“Aan de krul in de staart kan je zien of een varken zich een beetje happy voelt.” We staan voor de buitenstallen van Annechien ten Have. Ze wijst naar de krullende staart van één van haar 5000 varkens. In 1993 nam ze samen met haar man het bedrijf van haar ouders over in het Groningse Beerta. Annechien is al zo’n 15 jaar bezig met het verbeteren van de leefomstandigheden van haar varkens. “Ze kunnen naar buiten, hebben meer ruimte en stro en er is meer te beleven in het hok”, vertelt ze als ze ons rondleidt op haar boerderij.

Daarnaast werkt ze ook zoveel mogelijk binnen een ‘kringloop’, zoals het ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit (LNV) in de toekomst van alle boeren wil. “Varkens eten zelfverbouwde tarwe, de mest gaat naar de biogascentrale om er elektriciteit van te maken en alles wat overblijft gaat weer terug naar het land. Zo zijn we grotendeels zelfvoorzienend en hebben we een stuk minder transport en minder CO2-uitstoot.”

Miljoeneninverstering

Annechien is nu de enige boer in Nederland met varkens met een twee sterren Beter Leven-keurmerk (alleen biologisch varkensvlees heeft drie sterren). Hoe meer sterren van Beter Leven, hoe diervriendelijker het product. Het keurmerk maakt haar vlees ook duurder. Voor grotere stallen moest Annechien miljoenen investeren.

Een klein deel van de stallen is nog niet vernieuwd en voldoet alleen aan de één ster Beter Leven-standaard. De zeugen met kleintjes zitten in een hok waarin ze net genoeg ruimte hebben om te kunnen liggen en staan. Maar ruim is dat voor de zeugen niet. In de twee sterren-stallen hebben ze meer bewegingsvrijheid en dat is volgens Annechien een hele vooruitgang. Het liefst zou ze alle zeugen zo’n plek willen geven, maar dat gaat nog niet. “We hebben gewoon geen geld meer om te investeren.”

Bijzonder beheer

Want financieel gaat het niet goed. Ze staat onder verscherpt toezicht van de bank omdat het haar niet lukt om haar hypotheek af te lossen. Het probleem in haar verdienmodel is dat veel minder mensen bereid zijn om een meerprijs voor haar diervriendelijke vlees te betalen dan van tevoren verwacht. Haar karbonades liggen wel met twee sterren in de supermarkt, maar de ham niet meer. De consument bleek namelijk weinig interesse te hebben in een diervriendelijke en daardoor duurdere variant daarvan. “We hebben voorafgaand verschillende consumentenonderzoeken gedaan en daarin zeiden veel mensen belangstelling te hebben in ons duurzame vlees. Maar uiteindelijk kopen ze het niet als ze in de supermarkt zijn.”

“Consument wil er niet aan denken”

Vorig jaar kwam Annechien nog dieper in de problemen omdat ze haar Beter Leven-sterren even kwijt was. Dierenrechtenactivisten hadden ‘s nachts dode en zieke dieren in haar stallen gefilmd. Onafhankelijk onderzoek wees uit dat het welzijn van haar varkens wel op orde is en inmiddels heeft ze de keurmerken terug. Volgens Annechien hoort de dood en ziekte van dieren bij een boerderij en laat de affaire ook zien dat mensen weinig kennis hebben over hoe het er op een boerderij aan toe gaat.

Ook bij de consumentenonderzoeken ziet ze dat: “Ik denk dat mensen wel keurmerken zien, maar geen idee hebben wat het inhoudt. En volgens mij willen ze er ook niet aan denken. Ze denken dat de overheid het maar moet oplossen en dat ze zelf niets hoeven te doen. Maar je kan niet verwachten dat dieren een beter leven hebben zonder dat je daarvoor moet betalen. Je moet begrijpen dat alles een prijs heeft. Als jij in een duurdere auto rijdt dan weet je dat wel, maar als varkens meer stro en meer ruimte nodig hebben dan moet je daar ook voor betalen.”

Papieren werkelijkheid

Voor Annechien is het extra frustrerend dat ze er zo slecht voorstaat omdat ze precies doet wat de maatschappij en de overheid van boeren verwacht. Ze ziet dat de plannen die het ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselveiligheid heeft voor de agrarische sector ver weg staan van de realiteit. “Er zijn genoeg boeren die hier aan mee willen doen. Maar ik kan niet zeggen ‘doe het maar’ als de markt er niet is. Want als consumenten deze duurzame producten niet gaan kopen dan gaan ook niet meer boeren veranderen. (...) De plannen van het ministerie ken ik, maar ik zie een hoop papier en vooral ook een papieren werkelijkheid. De harde werkelijkheid zie je hier op deze boerderij.”

Annechien is op zondagavond 8 mei te zien in onze uitzending over duurzame landbouw. Om 22.10 uur op NPO2.