Thuiszorgbedrijven Naborgh en Altenastaete: het zijn slechts twee voorbeelden van zorgbedrijven waarbij Pointer onthulde in 2019 en 2020 dat er werd gefraudeerd met zorggeld. In ons onderzoek genaamd De Zorgcowboys analyseren we daarom de jaarcijfers van zorginstellingen. Wordt zorggeld – waar we met zijn allen aan bijdragen – daadwerkelijk besteed aan het leveren van zorg? Of gaat dat geld naar de zorgdirecteur via dividenduitkeringen en slim opgezette constructies?

Het Informatie Knooppunt Zorgfraude (IKZ) rapporteert jaarlijks hoeveel signalen van zorgfraude bij verschillende instanties binnenkomen. In de rapportage van 2022 stonden enkele opvallende constructies beschreven: van zorgbedrijven die zichzelf failliet laten verklaren zodra ze voor zorgfraude worden onderzocht (en vervolgens in een andere gemeente een doorstart maken) tot vervalste diploma’s en Verklaringen Omtrent Gedrag (VOG). Je kunt deze zorgcowboys veel verwijten, maar aan creativiteit ontbreekt het ze niet.

Eind 2019 publiceerden we een lijst met zorgbedrijven die structureel hoge winst maken. Deze winstcijfers zijn inmiddels een begrip geworden onder organisaties die zorgfraude moeten bestrijden: de zogeheten 'Pointerlijst'.

Deze cijfers op zichzelf vormen geen enkel bewijs voor fraude, maar ze roepen wel vragen op. Hoe kun je megawinsten van enkele tientallen procenten maken, terwijl ongeveer 3 tot 6 procent winst (ten opzichte van de jaaromzet) gebruikelijk is in deze sector? Het is natuurlijk altijd mogelijk dat een zorgondernemer net iets efficiënter werkt dan zijn collega’s, maar in de zorgsector wordt voornamelijk gewerkt met vaste tarieven en menselijke arbeid. Er is daarom erg weinig ruimte om op eerlijke wijze zulke winstcijfers te behalen.

'Nauwelijks resultaten geboekt'

Ondanks alle Kamervragen en moties in de Tweede Kamer, lijken zorgcowboys nog steeds vrij spel te krijgen. Twee jaar geleden publiceerde De Rekenkamer een vernietigend rapport over de aanpak van zorgfraude, genaamd Een Zorgelijk Gebrek Aan Daadkracht. "De bestrijding van fraude met publiek zorggeld werkt in de praktijk niet of nauwelijks", concludeerde de Rekenkamer. "Zelfs in gevallen waar de signalen van fraude zeer sterk zijn, worden nauwelijks resultaten geboekt." Sterker nog: "Als de fraude wél werd aangetoond, leidde dit er meestal niet toe dat de fraudeur ermee stopte of zelfs ook maar aanmerkelijk werd gehinderd."

Samen met het AD onderzoeken we of zorgcowboys hun werkwijze hebben aangepast, en of ze überhaupt wel worden aangepakt. Daarvoor hebben we tips nodig van (oud-)werknemers van dubieuze zorgbedrijven, cliënten die slechte zorg krijgen en personen die zorgfraude bestrijden.

Op basis van drie praktijkvoorbeelden constateerden de onderzoekers dat er vooral veel wordt vergaderd door alle instanties die zorgfraude moeten aanpakken. Maar tot concrete vervolgstappen komt het zelden.

Bij deze overleggen kunnen maar liefst 11 partijen aan tafel zitten: het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS), de Nederlandse Zorgautoriteit (NZa), de Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd (IGJ), het Openbaar Ministerie (OM), de Recherche Zorg van de Opsporingsdienst van de Nederlandse Arbeidsinspectie, de Fiscale Inlichtingen- en Opsporingsdienst (FIOD), de Belastingdienst, het Centrum Indicatiestelling Zorg (CIZ), de Sociale Verzekeringsbank (SVB), Zorgverzekeraars Nederland (ZN) en de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG). Volgens de Rekenkamer kijken deze instanties niet veel verder dan hun eigen verantwoordelijkheid: "Ze handelen meestal vanuit hun individuele rolopvatting en er is geen gezamenlijk perspectief. Daardoor laten ze nogal eens signalen of vermoedens van fraude lopen."

Dat rapport is twee jaar oud, maar in de tussentijd lijkt er weinig verbeterd, concludeerde De Telegraaf onlangs. Het aantal zaken waarin zorgfraude wordt vastgesteld, is tussen 2021 en 2023 teruggelopen van 649 naar 306.