Berend, die niet met zijn echte naam genoemd wil worden, groeide op als Jehovah’s Getuige. Als kind was dat niet altijd makkelijk. Geen verjaardagen, niet sporten, geen kerst, niet buiten spelen met vriendjes. Zijn jeugd stond volledig in het teken van de strenge Jehovah-leer. "Je bent anders en al zo jong dat ervaren voelt niet goed". Op oudere leeftijd besluit hij zelf ouderling te worden, het hoogste niveau binnen een plaatselijke Jehovah-gemeente.

Berend vertelt: “Ik wilde de mentor zijn die mensen bijstaat in het geloof en hulp biedt als ze het nodig hebben.” Maar toen hij zélf hulp nodig had, werd hij uitgesloten door de gemeenschap waarvoor hij zich zijn hele leven heeft ingezet. Zijn familie kan hij niet meer zien. “Ik stuurde een Whatsapp-berichtje naar mijn dochter, maar na enkele dagen zag ik nog steeds alleen een grijze profielfoto en één vinkje.” Zijn dochter heeft hem geblokkeerd.

De Jehovah’s Getuigen is een extreem gesloten organisatie. Contact met de buitenwereld en contact met uitgesloten leden, wordt gezien als vergif. Als je dan toch bevriend raakt met een buitenstaander, dan kan dat alleen met als doel om hem of haar te bekeren. Uitgesloten worden, zoals Berend overkwam, betekent dat je in één klap alles en iedereen kwijt bent. Niemand mag meer met je praten. Een vergaand gevolg van het uitsluitingsbeleid dat ‘shunning’ wordt genoemd, en veel psychisch leed veroorzaakt. Want waar kan je dan nog heen?

Ook Berend was na zijn uitsluiting op zichzelf aangewezen. Maarliefst drie generaties lang is zijn familie Jehovah’s Getuigen. Zijn hele leven was rond het geloof gebouwd. “Je kan niet worden wat je wilt, geen hogere opleiding volgen en je moet trouwen binnen de gemeenschap.” Als ouderling slikte hij alle regels als zoete koek, denkend dat hij daarmee God gehoorzaamde. Maar in drie jaar tijd brokkelde zijn geloof af.

“Ik kreeg klap na klap te verduren, in één week tijd werd mijn dochter ernstig ziek en verloor ik mijn baan. Door alle gebeurtenissen ben ik in een zware depressie beland.’’ Volgens de procedures van de gemeenschap geven ouderlingen geestelijke ondersteuning als ze merken dat iemand het moeilijk heeft of minder naar de Koninkrijkszaal (de religieuze vergaderzaal van de Jehovah's) komt. In zijn geval was daar geen sprake van.

Doordat hij steeds minder naar de Koninkrijkszaal ging, raakte hij beetje bij beetje los van het geloof. De problemen werden hem teveel en bínnen de gemeenschap vindt hij niet de hulp die hij nodig heeft. Uiteindelijk vindt hij troost bij een andere ‘wereldse’ vrouw. Iets dat absoluut niet mag volgens de regels van Jehovah. Hij wordt opgeroepen voor het gerechtelijk comité, een soort kerkelijke rechtbank. Slechts drie andere ouderlingen oordelen in een paar uur tijd over zijn lot. Het vonnis stond eigenlijk al vast: hij zal worden uitgesloten, veroordeeld voor ‘hoererij’. In de Koninkrijkszaal, de religieuze vergaderzaal van de Jehova’s, wordt afgeroepen dat hij niet langer Jehovah’s Getuige is. Automatisch weet iedereen dan wat er van hen wordt verwacht. Shunning.

“Ineens was er radiostilte,’’ vertelt Berend. Met de uitsluiting op zich heeft hij niet zo’n probleem. Elke organisatie mag iemand eruit zetten als degene de regels heeft overtreden, maar dat geen enkele Jehovah’s Getuige meer contact met hem mag hebben, dát vindt hij onmenselijk. Zélfs zijn eigen kinderen dus niet. “Het shunnen, het mijden, het negeren, het doodverklaren, dat is gewoon een misdaad.’’ Gelukkig herstelt zijn dochter, maar ze mag hem niet meer zien. “Het wrange is: ik heb haar zo geïndoctrineerd. Vroeger toen ze klein was heb ik zelfs tegen haar gezegd ‘als papa uitgesloten wordt dan moet je mij ook zo behandelen’.’’

Liefdevolle regeling

Volgens de Jehovah’s Getuigen zelf is het shunnen een liefdevolle regeling. Een regeling die ervoor zorgt dat de uitgeslotene tot inkeer komt en terugkeert naar het geloof. “Ze worden verwelkomd en aangemoedigd om wanneer dan ook naar de gemeente terug te keren,’’ laat een woordvoerder van de Jehovah’s in een schriftelijke reactie weten. Maar dat wíllen veel uitgeslotenen niet.

Daarnaast is het terugkomen of ‘herstellen’, zoals ze dat zelf noemen, in werkelijkheid een lang en vernederend proces. Iemand die is uitgesloten moet eerst een jaar lang naar alle diensten in de Koninkrijkszaal komen, terwijl dan nog niemand met hen mag praten. Tijdens deze periode kan je een schriftelijk verzoek doen tot herstel. Dit verzoek kan ook afgewezen worden waardoor je in een lange onzekere tijd blijft hangen. Er zijn gevallen bekend waar dit proces jaren duurde en intussen worden de uitgeslotenen nog altijd genegeerd.

Berend ziet het dan ook absoluut niet zitten om zich opnieuw aan te sluiten bij de Jehovah’s. Als de toverspreuk eenmaal verbroken is, dan is er geen weg meer terug. Hoe graag hij zijn familie en vrienden ook wil zien. “Pas toen ik was uitgesloten durfde ik op het internet pas écht te kijken.’’ Tot zijn verbazing kwam hij er erachter dat de pijlers van het geloof berust waren op leugens. “Alles brokkelde af.’’

Nu ondervindt hij aan den lijve de consequenties van het strenge uitsluitingsbeleid waar hij anderen, tot zijn grote spijt, ook aan onderworpen heeft. Iedere Getuige kent wel een uitgeslotene die ze van de organisatie moeten mijden. Nu is Berend in de vijftig en moet nog gaan ontdekken wie hij eigenlijk is, met nauwelijks vrienden.

Aangifte tegen Jehovah’s getuigen

Meerdere ex-leden hebben inmiddels aangifte gedaan tegen dit beleid van shunning. Of uiteindelijk de rechter in Nederland dit beleid zal veroordelen is de vraag, want de Jehovah’s Getuigen hebben altijd succesvol een beroep gedaan op de vrijheid van godsdienst. Dat is volgens Berend onterecht: “Waar is dat recht dan, de vrijheid van godsdienst voor degene die geen getuigen meer willen zijn? Die keuze betekent dat je voor de rest van je leven dood voor hen bent."