“Ik ben niet depressief, ik heb geen zelfmoordneigingen gehad. En toch denk ik dat ik er zonder deze kliniek misschien niet meer zou zijn geweest”, zegt Linda van der Galiën (66). “Mijn lichaam had het anders niet volgehouden. Ik had zo’n hoge bloeddruk, ik zat aan het maximaal aantal pillen”, zegt ze over haar periode voor de behandeling. “Mijn bloeddruk is nu veel lager, ik weet hoe ik rust moet inbouwen voor mezelf. Ik heb nu een heel ander leven.”

Minder bedden

In 2018 kwam Linda bij de kliniek voor psychomatische klachten Eikenboom in Zeist, die onderdeel is van de GGZ-instelling Altrecht. Hier helpen ze mensen met jarenlange, ernstige, lichamelijke klachten waar artsen geen medische oplossing voor kunnen vinden. Ondanks dat dit de enige kliniek is die zich richt op dit type behandelingen en cliënten, en mensen wekenlang moeten wachten voordat ze aan de beurt zijn, wil de zorgaanbieder 16 van de 32 bedden gaan schrappen. Altrecht wil namelijk meer gaan inzetten op ambulante zorg, een vorm waarbij je zorg vanuit huis krijgt en dus niet langere tijd in een kliniek verblijft.

Overigens is Altrecht niet de enige die fors aan het snijden is in het aanbod van gespecialiseerde klinische geestelijke gezondheidszorg. De Kliniek Intensieve Behandeling (KIB) van Infosa in Amsterdam-West sloot in mei de deuren, ook PsyQ en de LHBTI-poli in Amsterdam zijn dichtgegaan. Bij Scelta in Apeldoorn waar ze zorg aan mensen met een persoonlijkheidsstoornis geven, verdwijnen er bedden. En in Lunteren staat een sluiting op de rol van het Centrum voor Psychotherapie, dat onderdeel is van Pro Persona.

Kamerleden Attje Kuiken (PvdA) en Lisa Westerveld (GL) stelden eind april Kamervragen aan Minister Conny Helder (Volksgezondheid, Welzijn en Sport) over de sluiting en beoogde afname van het aantal bedden bij sommige afdelingen. De minister polste zorgaanbieders, die aangaven het aanbod anders in te willen richten waarbij de afbouw van bedden wel samengaat met een uitbreiding van behandelplekken voor deeltijdbehandelingen en dagprogramma's. Volgens de zorgaanbieders liggen bedrijfsmatige of behandelinhoudelijke overwegingen ten grondslag aan de sluiting of afname van het aantal bedden in de klinieken. Personeelstekorten zouden ook een rol spelen.

Linda, die voordat ze naar Eikenboom ging jarenlang ambulante behandelingen kreeg zonder het gewenste succes, denkt niet dat iedereen geholpen kan worden met ambulante zorg. Juist omdat ze er een half jaar 5 dagen per week intern verbleef, kon ze haar jeugdtrauma’s verwerken, zo zegt ze. “Toen ik er kwam, dacht ik: ik ga niks zeggen over het misbruik in jeugd. Daar sprak ik nooit over. Maar toen ik er zat, kreeg ik vertrouwen. Na jarenlang rennen stond ik stil. Toen ben ik gaan praten. Dat had ik nooit bereikt als ik daar af en toe een paar uurtjes had gezeten.”

Chronisch pijn

Het is 2018 wanneer Linda worstelt met chronische pijn en vermoeidheid. Ze heeft last van bekkeninstabiliteit en haar rug. Haar knie gaat scheef staan, waardoor ze steeds slechter gaat lopen. Na eindeloze bezoeken aan de fysiotherapeut, neuroloog en psychologen, vindt ze de kliniek Eikenboom via Facebook. Na 5 maanden wachten, is ze eindelijk aan de beurt.

“Ik was jaren aan het rennen geweest in mijn leven, ik had de trauma’s in mijn jeugd nooit verwerkt”, vertelt Linda als we haar spreken voor ons onderzoek naar de sluiting van gespecialiseerde GGZ-klinieken. “Ik ben seksueel misbruikt, had een dominante moeder met wie ik dat niet kon bespreken. Mijn man heeft me op mijn 14e weggehaald uit huis. Ik kreeg kinderen, met eentje ging het een hele poos niet goed. En toen overleed mijn man. Ik bleef maar doorrennen, voor rouwverwerking had ik geen tijd.”

Linda lijdt aan FNS, een functioneel probleem van het zenuwstelsel waarbij er niets kapot is aan het zenuwstelsel maar er iets misgaat in de overdracht vanuit de hersenen naar het lichaam. Linda begon steeds moeilijker te lopen, omdat haar hersenen niet de juiste signalen aanstuurden. Toen ze bij Altrecht aan haar traumaverwerking begon, zo zegt ze, verdwenen langzaamaan haar lichamelijke klachten. Na de klinische behandeling kreeg Linda nazorg en traumatherapie in ambulante vorm, in maart 2021 werd ze uitgezwaaid. Uiteindelijk kon ze haar benen weer bewegen hoewel ze door een spierziekte toch in een rolstoel belandde.

Incident of onderliggend probleem?

Omdat de afgelopen tijd meerdere klinieken die gespecialiseerde zorg aanbieden gaan afschalen of sluiten, heeft de minister de toezichthouder, de Nederlandse Zorgautoriteit (NZa), gevraagd om te bekijken of het hier gaat om incidenten of dat er een onderliggend probleem is. De NZa komt naar verwachting deze zomer met een reactie.

“Ik gun deze behandeling echt iedereen die het nodig heeft. Het zijn de enige 32 plekken in Nederland”, zegt Linda over Eikenboom, “en er is jarenlang unieke kennis opgebouwd voor deze problematiek.”

Voor ons onderzoek naar de geestelijke gezondheidszorg duiken we de komende weken dieper in de gespecialiseerde GGZ: hoe kan het dat sommige van deze afdelingen omvallen of dreigen om te vallen? En wat zijn de gevolgen voor de cliënten? Daarover berichten we de komende tijd op onze website en we maken er een tv-uitzending over dit najaar.