We willen graag duurzame producten kopen. Maar wat nou precies het minst slecht voor het milieu is, is niet altijd makkelijk te bepalen. Voor ons onderzoek naar de Plasticplaag duiken we in de composteerbare bioplastics. Hoe duurzaam zijn die? En wat kun je als consument nou het beste kopen als je een verpakking niet kan vermijden?

Agnieszka van Batavia is duurzaamheidsadviseur bij The LCA Centre, een zelfstandig onderzoeksinstituut van het verpakkingsbedrijf Koninklijke Paardekooper Groep. In haar lab neemt ze verpakkingen en andere producten onder de loep om te kijken welke afdruk deze achterlaten op onze wereld. Ze bekijkt ze van maakproces tot vuilnisbelt. We vragen haar naar de composteerbare plastics. Doen we er als consument goed aan om die te kopen?

Composteerbaar plastic is geen oplossing

Haar antwoord verrast ons. Deze op het eerste gezicht milieuvriendelijke producten zijn haar namelijk een doorn in het oog: ‘Dat het populair is, komt vooral door het Europese verbod op wegwerpplastics. Daardoor moeten fabrikanten nieuwe dingen gaan bedenken. Maar die richtlijn is niet bedoeld om iets anders te gaan gebruiken en dat dan weer weg te gooien.’ Van Batavia meent dat we producten juist opnieuw moeten gaan gebruiken. Dat is het doel van de richtlijn: ‘We moeten van de wegwerpcultuur af. En door composteerbare bioplastics in te zetten als een soort heilige graal, bereik je dat niet.’

Van Batavia ziet de composteerbare producten dus als een way out om maar door te gaan met rotzooi produceren. Terwijl ons afvalsysteem niet is ingericht op het composteren van plastics, en de plastics ook niks toevoegen aan het compost. Daarom worden ze helemaal niet gecomposteerd maar verbrand, hoorden we al eerder in ons onderzoek.

Maar we doen in ieder geval toch minder schade als we dit verbranden dan als we fossiel plastic verbranden, leggen we Van Batavia voor: ‘Als je PLA verbrandt (composteerbaar plastic, red.) is dat minder schadelijk dan fossiel plastic verbranden. Maar het moet niet alleen minder schadelijk zijn, het moet nut hebben. Plastic moeten we recyclen en composteerbare producten moeten we dus alleen gebruiken om meer gft te kunnen inzamelen.’

‘Bioplastic is niet altijd beter’

Helder: composteerbaar plastic moeten we alleen toepassen als dat nut heeft, omdat er gft-afval ín zit. En dan blijft er nog maar weinig over: Een gft-afvalzak heeft nut bijvoorbeeld. Of een koffiepad of theezakje. Veel meer voorbeelden kunnen we niet bedenken. Maar er is nóg een voordeel aan (composteerbaar) bioplastic: het is gemaakt van biomassa en niet van fossiel materiaal. Dat is qua productie toch beter voor het milieu?

‘Dat is maar de vraag,’ meent Van Batavia. ‘Kijk, in België gaan ze een pilot doen met biogas als grondstof om plastic van te maken. Dan is het interessant. Maar wat nu vaak gebeurt, is dat we speciaal suikerriet of maïs verbouwen om bioplastic van te kunnen maken.’ Terwijl landbouwgrond een schaars goed is volgens de duurzaamheidsexpert. ‘Vaak lijkt bioplastic dus groen, maar is het dat niet.’

Eigenlijk moet iedereen die in de winkel staat dus alles weten van de milieu-impact van de verschillende soorten verpakkingen: is het recyclebaar? Composteerbaar? Hoe wordt het geproduceerd? Dat lijkt geen haalbare kaart; kunnen we dat wel van consumenten te vragen?

Iemand die zich al jaren het hoofd breekt over milieuvriendelijk design is industrieel ontwerper aan de Hogeschool van Amsterdam Marcel den Hollander. Hij promoveerde op het circulair ontwerpen van producten. Kan hij de consument niet een handje helpen?

‘Niemand gooit graag geld weg’

Den Hollander: ‘Het is heel lastig om een algemeen standpunt in te nemen. Het hangt namelijk af van het totale systeem. Als een in theorie milieuvriendelijke plastic fles niet bij de goede kunststofstroom terechtkomt, waar hij goed gerecycled kan worden, dan is je hele milieuwinst weg.’ Zelf koopt de designer daarom het liefst producten met zo min mogelijk verpakking.

En als we dan toch in de winkel staan zonder eigen bakjes of zakjes? ‘Denk erover na, maar je invloed is beperkt.’ Het zijn vooral bedrijven die afval kunnen voorkomen, meent hij. ‘Die leggen de milieuschade nu bij de gemeenschap neer. Maar ook voor bedrijven is het lastig omdat de regels overal anders zijn. Ik ben nu bijvoorbeeld voor een groot bedrijf aan het kijken wat de beste keuze is voor een verpakking. Dan denk je een goede oplossing te hebben, maar dan is de afvalinfrastructuur in een tweede of derde land waar het ook verkocht gaat worden opeens weer heel anders.’

Op grote schaal zijn beide deskundigen het erover eens dat het enige wat echt helpt, is om wegwerpproducten en verpakkingen waarde te geven. Van Batavia: ‘Het gemak van wegwerp is nu te groot.’ Den Hollander: ‘Als iets waarde heeft, dan blijft het op de plek waar het moet zijn. Niemand gooit graag geld weg.’