak gestolen. We zien in de Telegramgroepen dat veel informatie uit callcenters komt. Dat komt van mensen die in callcenters werken, vervolgens de data daar stelen en ze dan in deze Telegramgroepen proberen door te verkopen”, legt Peter uit. Zo komen de criminelen dus aan de telefoonnummers van hun slachtoffers. En hoe meer informatie de oplichters hebben, hoe realistischer ze zich kunnen voordoen als iemand anders en hoe makkelijker het wordt om slachtoffers op te lichten.

Het houdt niet op bij het verkopen van persoonsinformatie. In de kanalen zien we dat er zelfs software wordt aangeboden om mensen op te lichten. Als je zogenoemde ‘panels’ aankoopt, krijg je toegang tot programma’sdie realistische inlogpagina’s kunnen namaken van banken of perfecte mailtjes van PostNL kunnen reproduceren. Als crimineel koop je deze kant en klaar. Het enige wat je dan nog hoeft te doen is de berichten versturen en afwachten maar.

Wesley valt op hoe slim deze manier van werken is: “Je merkt dat ieder z’n eigen rolletje heeft en daarmee zie je hoe geraffineerd het is. Het is letterlijk samenwerken. De een kan een goede phishingmail maken en de ander gaatmet slachtoffers chatten. Aan die contacten kom je weer via mensen die toegang hebben tot persoonsinformatie en dat weer doorverkopen.”

Geldezels

Als het een oplichter eenmaal gelukt is om iemand in zijn val te laten trappen, dan is er eigenlijk nog maar één stap nodig. Want het geld dat ze buit maken willen ze niet naar hun eigen rekeningen laten overmaken. We zien verschillende oproepen in Telegram voorbijkomen van oplichters die mensen zoeken die hun bankrekening beschikbaar willen stellen. Soms met foto’s van cash geld om te laten zien wat het kan opleveren.

Het is onverstandig om eraan mee te werken, maar toch zijn veel mensen gevoelig voor deze oproepen. Zogenoemde ‘geldezels’ zijn dan ook cruciaal voor de oplichters, legt Wesley uit. “Ze zoeken andere mensen die hun bankrekening overhandigen. Op dat moment kunnen ze daar het geld naartoe storten en het cash pinnen. Die mensen mogen dan vaak de helft houden. De echte oplichter wil dat de politie bij de geldezel terechtkomt en niet bij hemzelf.”

Nog geavanceerder

Het is een handel in oplichterij, waar iedereen aan verdient. Wesley heeft gezien dat ze zich de afgelopen jaren steeds meer geprofessionaliseerd hebben en steeds slimmer zijn geworden. Hij maakt zich dan ook zorgen over de toekomst. “Als mensen een bepaalde methode beginnen te herkennen dan gaan ze vervolgens weer wat nieuws proberen. Als je kijkt waar we nu al staan, dan ben ik vooral benieuwd waar we over 4 jaar staan. Wat zijn dan de trucs? Het kan nog beter en het kan nog geavanceerder. Het zal steeds pittiger worden om echt van nep te onderscheiden.”

Uitzending

Ons onderzoek naar online oplichters en het gesprek met Wesley is te zien in onze uitzending over WhatsApp-fraude. 1 februari om 22.15 uur op NPO2.