Wereldwijd komen er per jaar naar schatting ruim 100 miljard kledingstukken op de markt, in Nederland gaat het om bijna 1 miljard items. En dat heeft een effect op onze omgeving. Naar schatting kan 2 tot 8 procent van de wereldwijde uitstoot van broeikasgassen aan de kleding- en schoenenindustrie toegeschreven worden. Bovendien wordt tijdens het maakproces veel water gebruikt en komen gebruikte chemicaliën en microplastics in onze natuur terecht. Waar koop je nog kleding die hier niet aan bijdraagt?

1. Wat maakt de mode-industrie vervuilend?

Van Wijngaarden: “Veel bedrijven, zoals SHEIN en TEMU, zijn eigenlijk geen modebedrijf. Het zijn IT-bedrijven, die vooral veel data verzamelen. Op basis daarvan weten ze perfect wat consumenten graag (denken te) willen hebben. Tegelijkertijd onderhouden ze een netwerk met duizenden Chinese fabrikanten. Zodra de IT-systemen een microtrend hebben opgepikt, sluizen ze dat door naar iemand die het kan maken. Pas als een kleine partij met testproducten goed worden opgepikt, gaan ze door met grotere producties. Door dat gigantisch snelle, slimme leersysteem, kunnen bedrijven als SHEIN grote hoeveelheden verkopen, zonder dat het hen veel kost.”

“Dat systeem is alleen niet goed voor klimaat, milieu en fabrieksarbeiders. Allereerst produceert SHEIN gigantische hoeveelheden aan goederen. In de Verenigde Staten versturen ze per dag soms wel honderdduizenden pakketjes. Daarnaast is bekend dat driekwart van de kleding van SHEIN van polyester gemaakt is. Polyester is plastic, dat vergaat niet vanzelf. En er bestaat nog heel weinig technologie om afdankertjes weer te recyclen tot nieuwe vezels die geschikt zijn voor het maken van kleding.”

“Bovendien worden er tijdens het maakproces ook veel chemicaliën gebruikt, iets waar Pointer eerder al is ingedoken. Onderzoek wijst bovendien uit dat dit gezondheidsrisico’s kan hebben voor de drager. Met name als de stoffen in een land gemaakt worden waar de textielsector niet goed gereguleerd is. In deze productielanden vloeit het vervuilde water vaak ook de rivier en natuur in zonder goed afvalwatersysteem.”

2. Waarom is fast fashion toch zo populair?

“Als het gaat om hoe we naar duurzaamheid kijken, zie ik een soort trechtermodel. Vraag je aan mensen: wil jij duurzame kleding kopen? Dan zeggen ze allemaal enthousiast ‘ja’. Dan volgt de vraag: let je ook op duurzaamheid als je fysiek of online winkelt? Dan valt al ongeveer de helft af. En dan kom je bij het cruciale punt: ga je ook voor de duurzame optie als je ze allemaal naast elkaar ziet?”

“Daar zit een groot gat, wat we ook wel de intention-behavior-gap noemen (of de ethical-purchasing-gap). Er zit een groot verschil tussen de intentie die je hebt en je koopgedrag als het erop aankomt. Wat logisch is, want we zijn gewend dat er veel goedkope, leuke en modieuze spullen beschikbaar zijn. Dan denken veel mensen: moet ik dan die duurzame trui van 200 euro kopen, terwijl jij loopt in een hippe polyester-trui van een tientje? We vinden het moeilijk om toe te geven dat we in de kern toch geen duurzame consumenten zijn.”

3. Bestaat er verschil tussen fast fashion en ultra fast fashion?

“Ik zou zeggen van niet. Natuurlijk zit er een verschil tussen de businessmodellen van Zara (fast fashion) en SHEIN (ultra fast fashion), maar dat is niet de vraag die we onszelf moeten stellen. Je moet gewoon helemaal geen fast fashion kopen. En alle mode die niet lokaal, circulair, duurzaam en aandachtig is geproduceerd, is fast fashion. Daar ben ik best streng in: ook een Ganni of Baum und Pferdgarten mag je best fast fashion noemen. Want ook deze merken die uitdragen duurzamer te zijn, produceren meerdere collecties per jaar in grote hoeveelheden en maar een deel van de kleding is duurzaam geproduceerd. Ook bij H&M of Zara vind je wel eens een duurzame lijn, maar dan heb je het maar over hele kleine beetjes van het (grote) assortiment.”

4. Zijn er genoeg opties om duurzame kleding te kopen?

“Zeker. Het is jammer dat in gesprekken over duurzaamheid, de aandacht altijd naar goedkope kledingmerken als SHEIN, Temu, Zara en H&M gaat. Het voordeel van zo’n groot modesysteem en de mondiale wereld waarin we leven, is dat je over de hele wereld en in ieder land duurzame merken kan vinden. Kijk naar kleine ontwerpers in eigen land, zoals Sûr Atelier. Die kleding wordt hier gemaakt, door kleermakers. Daar wil je echt in investeren, maar zij krijgen zo weinig aandacht dat we er blind voor zijn.”

5. Hoe weet ik of iets duurzaam is?

“Als je echt duurzame fashion wilt kopen, moet je merken beoordelen met het woordje ‘slow’ in het achterhoofd. Oftewel: hebben ze goed over de productie nagedacht? Deze merken vallen vaak op omdat er een helder duurzaamheidsverhaal achter zit. Zo zijn ze transparant over het maakproces: waar het is geproduceerd, van welke materialen het is gemaakt en hoeveel de makers betaald krijgen. Als bedrijven daar vaag over doen, heb je vaak te maken met greenwashing.”

“En als je twijfelt: vraag aan een merk of ze duurzaam bezig zijn. Maak die vraag ook concreet: betalen jullie je medewerkers een leefbaar loon, recyclen jullie, wie zijn jullie producenten en wat zijn jullie productievolumes? Slide in de dm’s en als ze niet reageren, heb je eigenlijk je antwoord al.”

6. Wat zijn duurzame alternatieven als je niet zoveel budget hebt?

“Ik vind swappen helemaal te gek. Je kunt je bijvoorbeeld online aanmelden bij The Swap Circle, waarbij iemand een tas vol kleding komt brengen. Daar haal je iets uit, je stopt er ook weer iets in en die tas geef je weer door aan de volgende. Je kunt ook naar fysieke swaps of zelf iets opzetten in je buurt, op je werk of op je universiteit. En ruilen geeft net zo’n euforisch gevoel als een nieuw shirt kopen in de winkel."

“We moeten onszelf vaker een spiegel voorhouden, en toegeven dat het niet altijd klopt dat we weinig te besteden hebben. Een Nederlandse vrouw geeft gemiddeld 845 euro per jaar uit aan kleding (tegenover 476 euro gemiddeld door mannen), terwijl we maar vijf nieuwe kledingstukken per jaar kunnen kopen als we onder de planetaire grens willen blijven. Toch koopt de gemiddelde Nederlander er 46. Je zou er ook vijf van 160 euro kunnen kopen. Als we mooiere dingen kopen, die langer kunnen circuleren via swaps en tweedehands winkels, hebben we op de lange termijn een mooie mode-industrie.”

7. Helpen we het milieu door meer tweedehands kleding of vintage kleding te kopen?

“Als je SHEIN via Vinted koopt los je het duurzaamheidsprobleem niet op. Dat noemen we ook wel ultra-fast-fashion-vintage. Het is precies hetzelfde als met nieuwe kleding: als jij op een moordend tempo vintage fashion blijft kopen, dan ben je op z’n ‘fast fashions’ aan het winkelen. We moeten minder nieuwe hippe kleding kopen per jaar en onszelf vaker tegenhouden als we op de koop-knop willen drukken – ook via Vinted.”

“Wat wel helpt is om je uit te spreken of ergens niet meer te kopen, ook al voelt dat misschien klein. Je ziet het nu bij SHEIN, die steeds meer tegengas krijgt. Er verschijnen negatief gestemde documentaires en ze hebben een enorme boete van 40 miljoen van de Franse regering gekregen, vanwege misleidend gedrag. Frankrijk is daarin sowieso een voorloper: het maakte al regelgeving tegen greenwashing en voor transparantie over microplastics in verpakkingen, er geldt een repareerbonus (waardoor je korting krijgt als je iets wil repareren) en er komt een taks tegen fast fashion. Duurzame mode kán dus wel, als je achter een visie gaat staan.”

8. Wat hoop je dat er over 10 jaar anders is in de modewereld?

“Ik krijg hoop van het feit dat jongeren weer bezig zijn met mode, met de wens om zich daarmee uit te drukken. Dat is waar het begint. Als je een eigen stijl hebt, koop je vaak bewuster en ben je minder gevoelig voor campagnes die je vertellen wat je aan moet trekken. Die relatie met mode zijn we helemaal kwijtgeraakt door fast fashion. Ik hoop dat de jongere generatie - van ontwerpers tot dragers op straat - het enthousiasme voor mode weer terugbrengt. Daarin zie ik ook een rol voor influencers: sommigen zijn bezig met styling in plaats van een product voor te schrijven. Het werkt inspirerend als iemand je uitlegt hoe je een saaie blauwe broek kan stylen, pimpen of vermaken.”

“Volgens mij is mode heel universeel en vinden veel mensen het interessant – zelfs Steve Jobs gebruikte het voor zakelijke doeleinden, net zoals Trump nu met zijn verschillende kleuren stropdassen. Ik hoop dat jonge mensen en jong talent op zoek gaan naar een manier van mode die persoonlijk en waardevol is. Zodat we weer een gevoel krijgen voor mode, daar geloof ik echt in.”

Bekijk hieronder ons interview met Anna Roos: