Het begon allemaal heel mooi voor Hans Nieuwenweg. In 2015 ging zijn droom om een biologische boerderij met koeien te starten in vervulling. Nu, twee jaar later, heeft Hans een boete van 190.000 euro gekregen, heeft hij zestien melkkoeien moeten afstaan en kan hij niet melken voor productie, omdat hij anders strafbaar bezig is. ‘Door het wisselende beleid van de overheid rondom fosfaat, zit ik nu met mijn handen in het haar.’
Rond de één miljoen euro heeft Hans geïnvesteerd in zijn bedrijf en nu dreigt hij failliet te gaan door het fosfaatbeleid. ‘Je zou verwachten dat de overheid startende biologische bedrijven zou stimuleren, maar niets is minder waar. Ik zit letterlijk in de knel.’
Het fosfaatoverschot
Het afschaffen van het melkquotum in april 2015 heeft ervoor gezorgd dat boeren gingen uitbreiden. Er werd geïnvesteerd in grotere stallen en er kwamen meer koeien. Hierdoor steeg het fosfaat, wat terug te vinden is koeienpoep, en het ging zelfs zo ver dat we over het door de Europese Unie vastgestelde fosfaatplafond heen gingen.
Fosfaat is een belangrijk mineraal voor planten, dieren en mensen. Maar teveel fosfaat op landbouwgrond zorgt voor problemen. Als een hoge concentratie fosfaat in een nabijgelegen sloot komt, dan ontstaat er een sterke groei van algen. Door lichtgebrek verdwijnen er waterplanten en zo neemt de diversiteit in het water af.
Om het fosfaatoverschot aan te pakken kwam de overheid in 2017 met een noodmaatregel: het fosfaatreductieplan. Melkveehouders moesten hun veestapel inkrimpen door een aantal van hun koeien naar het slachthuis af te voeren. Biologische boeren werden eerst nog uitgezonderd door de rechter, maar door de uitspraak van het gerechtshof Den Haag in oktober 2017 werd dit teruggedraaid: alle boeren moesten zich houden aan het fosfaatreductieplan.
‘Wat gaat er gebeuren?’
Toen bekend werd dat er een fosfaatreductieplan kwam, werd hij onrustig. Nieuwenweg is in 2015 begonnen met het opbouwen van een biologisch bedrijf. In januari 2016 kwamen zijn 76 melkkoeien. ‘Het kost veel tijd voordat je alles geregeld hebt.’ Hij was nog niet op volle kracht toen hij hoorde dat hij mogelijk koeien moest wegbrengen naar de slacht vanwege het fosfaatprobleem.
Dat het fosfaatoverschot teruggedrongen moest worden, was Nieuwenweg het helemaal mee eens. Hij hoopte alleen dat hij samen met de andere biologische boeren gespaard zou worden, omdat zij alle fosfaat die zij produceren ook op eigen grond kunnen plaatsen. Even zag het er goed uit, maar uiteindelijk moest Nieuwenweg toch zijn koeienaantal reduceren. ‘Ik werd verplicht om veertig procent van de koeien af te staan, dat kon ik niet doen, want dan zou ik failliet gaan. Dus ik tekende bezwaar aan.’ Om zijn bedrijf rendabel te maken, heeft Hans tachtig koeien nodig.
Inmiddels heeft hij zestien koeien afgestaan. ‘Niets doen was geen optie, want dan kreeg je sowieso een hoge boete, maar veertig procent van mijn koeien afstaan kon ik ook niet.’ Hij voldoet daarom dus nog niet aan de fosfaatregeling. Nu heeft hij een boete gekregen van 190.000 euro en hij verwacht dat er nog meer zullen komen. ‘Ik kan het geld niet opbrengen. Ik heb ruim een miljoen in het bedrijf geïnvesteerd en dat moet ik nog aflossen.’
‘Zonder fosfaatrechten kan ik niet melken’
Nu, in 2018, moeten de boeren zich houden aan het fosfaatrechtenstelsel. Dit stelsel bouwt voort op het fosfaatreductieplan. Een fosfaatrecht staat gelijk aan een kilogram fosfaat. Het melkvee mag niet meer produceren dan het aantal fosfaatrechten dat de boer heeft. Hoeveel fosfaatrechten de boer krijgt, wordt berekend door de RVO (Rijksdienst voor Ondernemend Nederland). Dit doen zij aan de hand van het aantal koeien dat een boer had op 2 juli 2015.
Naast de hoge boete zit Nieuwenweg nog met een ander probleem. Hij heeft geen fosfaatrechten gekregen, omdat hij voor 2 juli 2015 geen koeien had. ‘Zonder fosfaatrechten kan ik mijn koeien niet melken voor productie. Dat is zelfs strafbaar.’ Verschillende keren heeft hij gebeld met RVO om ervoor te zorgen dat hij wel fosfaatrechten krijgt, maar tot nu toe heeft hij niets gehoord. Terwijl de schulden bouwen zich steeds meer op.
Moedeloos
Naast het werken op de boerderij heeft Nieuwenweg nu een fulltime baan ernaast gevonden. ‘Ik moet mij constant verdiepen in de regeltjes en in het recht. Ik ben daar helemaal niet in thuis.’ Inmiddels heeft hij een advocaat in de arm genomen en die ziet wel mogelijkheden in zijn zaak, maar het gaat wel even duren. ‘Elk startend bedrijf dat een lange tijd in onzekerheid zit, houdt zijn hoofd niet boven water. Ik word er moedeloos van.’
Nieuwenweg wil heel graag door met zijn bedrijf en wordt door boeren uit de buurt zoveel mogelijk geholpen, toch neemt het plezier wat hij had sterk af. Hij weet ook niet of hij het nog lang vol gaat houden, want hij is niet alleen fysiek uitgeput, maar ook mentaal. ‘Ik heb bewust voor deze filosofie van biologisch boeren gekozen, omdat ik juist goed wil doen. Ik ben grondgebonden, kleinschalig en met veel affiniteit met de natuur. Door de sterk wisselende en generieke wetgeving van de overheid gaat mijn bedrijf ten gronde.’
